Postępowanie podatkowe: dziś każdy może być pomocnikiem fiskusa

Unia Europejska, a za nią Polska, coraz śmielej wkracza w erę „tax private enforcement”, gdzie rolę inspektorów podatkowych zaczynają pełnić doradcy i inne osoby zaangażowane w transakcje gospodarcze.

Aktualizacja: 15.03.2019 15:05 Publikacja: 15.03.2019 14:39

Postępowanie podatkowe: dziś każdy może być pomocnikiem fiskusa

Foto: Adobe Stock

Nowym przykładem tej tendencji jest obowiązek raportowania schematów podatkowych, który wejdzie w życie od 1 stycznia 2019 r. Jakkolwiek jest to wygodne dla fiskusa, to dla osób zaangażowanych w transakcje oznacza konieczność starannego przemyślenia schematu swoich usług i wypracowania właściwych regulacji wewnętrznych (compliance).

Przymusowy pobór doradców na służbę fiskusa

Dnia 14 listopada 2018 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 23 października br. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw („Ustawa"), wprowadzającą obowiązek raportowania schematów podatkowych. Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 2019 roku, natomiast obowiązkiem raportowania objęte będą schematy, których wdrożenie rozpoczęło się po 25 czerwca 2018 r.

Czytaj także: Co ujawniać fiskusowi - o raportowaniu schematów podatkowych

Nowe przepisy zdają się wpisywać w ogólny trend przerzucania odpowiedzialności za prawidłowe stosowanie prawa podatkowego z instytucji publicznych na obywateli. W ramach tego trendu ustawodawca zmusza doradców i inne osoby zaangażowane w transakcje gospodarcze do sprawdzania, czy ich klienci czasem nie zmierzają do naruszenia/obejścia przepisów podatkowych, a jeśli podejmą takie podejrzenie – do ich raportowania fiskusowi. Oprócz oczywistego złamania zasady zaufania na linii klient – doradca, nowy trend powoduje nowe ryzyko po stronie osób zaangażowanych w transakcje – ryzyko odpowiedzialności za brak właściwego raportowania.

Raportowanie schematów podatkowych – co to znaczy?

W zakresie raportowania schematów podatkowych Szefowi KAS przekazywane będą informacje zawierające m.in. szczegółowy opis schematu, cele jakim ma służyć jego wdrożenie, czy też szacowaną wartość korzyści podatkowych w związku z jego zastosowaniem. W niektórych przypadkach raportowaniu podlegać będzie sam schemat bez danych podmiotu go wdrażającego („schemat podatkowy standaryzowany"). Należy jednak zaznaczyć, że nawet w takim przypadku faktyczne ustalenie kto dany schemat wdraża może nie być trudne - kancelarie prawne i podatkowe, jak wszyscy podatnicy VAT przesyłają pliki JPK, na podstawie których z łatwością można ustalić listę ich klientów.

Przepisy Ustawy dotkną nie tylko doradców podatkowych, adwokatów, czy radców prawnych bezpośrednio zaangażowanych w doradzanie klientom w sprawach podatkowych, ale również innych profesjonalnych doradców, zwłaszcza z sektora finansowego. Określony w Ustawie krąg podmiotów zobowiązanych do przekazywania informacji o schematach podatkowych jest bardzo szeroki. Obejmuje on tzw. „promotorów", czyli podmioty, które opracowują, oferują, udostępniają lub wdrażają uzgodnienie lub zarządzają jego wdrażaniem, w szczególności doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych, pracowników banków lub innej instytucji finansowej doradzających klientom, a także „wspomagających", tj. podmioty, które przy zachowaniu staranności ogólnie wymaganej w dokonywanych czynnościach, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności, obszaru specjalizacji oraz przedmiotu wykonywanych czynności, podjęły się udzielić, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób, pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia, w szczególności biegłego rewidenta, notariusza, osobę świadczącą usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych, księgowego lub dyrektora finansowego, bank lub inną instytucję finansową, a także ich pracownika.

W przypadku gdy promotor lub wspomagający objęci są obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej i nie zostaną z tego obowiązku zwolnieni, ciężar raportowania przerzucony zostanie na podmiot wdrażający schemat podatkowy (tj. na „korzystającego").

Nowe regulacje mogą oznaczać więc rewolucyjne zmiany w relacjach z klientami takich podmiotów jak banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, czy domy maklerskie, które często nie mają wiedzy, czy dokonywane za ich pośrednictwem czynności są częścią szerszego schematu, który mógłby zostać uznany za schemat podatkowy podlegający raportowaniu. Takiej wiedzy mogą nie mieć też notariusze, czy księgowi. Wymienione podmioty w większości przypadków nie będą również dysponowały narzędziami, aby taką wiedzę pozyskać, co może skutkować wprowadzeniem ogólnej atmosfery podejrzliwości. Jak wynika bowiem z nowych przepisów - wspomagający, który poweźmie wątpliwości, czy czynność, w której uczestniczy stanowi część schematu podatkowego powinien w terminie 5 dni roboczych zwrócić się do promotora lub korzystającego z prośbą o oświadczenie, że nie mamy do czynienia ze schematem. Wymaga się jednak także, aby w tym samym terminie poinformował o swoich wątpliwościach organy podatkowe, niezależnie od odpowiedzi promotora lub korzystającego. Wspomagający naraża się więc na utratę zaufania klienta, w razie przekazania informacji o transakcji, która w rzeczywistości nie była częścią schematu. Musi mieć on jednak na uwadze, że niewywiązanie się z powyższych obowiązków w zakresie raportowania będzie groziło wysokimi sankcjami. Zgodnie z art. 80f, który Ustawa wprowadziła do Kodeksu karnego skarbowego, kara grzywny może wynieść do 720 stawek dziennych, tj. aktualnie do 20.160.000 zł.

Nowe przepisy – co muszą zmienić pomocnicy w transakcjach?

Mając na uwadze powyższe, konieczne będzie wypracowanie takich rozwiązań, które zabezpieczą zarówno interesy klientów, jak i doradców, a jednocześnie nie narażą ich na odpowiedzialność związaną z niewłaściwym raportowaniem.

Wszystkie podmioty, które mogłyby zostać uznane za promotorów lub wspomagających powinny poddać analizie w zasadzie wszelkie dokonywane transakcje, wydawane opinie i zawierane umowy pod kątem spełniania warunków raportowania. Konieczna będzie ocena m.in., czy klient jest tzw. „kwalifikowanym korzystającym", czy mamy do czynienia ze „schematem transgranicznym", czy spełniona jest przynajmniej jedna „ogólna cecha rozpoznawcza" (tu w szczególności potrzebna będzie rewizja stosowanych wzorów umów) lub „szczególna cecha rozpoznawcza", o których mowa w nowym art. 86a Ordynacji podatkowej. Dodatkowe utrudnienie w tym kontekście stanowi fakt, że część warunków uznania danego uzgodnienia za schemat podatkowy ma charakter nieobiektywny, zwłaszcza kryterium „głównej korzyści", które wymaga oceny w jaki sposób zachowałby się „podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej".

Takie analizy będą wymagać zarówno zaangażowania odpowiednich zasobów ludzkich, jak i technicznych, o czym należy zacząć myśleć już dziś, aby przed końcem roku dysponować odpowiednimi rozwiązaniami. Pewną wskazówkę może stanowić wprowadzany ustawą obowiązek stworzenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych w największych firmach doradczych, zawierającej m.in. zasady przechowywania dokumentów i informacji, upowszechniania wiedzy wśród pracowników odnośnie przepisów w zakresie raportowania, czy zasady kontroli wewnętrznej. Należy też rozważyć dostosowanie wzorów umów do nowych regulacji, czy też odbieranie od klientów oświadczeń, że określona czynność nie stanowi części schematu podatkowego podlegającego zgłoszeniu jeszcze przed rozpoczęciem świadczenia usług.

Łukasz Żabczyński - adwokat z praktyki prawa karnego

Przemysław Wierzbicki - adwokat KKLW Kurzyński Łyszyk Wierzbicki

Nowym przykładem tej tendencji jest obowiązek raportowania schematów podatkowych, który wejdzie w życie od 1 stycznia 2019 r. Jakkolwiek jest to wygodne dla fiskusa, to dla osób zaangażowanych w transakcje oznacza konieczność starannego przemyślenia schematu swoich usług i wypracowania właściwych regulacji wewnętrznych (compliance).

Przymusowy pobór doradców na służbę fiskusa

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe