A. Mariański: Zarzuty do Polskiego Ładu dotyczą podstawowych reguł państwa prawa

Nie było dotychczas ustawy tak rażąco naruszającej zasady konstytucji, jak Polski Ład – uważa prof. Adam Mariański, doradca podatkowy i adwokat.

Publikacja: 23.02.2022 19:28

Adam Mariański

Adam Mariański

Foto: Fotorzepa, Marian Zubrzycki

Parlament kończy prace nad nowelizacją Polskiego Ładu w zakresie pobierania zaliczek. Sejmowa Komisja Finansów rekomenduje przyjęcie części poprawek Senatu. Jeszcze w trakcie prac nad Polskim Ładem w 2021 r. pojawiały się jednak wątpliwości, czy te przepisy są zgodne z konstytucją. Czy słusznie?

Nie było dotychczas ustawy tak rażąco naruszającej zasady konstytucji jak Polski Ład w tak wielu obszarach. Zarzuty dotyczą fundamentalnych reguł państwa prawa.

Jakich konkretnie przepisów?

Należy wyróżnić cztery grupy naruszeń. Po pierwsze, w procesie tworzenia Polskiego Ładu nie przestrzegano reguł uchwalania ustaw podatkowych, przez co naruszono art. 7, art. 112 oraz art. 119 ust. 1 konstytucji. Przepisy procedowane były bardzo krótko i uchwalone w dużym pośpiechu, co uniemożliwiało rzetelną dyskusję i ocenę skutków merytorycznych i znacząco zwiększyło ryzyko przyjęcia regulacji zawierających wady prawne.

Czytaj więcej

Adam Mariański: "Polski Ład" PiS to niełatwa praca

Potwierdzeniem tego są nowelizacje uchwalone niedługo po przyjęciu Polskiego Ładu, a także zapowiadana przez Ministerstwo Finansów kolejna zmiana przepisów.

Po drugie, w procesie uchwalania Polskiego Ładu nie respektowano zasady odpowiedniej vacatio legis, wywodzonej z art. 2 konstytucji.

Ale głównym powodem szybkiego tempa prac był zamiar wprowadzenia od 2022 r. zmian korzystnych dla podatników, w tym kwoty wolnej 30 tys. zł.

Tylko że Polski Ład likwiduje kwotę wolną od podatku. Dotychczas – przy określonym poziomie dochodów – wynosiła ona 8 tys. zł. W nowych przepisach nie ma jej wcale. Dochody poniżej 30 tys. zł są wolne od PIT, ale nie od 9-proc. składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nie ma bowiem wątpliwości, że ta danina, mimo nazwy „składka", spełnia definicję podatku.

Jeśli chodzi o vacatio legis, to przepisy zostały opublikowane tak, jak nakazuje orzecznictwo TK, przed 30 listopada.

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego mówi o odpowiednim vacatio legis, uwzględniającym charakter wprowadzanych zmian. Należy zauważyć, że Polski Ład to nie zwyczajna zmiana, ale rewolucja diametralnie zmieniająca system podatkowy. Moim zdaniem okres vacatio legis powinien wynosić co najmniej sześć miesięcy. Zabrakło czasu na rzetelne konsultacje społeczne, dyskusję o skutkach zmian oraz na przygotowanie podatników do ich wdrożenia.

A inne zarzuty?

Po trzecie, w procesie kształtowania treści Polskiego Ładu nie zachowano precyzji norm (przepisów) podatkowych, co narusza wywodzoną z art. 2 konstytucji zasadę dostatecznej określoności przepisów. A próby prawodawczego wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych naruszają zasadę pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego obywateli (art. 2 konstytucji).

To przepisy, których nikt nie rozumie, nawet sami prawodawcy. Tymczasem prawo podatkowe, które ingeruje w liczne wolności podatników, powinno wyróżniać się najwyższym stopniem precyzji.

