VAT: Przegląd orzecznictwa podatkowego w 2013 roku

Po raz kolejny z początkiem nowego roku przedstawiamy Państwu przegląd ciekawych orzeczeń sądów administracyjnych w sprawach podatkowych, wydanych w minionym roku. Wyroki te warto znać, gdyż mają one często duży wpływ na praktykę organów podatkowych. Wiedza ta pozwala w sposób bardziej racjonalny i bezpieczny podejmować decyzje biznesowe w prowadzonej działalności. Tydzień temu (29 stycznia) zaprezentowaliśmy orzeczenia dotyczące podatków dochodowych. Dziś pora na podatek od towarów i usług, a także m.in. na kwestie związane z wydawaniem interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, z korektą podatku akcyzowego i z dokumentowaniem darowizn.

Dostawa gruntu bez budynku

10 stycznia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał ciekawy wyrok (I FSK 310/12) dotyczący skutków w VAT w przypadku zbycia gruntu, na którym znajduje się budynek wybudowany przez użytkownika tego gruntu (np. dzierżawcę). NSA uznał bowiem, że nie można uznać, iż przedmiotem dostawy będzie budynek nierozerwalnie związany z gruntem, jeżeli budynek został zbudowany przez nabywcę z własnych środków bez udziału właściciela gruntu, a cena zbycia została tak skalkulowana, że nie obejmuje wartości tego budynku. Chociaż z punktu widzenia prawa cywilnego na nabywcę przejdzie prawo własności budynku, to nie wystąpi dostawa towaru, jakim jest budynek, gdy już wcześniej nabywca mógł dysponować wybudowanym przez siebie budynkiem jak właściciel.

Media a czynsz najmu

NSA w wyroku z 27 sierpnia 2013 r. (I FSK 1141/12) odniósł się do problemu opodatkowania VAT tzw. refaktur za media wystawionych na najemcę. W sprawie będącej przedmiotem orzeczenia umowy zawarte z najemcami przewidywały, że wynajmujący oddaje do dyspozycji lokale i zobowiązuje się dostarczać do nich wodę, energię cieplną i odbierać nieczystości. Na mocy tych umów za wynajem lokali wynajmujący pobierał czynsz według skalkulowanej stawki miesięcznej obejmującej koszty eksploatacji i remontów budynków, zaś za dostarczone do lokali media i odebrane nieczystości pobierał opłaty, które płacone są w formie miesięcznych zaliczek, a następnie rozliczane według faktycznego zużycia w poszczególnych okresach rozliczeniowych.

W analizowanej sprawie organ podatkowy uznał, że opłaty za media i wywóz nieczystości, ?w sytuacji gdy korzystający z lokalu nie ma zawartej umowy bezpośrednio z dostawcą mediów czy odbiorcą nieczystości, stanowią obrót w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT z tytułu świadczenia przez wynajmującego usług najmu i powinny być opodatkowane stawką właściwą dla usług najmu.

NSA, powołując się na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sądów administracyjnych, uznał, że w przypadku gdy w umowach z najemcami zawarto ustalenia polegające na rozdzieleniu zapłaty czynszu za najem lokali według stawki czynszu oraz zapłaty za dostawę mediów na podstawie odrębnych rozliczeń, umowa najmu oraz dostawa mediów są odrębnymi, samodzielnymi świadczeniami. Tym samym czynsz najmu oraz dostawa mediów podlegają opodatkowaniu stawką VAT właściwą dla tego rodzaju świadczeń.

Zagadnienie to nadal budzi jednak spore wątpliwości, w związku z czym NSA postanowieniem z 22 października 2013 r. (I FSK 1389/12) skierował do TSUE pytanie prejudycjalne.

Usługi oferowane przez hotel opodatkowane odrębnie

Wyrokiem z 6 grudnia 2013 r. (I FSK 1758/12) NSA uznał, że hotel oferujący klientom pakiety obejmujące usługi noclegowe, gastronomiczne oraz SPA nie powinien opodatkowywać tych świadczeń jako jednego świadczenia złożonego. NSA wskazał bowiem, że skoro oferowane przez hotel świadczenia mogą być rozdzielone i nie zmieni się przy tym ich charakter ani wartość ?z punktu widzenia nabywcy, to nie stanowią one usługi kompleksowej.

Odliczenie podatku od aut testowych

Kwestia odliczania VAT naliczonego przez dilerów przy zakupie samochodów nadal budzi dość duże emocje. W sprawie rozstrzygniętej ostatecznie w wyroku z 10 lipca 2013 r. (I FSK 1127/12) organ podatkowy uznał, że dilerowi nie przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie samochodów osobowych wykorzystywanych przez niego do jazd testowych/demonstracyjnych, do wypożyczania aut klientom serwisu na czas obsługi ich samochodu, a także do jazd służbowych pracowników.

NSA nie zgodził się jednak z poglądem zaprezentowanym przez fiskusa i orzekł, że jedynym warunkiem pełnego odliczenia podatku naliczonego od nabycia pojazdów przez dilera jest to, by przedmiotem działalności podatnika była odprzedaż tych pojazdów. Przepisy nie określały natomiast przeznaczenia tych pojazdów ani nie odwoływały się do okoliczności zadysponowania jakimś konkretnym pojazdem. Odwoływały się jedynie do działalności podatnika. Stąd też podmiot prowadzący działalność w zakresie odsprzedaży samochodów osobowych miał przy ich nabyciu pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego, bez względu na faktyczne przeznaczenie konkretnego pojazdu.

Przepisy o obowiązku podatkowym ?w transporcie naruszały Dyrektywę VAT

Trybunał Sprawiedliwości UE w orzeczeniu w sprawie C-169/12 z 16 maja 2013 r. stwierdził, że sprzeczny z unijną dyrektywą był przepis ustawy o VAT, który nie pozwalał firmom transportowo-spedycyjnym płacić VAT wtedy, kiedy wystawiają fakturę. Wyrok jest konsekwencją zadania przez NSA pytania prejudycjalnego. Trybunał przypomniał, że art. 66 Dyrektywy VAT pozwala uznać za moment powstania obowiązku podatkowego: moment wystawienia faktury, moment otrzymania zapłaty lub – w razie braku faktury albo wystawienia faktury ?z opóźnieniem – inny termin. W ocenie Trybunału polski przepis nie odpowiadał żadnemu z nich.

W związku z tym wyrokiem minister finansów w wydanej 8 sierpnia 2013 r. interpretacji ogólnej (PT3/033/2/323/AEW/13/RD82408) stwierdził, że to do podatnika należy wybór czy z tytułu świadczenia usług transportowych i spedycyjnych rozpoznaje obowiązek podatkowy na zasadach szczególnych (tj. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi), czy też na zasadach ogólnych (tj. ?z chwilą wykonania usługi, a gdy usługa powinna być potwierdzona fakturą – w dniu jej wystawienia, nie później niż w 7. dniu, licząc od dnia wykonania usługi).

Jednocześnie minister finansów zwrócił uwagę, że interpretacja ta ma zastosowanie wyłącznie do czynności wykonanych przed 1 stycznia 2014 r. Z tym dniem weszła bowiem w życie nowelizacja ustawy o VAT wprowadzająca nowe zasady powstawania obowiązku podatkowego dla usług transportowych. Od 1 stycznia 2014 r. obowiązek podatkowy powstaje dla usługi transportowej z chwilą jej wykonania.

Świadczenia z funduszu bez VAT

Ministerstwo Finansów w interpretacji ogólnej z 27 maja 2013 r. (PT1/033/20/831/KSB/12/RD50859) potwierdziło, że w sytuacji gdy pracodawca działa jako administrator zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i kupuje towary oraz usługi, które następnie przekazuje nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie pracownikom albo innym osobom upoważnionym do korzystania z funduszu, czynności te nie podlegają opodatkowaniu VAT. Nie dotyczy to jednak czynności podejmowanych przez pracodawcę w ramach jego aktywności jako przedsiębiorcy, a polegających np. na świadczeniu przez pracodawcę, w związku z organizacją wycieczki na rzecz pracowników, usługi transportowej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, finansowanej ze środków funduszu (w całości lub części). Takie świadczenia pozostają bowiem opodatkowane VAT.

Gdzie jest opodatkowana kompleksowa usługa magazynowania

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 27 czerwca 2013 r. w polskiej sprawie RR Donnelley Global Turnkey Solutions Poland sp. z o.o. (C-155/12) wypowiedział się w przedmiocie uznania usługi magazynowania towarów za usługę związaną z nieruchomością dla potrzeb VAT. Trybunał uznał, że w sytuacji gdy przechowywanie towarów jest świadczeniem głównym, wówczas całą kompleksową usługę – w skład której może wchodzić m.in. załadunek, rozładunek, przyjmowanie towarów, umieszczanie ich na półkach, pakowanie, wydawanie – należy opodatkować VAT w państwie, w którym położony jest magazyn, jeżeli usługobiorcy przysługuje prawo używania całości lub części magazynu.

W świetle wskazanego orzeczenia TSUE kompleksowa usługa w zakresie magazynowania będzie podlegać opodatkowaniu VAT w miejscu, w którym znajduje się magazyn (nieruchomość) tylko wtedy, gdy:

- magazynowanie jest świadczeniem głównym, a zarazem

- usługobiorca posiada prawo do używania całości lub części magazynu (nieruchomości).

Niespełnienie tych warunków spowoduje konieczność opodatkowania VAT kompleksowej usługi magazynowania w miejscu, w którym jej nabywca posiada siedzibę działalności.

Czynności wykonywane na zlecenie ?a ciągły charakter świadczenia

Możliwość wyodrębnienia z usługi czynności, które wykonywane są każdorazowo na zlecenie, przekreśla ciągły charakter świadczenia. Takie stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny ?w wyroku z 2 lipca 2013 r. (I FSK 1228/12). Sąd wyjaśnił, że usługi o charakterze ciągłym obejmują czynności polegające na stałym, powtarzalnym i trwałym zachowaniu strony zobowiązanej do ich świadczenia. I odwrotnie, możliwość wyodrębnienia z usługi czynności, które wykonywane są każdorazowo na zlecenie (np. wykonywanie usług transportowych), przekreśla ciągły charakter świadczenia.

Uzyskanie korzyści podatkowej nie może być jedynym celem transakcji

Zawieranie transakcji, których jedynym celem jest uzyskanie korzyści podatkowej, jest nadużyciem prawa. Do takiej konkluzji doszedł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 23 lipca 2013 r. (I SA/Bd 378/13). Sąd orzekł, że do nadużycia prawa dochodzi w przypadku dokonania zgodnej z prawem transakcji, jeśli dokonano jej z zamiarem uzyskania znacznej korzyści podatkowej, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem przepisów. W takim wypadku zastosowanie znajduje art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT, który stanowi, że nie dają prawa do odliczenia podatku naliczonego faktury dokumentujące czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 (czynności mające na celu obejście ustawy) i art. 83 (czynności pozorne) kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Jak liczyć powierzchnię domów ?i lokali mieszkalnych

NSA w wyroku z 21 listopada 2013 r. (I FSK 1719/12) podzielił stanowisko WSA w Warszawie, zgodnie z którym dla celów stosowania obniżonej stawki VAT w wysokości 8 proc., przewidzianej dla społecznego budownictwa mieszkaniowego, nie trzeba obliczać powierzchni użytkowej domów i lokali mieszkalnych zgodnie z definicją zawartą w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB).

Zdaniem sądu brak definicji powierzchni użytkowej w ustawie o VAT przy jednoczesnym braku odesłania do którejkolwiek z istniejących definicji tego pojęcia sprawia, że podatnik ma możliwość racjonalnego wyboru metody obliczenia powierzchni. Sąd zauważył także, że definicja powierzchni użytkowej zawarta w PKOB nie jest przydatna, gdyż nie odnosi się do lokali mieszkalnych. Stąd też, w ocenie sądu, podatnik może określić powierzchnię użytkową, stosując przyjęte przez siebie normy albo definicję zawartą w art. 1a ust. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

W jaki sposób wykazać WDT, ?gdy nie ma dokumentów

Uchwałą z 21 października 2013 r. wydaną w składzie 7 sędziów (I FPS 4/13, I FPS 5/13) NSA wskazał, w jaki sposób podatnik powinien wykazać wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT) w sytuacji, gdy nie dysponuje on jeszcze dokumentami potwierdzającymi wywóz towaru. Zdaniem NSA, w świetle obowiązujących od 1 grudnia 2008 r. przepisów art. 42 ust. 12, 12a i 13 ustawy o VAT podatnik, który dokona WDT, lecz nie posiada jeszcze wszystkich wymaganych dowodów potwierdzających dostarczenie towarów do nabywcy, ma obowiązek wykazania dostawy towarów ze stawką krajową nie tylko w ewidencji VAT, lecz także wykazania kwoty podatku w deklaracji podatkowej.

W takiej sytuacji otrzymaną od zagranicznego kontrahenta należność podatnik powinien uznać za cenę brutto. Wobec tego podatek należny z tytułu tej transakcji powinien być obliczony przez zastosowaniu metody „w stu". Natomiast jedynie w przypadku gdyby podatnik umówił się z kontrahentem, że ustalona przez nich cena jest ceną netto, powinien on naliczyć podatek według metody „od stu".

Montaż zabudowy meblowej ze stawką 8 proc.

NSA wydał również w 2013 r. uchwałę w składzie 7 sędziów (I FPS 2/13) dotyczącą problemu stosowania stawki VAT w wysokości 8 proc. dla dostawy i montażu zabudowy meblowej (np. mebli kuchennych czy szaf wnękowych) w obiektach budowlanych objętych społecznym programem mieszkaniowym. NSA uznał, że w takim przypadku mamy do czynienia ze świadczeniem kompleksowym, stanowiącym usługę modernizacji podlegającą obniżonej stawce VAT w wysokości 8 proc.

Warunkiem stosowania obniżonej stawki VAT jest jednak, aby montaż komponentów meblowych następował z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego (lokalu) w taki sposób, aby konstrukcyjne połączenie komponentów meblowych i elementów obiektu budowlanego (lokalu) stworzyło trwałą zabudowę spełniającą jako całość określoną funkcję użytkową. Innymi słowy, zabudowa meblowa musi być zainstalowana w sposób trwały, uniemożliwiający jej demontaż bez uszkodzenia elementów samej zabudowy lub konstrukcji budynku.

Jednostki budżetowe nie są podatnikami

Rok 2013 przyniósł także uchwałę 7 sędziów NSA (I FPS 1/13) dotyczącą statusu samorządowych jednostek budżetowych jako odrębnych podatników VAT. NSA uznał, że w świetle art. 15 ust. 1 ?i 2 ustawy o VAT gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami podatku od towarów i usług. ?W przypadku zatem gdy w ramach ubocznej działalności gminnej jednostki budżetowej dochodzi do podjęcia czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, podatnikiem jest gmina.

Podjęta przez NSA uchwała jest od momentu jej wydania źródłem wielu kontrowersji i można się spodziewać, że kwestia uznania samorządowych jednostek budżetowych za odrębnych podatników VAT nie została jeszcze zamknięta. W szczególności należy wskazać, że NSA skierował do Trybunału Sprawiedliwości UE pytanie prejudycjalne (I FSK 311/12) w tym zakresie.

Zwrot VAT w 25 dni tylko, gdy faktury są zapłacone

W uchwale 7 sędziów z 11 marca 2013 r. (I FPS 5/12) NSA wskazał, że warunkiem zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 25 dni była zapłata należności zarówno za faktury dotyczące danego okresu rozliczeniowego, jak i za faktury z poprzednich okresów rozliczeniowych, jeżeli mają wpływ na rozliczenie wykazane w deklaracji podatkowej.

Sprawa dotyczyła podatnika, który wnioskował o przyspieszony zwrot nadwyżki wykazanej w deklaracji VAT-7 za lipiec 2009 roku. Organy podatkowe wskazały, że warunkiem zwrotu nadwyżki w terminie 25 dni jest opłacenie wszystkich faktur składających się na wnioskowaną kwotę zwrotu, a nie tylko tych, od których podatek odliczono w deklaracji za lipiec. NSA zgodził się z tym stanowiskiem i podkreślił, że warunkiem zwrotu różnicy podatku w terminie przyspieszonym jest zapłata również za faktury z poprzednich okresów rozliczeniowych, jeżeli mają wpływ na rozliczenie wykazane w deklaracji podatkowej (w analizowanym przypadku były to faktury za maj i czerwiec).

Ubezpieczenie nie zawsze opodatkowane ?jak leasing

17 stycznia 2013 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie C-224/11 (BGŻ Leasing sp. z o.o.) dotyczący sposobu zakwalifikowania na gruncie VAT usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu oraz usługi leasingu. Z orzeczenia tego wynika, że towarzyszące leasingowi ubezpieczenie, którego kosztami obciążany jest korzystający, powinno być co do zasady traktowane jako odrębna usługa, zwolniona z opodatkowania. Teza ta pozostaje aktualna w sytuacji, gdy leasingobiorca, mając obowiązek ubezpieczenia przedmiotu leasingu i możliwość wyboru ubezpieczyciela, skorzystał z oferty złożonej mu przez firmę leasingową.

Inaczej będzie jednak w przypadku, gdy korzystający nie ma wyboru, a leasingodawca sam ubezpiecza przedmiot leasingu i obciąża korzystającego wyłącznie kosztami składki ubezpieczeniowej. Wówczas będzie to świadczenie związane z samą usługą leasingu i tak jak ona opodatkowane według stawki 23 proc.