Przepisy podatkowe wraz ich interpretacjami podlegają permanentnym zmianom. Dotyczy to również podatkowego traktowania wyniku na sprzedaży wierzytelności własnych, zarachowanych uprzednio jako przychody należne. Ostatnie zmiany w tym zakresie niestety wpisują się w trend generowania kolejnych niejasności interpretacyjnych.
Czytaj także: Zbycie wierzytelności - jak jest opodatkowanie w PIT i CIT
Dla celów rachunkowych przychód ze sprzedaży własnej wierzytelności w wysokości równej cenie uzyskanej ze sprzedaży ujmuje się jako przychód finansowy, natomiast wartość nominalną (brutto) sprzedawanej wierzytelności odnosi się w ciężar konta „Koszty finansowe". W rachunku zysków i strat prezentacyjnie przedstawia się taką transakcję per saldo w kosztach finansowych jako „stratę z tytułu rozchodu aktywów finansowych". Jeżeli sprzedawana wierzytelność była objęta odpisem aktualizującym, czyli jej wartość została w momencie dokonywania odpisu uwzględniona w kosztach (pozostałych kosztach operacyjnych), to w momencie jej sprzedaży odpis ten należy wyksięgować w korespondencji z kontem przychodów (pozostałych przychodów operacyjnych). W takim przypadku na wynik finansowy jednostki wpłynie strata ze zbycia wierzytelności i przychód z odwrócenia odpisu aktualizującego, czyli w rezultacie po prostu wartość uzyskana ze sprzedaży wierzytelności.
Do końca ubiegłego roku...
Podatkowo, do końca 2017 r. strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności nie zaliczano do kosztów uzyskania przychodów, chyba że wierzytelność uprzednio została zarachowana jako przychód należny (art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT). Jeżeli więc wierzytelność pochodziła ze sprzedaży np. towarów lub usług, a zatem została zarachowana jako przychód należny, to strata z jej zbycia była kosztem uznanym dla celów podatkowych. W przypadku dokonania odpisu aktualizującego, który był uprzednio zaliczony do kosztów uzyskania przychodów (w kwocie netto należności), równowartość odpisu, w części ujętej uprzednio w kosztach podatkowych, była przychodem podatkowym (por. art. 12 ust. 1 pkt 4e ustawy o CIT). Jeżeli natomiast wierzytelność nie została zarachowana jako przychód należny, np. w przypadku udzielonej pożyczki, to strata z jej zbycia nie stanowiła kosztów uzyskania przychodów. Limitacja wysokości kosztów uzyskania przychodów była sporna, o czym piszemy niżej.
...i po zmianach
Według nowego brzmienia art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT, straty z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności nie mogą być kosztami uzyskania przychodów, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio zostały zarachowane jako przychód należny – do wysokości uprzednio zarachowanej jako przychód należny. W treści tego przepisu dodano zatem frazę limitującą stratę uznawaną podatkowo: „do wysokości uprzednio zarachowanej jako przychód należny".