VAT: jakie są skutki sprzedaży przedsiębiorstwa

Zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, która jest spójna na tyle, że może stanowić odrębny, samodzielnie działający podmiot, podlega preferencyjnemu rozliczeniu.

Aktualizacja: 02.05.2018 08:29 Publikacja: 02.05.2018 06:20

VAT: jakie są skutki sprzedaży przedsiębiorstwa

Foto: Adobe Stock

Jedną z form likwidacji przedsiębiorstwa jest jego sprzedaż. W większości przypadków właściciele dokonują sprzedaży swojej firmy w całości, lecz istnieją sytuacje, w których sprzedawana jest tylko jej część lub poszczególne składniki majątku odrębnie. Jak właściwie rozliczyć poszczególne przypadki?

Gdzie szukać definicji

W ustawie o VAT nie ma podanej definicji przedsiębiorstwa. Pojęcie to wyjaśnia art. 551 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5. koncesje, licencje i zezwolenia;

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8. tajemnice przedsiębiorstwa;

9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Powyższa definicja zawiera elementy, z których składa się przedsiębiorstwo, jednak nie jest to ściśle określona lista i nie należy się nią sugerować dosłownie. Wymienione składniki stanowią przykłady elementów wchodzących w skład przedsiębiorstwa jako całości. W rzeczywistości przepisy należy weryfikować ze stanem faktycznym. Zatem istnieje możliwość, że na przedsiębiorstwo nie będą się składać wszystkie wymienione w kodeksie cywilnym elementy bądź zgodnie z art. 552 k.c. (>patrz ramka) w skład przedsiębiorstwa będą wchodziły również inne składniki nieprzewidziane w przepisach ustawy.

Stanowisko to potwierdza również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 kwietnia 2012 r. (I FSK 1039/11), w którym sąd stwierdził: „(...) Nie wszystkie elementy wskazane w przepisie muszą wystąpić łącznie, aby można było uznać je za przedsiębiorstwo. Musi być to jednak pewne minimum, bez którego przedsiębiorstwo, w zależności od konkretnych okoliczności faktycznych, nie mogłoby realizować swoich działań gospodarczych".

Zamiana i darowizna

Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części polega na podjęciu czynności, w których przenoszone jest prawo do rozporządzania przedmiotem tych czynności jako jego właściciel. Pod pojęciem zbycia przedsiębiorstwa można rozumieć m.in. jego sprzedaż, zamianę, darowiznę, nieodpłatne przekazanie lub przeniesienie własności w formie aportu. Zbycie przedsiębiorstwa powinno odbyć się w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie.

Czy trzeba opodatkować

Ustawa o VAT przewiduje wyłączenie niektórych czynności z zakresu stosowania jej przepisów. Jednym z nich jest zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Wynika to z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, który stanowi, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Zatem sprzedaż przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części nie jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług bez względu na to, czy zbycie nastąpiło w formie odpłatnej czy nieodpłatnej. Nie jest istotna również forma, w jakiej doszło do transakcji.

Zorganizowana część

Definicja przedsiębiorstwa nie budzi większych wątpliwości, jednak niejednokrotnie problem pojawia się przy ustaleniu, co wchodzi w skład jego zorganizowanej części. Pojęcie to wyjaśnia art. 2 pkt 27e ustawy o VAT (>patrz ramka), na podstawie którego za zorganizowaną część przedsiębiorstwa można uznać zespół składników zarówno materialnych, jak i niematerialnych, obejmujących również zobowiązania, wyodrębnionych organizacyjnie i finansowo z istniejącego już przedsiębiorstwa, w celu realizowania określonych zadań gospodarczych. Wyodrębniona część jest w stanie samodzielnie realizować te zadania i stanowić niezależne przedsiębiorstwo.

Aby transakcja zbycia przedsiębiorstwa nie była opodatkowana VAT, jej przedmiotem powinno być całe przedsiębiorstwo bądź jego zorganizowana część, która jest spójna na tyle, że może stanowić odrębne, samodzielnie działające przedsiębiorstwo.

Poszczególne składniki

Gdy podatnik nie sprzedaje przedsiębiorstwa w całości lub nie zbywa jego zorganizowanej części, lecz decyduje się na sprzedaż poszczególnych składników majątku osobno, nie ma możliwości stosowania wyłączenia. W związku z tym transakcja taka powinna zostać opodatkowana VAT według stawki właściwej dla danego składnika majątku.

Potwierdzeniem takiego postępowania jest interpretacja indywidualna (0461-ITPP2.4512.830.2016.2.RS), wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy 30 stycznia 2017 r., w której czytamy, że jeśli przedsiębiorca „(...) nie będzie prowadził działalności gospodarczej w oparciu o składniki majątkowe otrzymane w związku z rozwiązaniem spółki jawnej oraz w oparciu o składniki otrzymane w drodze darowizny od żony." to – w świetle powołanego orzeczenia TSUE z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie C-497/01 – trudno uznać, że przedmiotem zbycia będzie przedsiębiorstwo. Zatem do czynności tej nie będzie miał zastosowania art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, gdyż przedmiotem zbycia będą poszczególne składniki majątkowe. W związku z powyższym sprzedaż ta – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – będzie podlegała opodatkowaniu na zasadach ogólnych".

—Andrzej Lazarowicz

Zdaniem autora

Uwaga na pułapki przy nieruchomościach - Andrzej Lazarowicz, ekspert wFirma.pl

Niejednokrotnie wątpliwości powstają w przypadkach sprzedaży nieruchomości, w której prowadzone jest przedsiębiorstwo. Gdy sprzedaż nieruchomości zostanie błędnie zakwalifikowana jako zbycie składnika majątku, a nie jako sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części i zostanie opodatkowana VAT, nabywca nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego od takiej transakcji.

Z kolei, jeśli sprzedawana nieruchomość zostanie błędnie uznana za przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, konsekwencje podatkowe powstaną po stronie sprzedającego, który nie naliczył VAT. Organ podatkowy na podstawie art. 112b ustawy o VAT ma również prawo nałożyć sankcję w wysokości 30 proc. wartości sprzedawanej nieruchomości. Przedsiębiorca musi mieć na uwadze, że ocena przedmiotu sprzedaży musi nastąpić zgodnie ze stanem faktycznym i uwzględniać wiele okoliczności, aby w poprawny sposób ustalić, czy transakcja dotyczy sprzedaży samej nieruchomości, czy może już przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części.

Co mówi przepis

- Art. 552 kodeksu cywilnego:

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

- Art. 2 pkt 27e ustawy o VAT

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o zorganizowanej części przedsiębiorstwa – rozumie się przez to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania (...).

Jedną z form likwidacji przedsiębiorstwa jest jego sprzedaż. W większości przypadków właściciele dokonują sprzedaży swojej firmy w całości, lecz istnieją sytuacje, w których sprzedawana jest tylko jej część lub poszczególne składniki majątku odrębnie. Jak właściwie rozliczyć poszczególne przypadki?

Gdzie szukać definicji

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe