Przejście na ryczałt...
Przepisy zawierają także stosowne unormowania na wypadek zmiany formy opodatkowania na zryczałtowaną, o której mowa w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym albo w ustawie z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym. Gdy wydatek zostanie ujęty w kosztach w danym roku podatkowym, po czym w nowym roku – po zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną - nastąpi zapłata za fakturę z naruszeniem obowiązku zapłaty bezgotówkowej, wówczas zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów następuje za rok podatkowy poprzedzający rok podatkowy, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania.
...lub likwidacja działalności
W przypadku osób fizycznych konsekwencje podatkowe wystąpią także gdy naruszenie obowiązku zapłaty w formie gotówkowej będzie miało miejsce już po likwidacji pozarolniczej działalności. Z art. 22p ust. 3 pkt 2 lit. a ustawy o PIT wynika, że w takim przypadku zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów następuje za rok podatkowy, w którym nastąpiła likwidacja tej działalności.
Na przełomie lat 2016 i 2017
Na mocy art. 4 ust. 1 – 3 ustawy z 13 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nowe uregulowania mają zastosowanie do płatności dokonywanych w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31 grudnia 2016 r. Nowe obostrzenia nie będą odnosić się do płatności dotyczących transakcji zawartych przed 1 stycznia 2017 r., jeżeli wartość transakcji nie przekraczała obecnego limitu 15 000 euro. Znowelizowane przepisy nie będą stosowane do płatności dotyczących kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów do końca bieżącego roku.
Dodatkowe ewidencje i oprogramowanie
Należy się spodziewać, że stosowanie nowych rozwiązań w praktyce będzie problematyczne. Przedsiębiorcy mogą spotkać tu problemy podobnej natury jak w przypadku korekty kosztów z tytułu tzw. zatorów płatniczych. Przede wszystkim, konieczne będzie prowadzenie dodatkowej ewidencji pozwalającej na ustalenie w jakiej części zobowiązanie zostało uregulowane w formie bezgotówkowej i gotówkowej. Do unormowania pozostaje jakim dokumentem będzie przeprowadzane wyksięgowanie oraz jakie dane powinien zawierać dokument księgowy na okoliczność korekty. Przed nowymi wyzwaniami zostali postawieni producenci oprogramowań księgowych, którzy muszą wprowadzić rozwiązania umożliwiające stosowanie przepisów podatkowych. Także biura rachunkowe i kancelarie księgowe muszą się zastanowić nad rozwiązaniem problemu ewidencjonowania i określeniem nowych reguł współpracy z klientem.
Rozwiązanie jest, ale brakuje definicji
Niestety, ani przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ani przepisy ustaw o podatkach dochodowych nie definiują pojęć „transakcja" oraz „jednorazowa wartość transakcji". Wobec braku definicji może dochodzić do wielu niejasności, szczególnie w sytuacjach gdzie przedsiębiorców łączy długotrwała współpraca. Przykładem może być branża budowlana, gdzie z jednym i tym samym wykonawcą może być zawieranych – w niewielkich odstępach czasu – kilka umów o współpracy, z których każda opiewa na kwotę niższą niż 15 000 zł, ale suma zobowiązań dotyczących realizacji tej samej inwestycji przekracza wskazany limit.
Z orzecznictwa wynika, że jednorazową transakcją może być nawet wieloletnia umowa o roboty budowlane. W wyroku NSA z 23 czerwca 2015 r. (II GSK 1059/14) czytamy: „nie ma racji skarżący uznając, iż art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy transakcji dokonanych w okresie roku obrachunkowego i podatkowego. Przepis ten stanowi wyłącznie o jednorazowej transakcji, którą może być wieloletnia umowa o roboty budowlane czy dostawy, a więc nie obejmującej jednego roku". Sąd zwrócił uwagę, że definiując pojęcie transakcji należy kierować się treścią art. 65 § 2 kodeksu cywilnego. Przepis ten wskazuje, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. We wskazanym wyroku czytamy: „jednorazowa transakcja jest ogólną (łączną) wartością wierzytelności lub zobowiązań dotyczącą realizacji tej samej inwestycji pomiędzy tymi samymi przedsiębiorcami, zatem obowiązek przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem rachunku bankowego istnieje także w przypadku, kiedy przedsiębiorcy będący kontrahentami z tytułu umowy, której wartość świadczenia przekracza 15 000 euro, dokonują płatności na raty (w części), a wielkość poszczególnych rat jest niższa niż wspomniana kwota".
