Kto kontroluje przedsiębiorców po zmianach w administracji skarbowej

- Jak jest teraz zbudowana struktura organów podatkowych? Do kogo składa się obecnie odwołanie od decyzji urzędu skarbowego, a do kogo od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego? – pyta czytelnik.

Nowa struktura organizacyjna organów Krajowej Administracji Skarbowej wynikająca z ustawy o KAS stała się rzeczywistością 1 marca 2017 r. Wejście w życie tej ustawy budzi wiele wątpliwości oraz sporów co do przyznanych nowym organom kompetencji oraz obowiązków, zarówno wśród samych podatników, jak i podmiotów zajmujących się ich profesjonalną obsługą prawno-podatkową. Nie sposób jednak zrozumieć wprowadzonych przez ustawodawcę zmian, nie poznawszy kształtu nowo utworzonych organów KAS.

Nowa struktura

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o KAS organami Krajowej Administracji Skarbowej są:

1) minister właściwy do spraw finansów publicznych;

2) Szef Krajowej Administracji Skarbowej;

3) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej;

4) dyrektor izby administracji skarbowej;

5) naczelnik urzędu skarbowego;

6) naczelnik urzędu celno-skarbowego.

KAS jest podporządkowana ministrowi rozwoju i finansów, z kolei tytularnym Szefem KAS jest sekretarz stanu w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Organami bezpośrednio podległymi Szefowi KAS są dyrektorzy izb administracji skarbowej oraz dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, którego wiele zadań zostało wprost zakreślonych w art. 22 ustawy o KAS (m.in. wydawanie indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego). Dyrektorzy izby administracji skarbowej nadzorują wykonywanie zadań przez podległych im naczelników urzędów skarbowych oraz naczelników urzędów celno-skarbowych.

Z kolei naczelnicy urzędów skarbowych zostali wyposażeni w kompetencje funkcjonujących do 28 lutego 2017 r. naczelników urzędów skarbowych i naczelników urzędów celnych, które koncentrują się wokół szeroko rozumianego poboru podatków, należności celnych, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, a także przeprowadzania kontroli podatkowych czy egzekucji administracyjnych.

Jednak najbardziej interesujące z punktu widzenia podatnika są zadania naczelnika urzędu celno-skarbowego – nowo powstałego organu, którego celem jest zwalczanie najpoważniejszych nadużyć podatkowych w państwie polskim. Zgodnie z ustawą o KAS organ ten przeprowadza kontrole celno-skarbowe, ustala i określa zobowiązania podatkowe czy wreszcie obejmuje towary procedurami celnymi.

Co robi radca skarbowy

Ciekawym zabiegiem, na który zdecydował się ustawodawca, jest scedowanie pewnych uprawnień naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz dyrektora izby administracji skarbowej – jako organu podatkowego w zakresie rozstrzygania spraw podatkowych – na radcę skarbowego. Nastąpiło to poprzez art. 13 § 2c ordynacji podatkowej, który został dodany ustawą z 16 listopada 2016 r. – przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Nie można oczywiście mylić radców skarbowych, będących pracownikami wykonującymi czynności orzecznicze przysługujące organom podatkowym, z radcami prawnymi zatrudnionymi dotychczas w jednostkach organizacyjnych. Jak więc wynika z nowo wprowadzonych przepisów, radca skarbowy może rozstrzygać sprawy podatkowe.

Przykład

W sytuacji, gdy dana sprawa, na podstawie właściwych przepisów o charakterze kompetencyjnym zostanie powierzona w obrębie danej jednostki organizacyjnej radcy skarbowemu, to podmiot ten będzie uprawniony do jej rozstrzygnięcia. Oznacza to, że radca skarbowy, tak jak ma to miejsce w przypadku naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz dyrektora izby administracji skarbowej będzie mógł wydać np. decyzję kończącą postępowanie w sprawie.

Czy można być sędzią we własnej sprawie

Od decyzji organu podatkowego wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ podatkowy wyższego stopnia. Ale nie zawsze.

Jednocześnie rozszerzono bowiem niedewolutywny środek zaskarżenia, o którym mowa w art. 221 ordynacji podatkowej (odwołanie od decyzji do tego samego organu), na decyzje wydane przez naczelnika urzędu celno-skarbowego. Odwołanie od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego jest rozpatrywane przez ten sam organ, zgodnie z art. 221a ordynacji podatkowej (ale tylko w przypadku decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 4 i 5 ustawy o KAS). Naczelnik urzędu celno-skarbowego, który sporządził wynik kontroli celno-skarbowej, jest właściwy do przeprowadzenia postępowania podatkowego i wydania decyzji. Odwołanie od takiej decyzji będzie rozpatrywane przez ten sam organ, czyli przez naczelnika urzędu celno-skarbowego. Taka sytuacja powoduje, że de facto dwa razy w tej samej sprawie będzie rozstrzygał merytorycznie bezpośrednio zainteresowany organ.

Przykład

Gdy decyzję podatkową wyda naczelnik urzędu celno-skarbowego po uprzednim przeprowadzeniu postępowania podatkowego, to podatnikowi nie będzie już przysługiwało odwołanie do dyrektora izby administracji skarbowej. W takim przypadku odwołanie podatnika będzie rozpoznawał ten sam organ, który wydał zaskarżoną decyzję, czyli naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Szczegóły w rozporządzeniach

Podatnik, chcąc poznać właściwość poszczególnych organów, zmuszony jest sięgnąć do rozporządzenia z 24 lutego 2017 r. w sprawie terytorialnego zasięgu działania oraz siedzib dyrektorów izb administracji skarbowej, naczelników urzędów skarbowych i naczelników urzędów celno-skarbowych oraz siedziby dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (DzU z 2017 r. poz. 393), które zostało wydane przez ministra rozwoju i finansów, realizującego kompetencję w tym zakresie przyznaną mu przez art. 11 ust. 5 ustawy o KAS. Jednocześnie, należy pamiętać, że w odniesieniu do niektórych kategorii podatników i płatników o istotnym znaczeniu gospodarczym lub społecznym (w szczególności wykonujących określony rodzaj działalności gospodarczej lub osiągających określoną wysokość przychodu netto w rozumieniu przepisów o rachunkowości), zadania są wykonywane przez naczelnika urzędu skarbowego innego niż właściwy miejscowo. Poszukując wiedzy w tym zakresie, trzeba odwołać się do rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 24 lutego 2017 r. w sprawie niektórych podatników i płatników, w odniesieniu do których zadania są wykonywane przez naczelnika urzędu skarbowego innego niż właściwy miejscowo (DzU z 2017 r. poz. 437).

Minister uspokaja

Jak to miało miejsce przed wejściem w życie zmian, kontrola podatkowa jest obecnie w dalszym ciągu przeprowadzana przez właściwych naczelników urzędów skarbowych. Jest ona prowadzona nadal z uwzględnieniem przyznanych przedsiębiorcom gwarancji, określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (tj. maksymalny czas trwania kontroli, prawo wniesienia sprzeciwu czy zakaz kontroli jednoczesnych). Przy tym, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie zupełnie nowej procedury kontrolnej, jaką jest kontrola celno-skarbowa, przeprowadzana przez nowo utworzone organy. W związku z tym dualizmem nasuwa się pytanie o granice właściwości rzeczowej poszczególnych organów oraz zakres przedmiotowy wszczynanych kontroli podatkowych i celno-skarbowych.

Zgodnie z zapewnieniami ministra rozwoju i finansów, organy celno-skarbowe mają być tzw. twardym aparatem skarbowym, zarezerwowanym dla najcięższych gatunkowo przestępstw powodujących istotną szkodę dla Skarbu Państwa, jak np. wyłudzenia VAT. Praktyka wypracowana przez KAS w tym zakresie będzie mogła być oceniona dopiero po pewnym czasie funkcjonowania całej struktury. Jednak już teraz w licznych środowiskach pojawiają się głosy, że wiele kompetencji przyznanych organom celno-skarbowym może prowadzić do znacznego osłabienia pozycji podatnika, który będzie pozbawiony znacznej większości praw przysługujących mu w toku kontroli podatkowej.

Przykład

W przypadku, gdy u podatnika zostanie wszczęta kontrola celno-skarbowa, organu przeprowadzającego kontrolę nie obowiązują limity czasu kontroli określone w art. 83 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2016 r., poz. 1829 ze zm.). Odmienna sytuacja obowiązuje co do zasady organy podatkowe przeprowadzające kontrolę podatkową. Otóż w takiej sytuacji ograniczenia w zakresie czasu trwania kontroli podatkowej będą miały zasadniczo zastosowanie.

—Monika Wolska-Bryńska jest radcą prawnym w Departamencie Kontroli Podatkowych w Kancelarii Prawno-Podatkowej Mariański Group