Po czwarte, regulacje Polskiego Ładu w sposób oczywisty godzą w normy, zasady lub wartości konstytucyjne, tj. wywodzone z zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2, art. 32 i art. 84 konstytucji) zasadę niedziałania prawa wstecz, zasadę ochrony praw nabytych, zasadę ochrony interesów w toku, powszechności, sprawiedliwości i równości opodatkowania.

Możemy podać przykład?

Przykładem naruszenia zasady ochrony praw nabytych i interesów w toku może być m.in. zniesienie możliwości odliczenia odpisów amortyzacyjnych od budynków i lokali mieszkalnych. To realna strata dla podatników, którzy zainwestowali np. w zakup mieszkań z myślą o ich amortyzacji. Odroczenie tej zmiany do 2023 r. nie wystarczy.

Inny przykład to zmiana zasad rozliczenia samotnych rodziców, którzy stracą nawet kilkanaście tysięcy zł rocznie. Nie zrekompensuje im tego nowa ulga 1500 zł.

Wątpliwości budzi różnicowanie zasad opodatkowania osób w podobnej sytuacji, w zależności od źródła przychodów. Na przykład informatyk na umowie o pracę zapłaci od dochodów 32 proc. i 9 proc. składki. A gdy prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem – 12 proc. od przychodów i składkę kwotową.

Zastrzeżenia budzi też przyznanie ulgi dla klasy średniej tylko wybranym rodzajom przychodów. Także różnicowanie stawek ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych narusza zasadę sprawiedliwości i równości opodatkowania. Trudno wyjaśnić, czemu np. informatyk ma płacić stawkę 12 proc., lekarz 14 proc., a przedstawiciele zawodów prawniczych 17 proc.

Skoro jest tak wiele wątpliwości, to czy przepisy zostały zaskarżone do TK?

Z tego co wiem, dotychczas nikt nie podjął takiej decyzji. Może ze względu na skład Trybunału Konstytucyjnego.

Dwa lata temu Krajowa Izba Doradców Podatkowych zaskarżyła do TK przepisy ordynacji podatkowej w zakresie związanym z raportowaniem schematów podatkowych i z tajemnicą doradców podatkowych. Z jakim efektem?

Skarga została przyjęta do rozpoznania, co wskazuje na istotny charakter naruszeń. Żaden termin nie został jednak wyznaczony.

Jak więc można uratować Polski Ład?

Uważam, że nie da się tego zrobić. Trudno sobie wyobrazić, w jaki sposób mają funkcjonować proponowane przez rząd dwa systemy rozliczeń – podatnik ma zdecydować, czy płaci podatek na zasadach z 2021 czy z 2022 r. To niewiarygodna komplikacja systemu podatkowego, niemożliwa do przeprowadzenia. Poza tym, nawet gdy zapłaci teraz niższy podatek, będzie musiał dopłacić w rozliczeniu za 2022 r.

Jeśli chcemy pozostawić niektóre rozwiązania, to kwotę wolną od podatku 30 tys. zł i podniesienie progu podatkowego do 120 tys. zł. Należy też przywrócić poprzednie zasady rozliczenia samotnych rodziców ze wskazaniem, że ulga powinna wynosić nie mniej niż 1500 zł. Z pozostałych przepisów, zwłaszcza podatku dochodowego od osób fizycznych, należy się wycofać.

Parlament kończy prace nad nowelizacją Polskiego Ładu w zakresie pobierania zaliczek. Sejmowa Komisja Finansów rekomenduje przyjęcie części poprawek Senatu. Jeszcze w trakcie prac nad Polskim Ładem w 2021 r. pojawiały się jednak wątpliwości, czy te przepisy są zgodne z konstytucją. Czy słusznie?

Nie było dotychczas ustawy tak rażąco naruszającej zasady konstytucji jak Polski Ład w tak wielu obszarach. Zarzuty dotyczą fundamentalnych reguł państwa prawa.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona