Uporczywe niepłacenie podatku jako czyn zabroniony przez k.k.s.
W Kodeksie karnym skarbowym trudno odnaleźć regulacje, które ekskulpowałyby podatnika (płatnika) z uwagi na negatywne rozpatrzenie jego wniosku o udzielenie ulgi w spłacie. Odpowiedzialność karnoskarbowa jest niezależna od odpowiedzialności związanej z niewypełnieniem lub nienależytym wypełnieniem zobowiązań o charakterze daninowym. Trzeba natomiast zauważyć, że jednorazowy brak zapłaty podatku w terminie nie powinien skończyć się ukaraniem podatnika, o ile zostanie złożona deklaracja podatkowa w terminie. Dopiero uporczywe niepłacanie podatku (art. 57 k.k.s.) obarczone jest odpowiedzialnością karnoskarbową. Przedmiotem dyskusji jest to, jak należy rozumieć „uporczywe niepłacenie".
W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że na zaistnienie znamienia uporczywego niewpłacania podatku w terminie może wskazywać zarówno cykliczność zachowań podatnika, jak i jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku (postanowienie Sądu Najwyższego z 28 listopada 2013 r., I KZP 11/13). W sytuacji epidemii realny jest scenariusz, że podatnik nie uiści podatku w ogóle lub ze znacznym opóźnieniem z uwagi na jego trudną sytuację ekonomiczną. W konsekwencji zaniechanie ukarania podatnika może odbyć się jedynie przez złożenie czynnego żalu i niezwłocznego uiszczenia zaległości podatkowej z odsetkami. Brak czynnego żalu spowoduje, że dochodzi do wypełnienia znamion czynu zabronionego i dania podstaw do wszczęcia postępowania karnoskarbowego.
Brak uregulowania należności publicznoprawnej z powodu trudności finansowych spowodowanych epidemią Covid-19
Nie ulega wątpliwości, że wielu przedsiębiorców odczuje skutki finansowe pandemii koronawirusa i związanych z tym m.in. zamknięciem sklepów wielkopowierzchniowych (galerii), zamknięciem kin, siłowni, restauracji, upadłościami biur podróży, ograniczeniem działalności firm transportowych i spedycyjnych, a także spadkiem obrotów hoteli i wielu innych obiektów użyteczności publicznej. Oczekując na zapowiadane prawne rozwiązania kryzysowe należy pochylić się nad kwestią zawinienia za nieterminowe nieregulowanie należności publicznoprawnych, ocenianą w świetle szczególnych okoliczności, z jakimi obecnie mamy do czynienia. Zasadą odpowiedzialności karnej, w tym odpowiedzialności karnoskarbowej jest zasada indywidualizacji winy. Każdy odpowiada więc za własne działania lub zaniechania działań, do których był zobowiązany przez prawo. W tym kontekście brak zapłaty podatku nie może być sam w sobie przyczyną bezwarunkowej odpowiedzialności karnoskarbowej, jeżeli wynika z okoliczności nadzwyczajnych, których przedsiębiorca (podatnik) nie mógł przewidzieć wcześniej. Na ocenę winy wpływ powinien mieć też sposób reakcji podatnika na niesprzyjające okoliczności gospodarcze. Nawet jeżeli bowiem wniosek o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych nie zostanie przez organ podatkowy rozpatrzony pozytywnie, to fakt jego złożenia wpływa na ocenę zachowania podatnika. Mowa bowiem o podmiocie, który korzystając z dostępnych narzędzi prawnych reagował na chwilowe – taką miał nadzieję – trudności finansowe. Oczywiście jeżeli stan niewypłacalności będzie się utrzymywał, to w pewnym momencie (zasadniczo po upływie 30 dni od powstania staniu niewypłacalności) należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, także w związku z brakiem możliwości uregulowania zobowiązań publicznoprawnych, których terminu płatności organ podatkowy nie chce podatnikowi odroczyć.
Dr Radosław Bulejak – radca prawny w Kancelarii Ożóg Tomczykowski sp. z o.o.
Dr Jacek Matarewicz – doradca podatkowy/adwokat w Kancelarii Ożóg Tomczykowski sp. z o.o.
