Dostawa przez spółkę na rzecz wspólnika: uchwała NSA kończy optymalizację w VAT

Nie można negować zrealizowania dostawy przez spółkę na rzecz wspólnika tylko dlatego, że przeniesienie własności towaru następuje w ramach instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów. Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny.

Publikacja: 31.01.2016 23:01

Dostawa przez spółkę na rzecz wspólnika: uchwała NSA kończy optymalizację w VAT

Foto: 123RF

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów wydał 16 listopada 2015 r. uchwałę (I FPS 6/15), w której uznał, że przekazanie nieruchomości wspólnikowi w zamian za nabycie przez spółkę jego udziałów w celu ich umorzenia podlega opodatkowaniu VAT.

Sporna sprawa

Przedmiotem uchwały była sprawa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o kapitale zakładowym 500 000 zł, podzielonym na 1000 udziałów należących do dwóch wspólników (osób fizycznych). Ponieważ pierwszy ze wspólników planował wycofać się częściowo ze spółki, spółka miała nabyć od niego 500 udziałów w zamian za wynagrodzenie niepieniężne (tj. w postaci nieruchomości wchodzących w skład majątku spółki) w celu ich umorzenia zgodnie z art. 199 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Zdaniem spółki zarówno dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o., jak i przeniesienie prawa do nieruchomości na udziałowca w zamian za umorzone udziały nie wiąże się z jakimkolwiek świadczeniem opodatkowanym VAT.

Organ podatkowy w interpretacji indywidualnej wydanej na rzecz ww. spółki zgodził się, że nabycie udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia nie stanowi czynności opodatkowanej VAT, gdyż udział w spółce nie spełnia definicji towaru ani usługi w VAT. Podkreślił jednak, że gdy w ramach takiego rozliczenia spółka przekaże wspólnikowi nieruchomość, dojdzie do dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Stanowisko fiskusa zostało podważone przez WSA w Gliwicach. Ostatecznie jednak sprawa trafiła do NSA, który postanowił o przekazaniu do rozpatrzenia tej kwestii składowi siedmiu sędziów.

Zawarcie umowy

Odnosząc się do powyższej kwestii, NSA przypomniał, że zgodnie z k.s.h. udział stanowi część kapitału zakładowego spółki o określonej wartości nominalnej, będącej odzwierciedleniem wielkości wkładu wniesionego przez wspólnika oraz wartości bilansowej wynikającej ze stanu majątkowego spółki ustalonego w sprawozdaniu majątkowym. Udział ma także wartość rynkową, która odpowiada cenie, jaką powinien zapłacić potencjalny nabywca udziału.

NSA wskazał również, że na mocy art. 199 § 1 k.s.h. dobrowolne umorzenie udziałów (w odróżnieniu od umorzenia przymusowego) następuje wskutek nabycia udziałów za zgodą wspólnika. Powołując się na orzecznictwo sądowe oraz poglądy doktryny, NSA stwierdził, że w takim przypadku dochodzi do nabycia udziałów przez spółkę w drodze umowy. Gdy takie umorzenie następuje za odpłatnością, między stronami (spółką i wspólnikiem) dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży udziału. Jeżeli zatem wspólnik otrzymuje w zamian za zbywane udziały mające określoną wartość (nominalną, a także bilansową i rynkową) nieruchomość, to dochodzi do dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. A zatem w ramach tej czynności prawnej spółka przenosi prawo do rozporządzania towarem (np. nieruchomością) jak właściciel na wspólnika za wynagrodzeniem w postaci udziałów tego wspólnika o konkretnej wartości. Bez znaczenia jest przy tym, jak podkreślił NSA, że dostawa tej nieruchomości odbywa się w celu umorzenia udziałów.

Zachwianie unijnej zasady

Zdaniem NSA pogląd, zgodnie z którym przekazanie nieruchomości przez spółkę w zamian za udziały podlegające umorzeniu nie stanowi dostawy towarów, godzi w unijną zasadę powszechności opodatkowania. Zarówno w orzecznictwie TSUE, jak i sądów administracyjnych uznaje się, że wniesienie wkładu niepieniężnego (aportu) przez wspólnika do spółki podlega opodatkowaniu VAT jako dostawa towarów. W takiej sytuacji brak jest uzasadnionych podstaw, by twierdzić, że czynność odwrotna, tj. przeniesienie własności składnika majątkowego przez spółkę na tego wspólnika, jest czynnością poza VAT tylko z tego względu, że odbywa się w trybie art. 199 k.s.h. Jednocześnie, jak wskazał NSA, uznanie, że przeniesienie własności nieruchomości w analizowanym stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu, doprowadziłoby do zachwiania konkurencji w obrocie gospodarczym, poprzez preferencyjne potraktowanie czynności prawnej dokonanej przez spółkę na rzecz wspólnika w stosunku do takiej samej czynności realizowanej na rzecz innych podmiotów. Podmiot niebędący wspólnikiem, nabywając nieruchomość od spółki, byłby bowiem zobligowany do poniesienia ciężaru ekonomicznego opodatkowania VAT.

—Ewelina Kalita jest młodszą konsultantką podatkową w ECDDP Sp. z o.o.

podstawa prawna: ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

Zdaniem autora

Paweł Barnik, zastępca dyrektora Departamentu ds. Podatków Pośrednich w ECDDP sp. z o.o.

Przekazanie nieruchomości wspólnikowi jest dostawą towarów

Uchwała NSA z 16 listopada 2015 r. (I FPS 6/15) rozstrzygnęła ostatecznie spór między podatnikami a fiskusem. W sporze tym podatnicy zajmowali co do zasady stanowisko, zgodnie z którym przekazanie przez spółkę nieruchomości itd. na rzecz wspólnika w ramach instytucji umorzenia udziałów nie stanowi czynności opodatkowanej VAT, gdyż jest przeprowadzane poza działalnością gospodarczą tych spółek, w ramach czynności organizacyjno-ustrojowych. Twierdzili oni zatem, że wykonując te czynności spółki nie działają jako podatnicy VAT. Natomiast organy podatkowe twierdziły konsekwentnie, że w takiej sytuacji dochodzi do odpłatnej dostawy towarów w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. NSA przychylił się zatem do poglądu głoszonego przez fiskusa, podkreślając, że nie można negować zrealizowania dostawy towarów przez spółkę na rzecz wspólnika tylko z tego względu, że przeniesienie własności składnika majątkowego na wspólnika następuje w ramach instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów. Tym samym, wskutek wydania przedmiotowej uchwały NSA nie ma prawnej możliwości do dalszego stosowania przez podatników optymalizacji w postaci przeniesienia własności składników majątkowych spółek na wspólników w zamian za udziały podlegające umorzeniu zgodnie z art. 199 k.s.h.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów wydał 16 listopada 2015 r. uchwałę (I FPS 6/15), w której uznał, że przekazanie nieruchomości wspólnikowi w zamian za nabycie przez spółkę jego udziałów w celu ich umorzenia podlega opodatkowaniu VAT.

Sporna sprawa

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawnicy
Awans prokuratora szykanowanego za Ziobry i Święczkowskiego
Prawo karne
Prokuratura przeszukała dom Zbigniewa Ziobry. "Okien nie wybijano"
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe