Organy podatkowe przyjrzą się treści ekonomicznej transakcji

Brak treści ekonomicznej transakcji może świadczyć o jej sztucznym charakterze. Będzie tak, gdy działanie podatnika jest zbędne lub nieadekwatne do realizacji rzeczywistego zdarzenia gospodarczego, zgodnie z jego istotą.

Publikacja: 19.09.2016 10:10

Organy podatkowe przyjrzą się treści ekonomicznej transakcji

Foto: www.sxc.hu

Sztuczny sposób działania wyraża się najczęściej w nadmiernej zawiłości, np.:

- poprzez dzielenie zdarzenia na odrębne czynności prawne albo

- poprzez połączenia wielu odrębnych zdarzeń w jedną czynność w sposób nietypowy dla danej branży,

- w razie występowania podmiotów pośredniczących niewnoszących jednak żadnych elementów gospodarczych,

- przy elementach prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed zastosowaniem tej konstrukcji prawnej,

- przy elementach transakcji wzajemnie się znoszących lub kompensujących.

Sztuczną transakcję charakteryzuje brak w niej treści ekonomicznej, np. poprzez ukrywanie prawdziwego celu i znaczenia zdarzenia gospodarczego, nieadekwatność lub zbędność do realizacji rzeczywistego zdarzenia gospodarczego, zgodnie z jego celem i istotą oraz do uzyskania zamierzonego efektu gospodarczego. Nadmierna prawna zawiłość sztucznej konstrukcji prawnej oraz brak w niej treści ekonomicznej prowadzą do wniosku, że ta konstrukcja nie zostałaby zastosowana przez rozsądnie działający podmiot kierujący się w swych wyborach celami gospodarczymi.

Przy ocenie, czy sposób działania podatnika był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności występowanie:

1. nieuzasadnionego dzielenia operacji

Zdaniem ustawodawcy na sztuczność wskazuje nieuzasadnione dzielenie operacji.

Przykład

Wątpliwość może budzić sekwencja kilku następujących po sobie czynności, np. aport do spółki zagranicznej, a następnie zwrotny aport do spółki w Polsce powiązanej ze spółką, która wniosła aport do spółki zagranicznej.

Aby przedsiębiorcy nie zarzucono nieuzasadnionego dzielenia operacji, powinien on wykazać uzasadnienie ich podziału. Wydaje się, że uzasadnienie nie powinno być trudne. Ważniejsze jest, aby było to uzasadnienie gospodarcze, racjonalne. Do rozważenia jest też ograniczenie liczby czynności, a dla każdego ewentualnego podziału czynności znalezienie uzasadnienia w podobnych transakcjach realizowanych na rynku.

2.angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego

Najogólniej chodzi o to, aby nie angażować dodatkowych (a co gorsza nowych) podmiotów bez realnego wykonywania przez nie działań.

Przykład

Tworzenie holdingów tylko po to, aby przenosić aktywa, np. udziały w spółkach, może być problematyczne. Budowanie skomplikowanych wielopodmiotowych struktur może budzić podejrzenia o ich powołanie wyłącznie w celu unikania podatków. Lepiej wykorzystywać spółki już istniejące od jakiegoś czasu i prowadzące działalność gospodarczą. Natomiast czynności optymalizacyjne powinny wynikać niejako z bieżących gospodarczych funkcji podmiotów uczestniczących w restrukturyzacji.

Znane są przypadki kwestionowania angażowania podmiotów pośredniczących na podstawie przepisów o cenach transferowych (zwłaszcza pomocne dla organów są przepisy wykonawcze o czynnościach restrukturyzacyjnych). Może tu dojść do swoistej konkurencji przepisów i wyłączenia zastosowania przepisów o klauzuli obejścia – o czym mowa niżej.

3. elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności

Nie powinno się tworzyć podmiotów po to, żeby je później zlikwidować. Po wykonaniu czynności stan faktyczny nie powinien już powrócić do poprzedniego.

Przykład

Jeśli podatnik wykorzystywał połączenie spółek celem uniknięcia opodatkowania przy przekształceniu spółki opodatkowanej CIT w osobową, to powrót do poprzedniego stanu może być ryzykowny. Ryzykowne może być też przerzucanie wysokowartościowych aktywów do kolejnych podmiotów po to, żeby na końcu trafiły z powrotem do pierwszego podmiotu (jeśli wiąże się z tym korzyść podatkowa – np. wzrost wartości początkowej).

4. elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących

Ryzykowne może być stosowanie kompensat i potrąceń.

5. ryzyka ekonomicznego lub gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, iż działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.

Zastosowanie tego kryterium może być w praktyce bardzo trudne. Wynika to z obiektywnych trudności wyceny ryzyka gospodarczego. W każdym przypadku należy podejmować czynności minimalizujące ryzyka ekonomiczne i gospodarcze (np. przez zawieranie pomocniczych transakcji zabezpieczających). Powinny one znaleźć uzasadnienie już w prognozach/biznesplanach dotyczących planowanych operacji.

Są wyłączenia

Nowe regulacje zakładają także istnienie przesłanek negatywnych wyłączających możliwość zastosowania klauzuli. Oprócz oczywistych – czyli opinii zabezpieczających – warto zwrócić uwagę na pozostałe.

Przepisu art. 119a o.p. nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych osiągniętych przez podmiot z tytułu czynności nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł, a w przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo, jeżeli korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekracza 100 000 zł/

W tej sytuacji odpowiednia analiza wartości korzyści może dać pozytywne rezultaty. Przykładem niech będzie wydłużenie okresów amortyzacji – jeśli uznać, że korzyść to nie jest określona wartość początkowa, ale dopiero podatek dochodowy od poszczególnych odpisów zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów.

Innym przykładem jest „likwidacja" kapitału zapasowego spółki z o.o. poprzez połączenie przez przejęcie, a następnie przekształcenie w spółkę osobową. Korzyścią jest brak kapitału zapasowego, którego istnienie na moment przekształcenia skutkuje opodatkowaniem. Przy wartości na granicy 100 000 zł warto wypłacić część zysków i opodatkować tę wypłatę. Może to umożliwić obniżenie korzyści z operacji restrukturyzacyjnej do kwoty poniżej 100 000 zł.

Klauzuli nie stosuje się również jeżeli zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania. Takich przepisów nie jest mało:

- art. 199a o.p. (prawo organów podatkowych do ustalania treści czynności prawnej),

- art. 14 ustawy o CIT oraz art. 19 ustawy o PIT (prawo organów podatkowych do weryfikacji cen zbycia dóbr majątkowych podatnika),

- art. 22c ustawy o CIT (sankcje dla czynności, których głównym lub jednym z głównych celów jest uzyskanie zwolnienia od podatku dochodowego przychodów z udziału w zyskach osób prawnych),

- art. 10 ust. 4 ustawy o CIT (brak możliwości zastosowania zwolnień przy działaniach restrukturyzacyjnych polegających na łączeniu i podziałach spółek w razie uznania przez organy podatkowe, że podział albo łączenie spółek nie zostały przeprowadzone z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, lecz głównym bądź jednym z głównych celów takiej operacji jest uniknięcie opodatkowania lub uchylenie się od niego),

- art. 11 ustawy o CIT oraz art. 25 ustawy o PIT (szacowanie dochodów w transakcjach między podmiotami powiązanymi),

- art. 24 ust. 19 ustawy o CIT (wymiana udziałów, wchodzi w życie od 1 stycznia 2017 r.).

podstawa prawna: ustawa z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r., poz. 846)

Sztuczny sposób działania wyraża się najczęściej w nadmiernej zawiłości, np.:

- poprzez dzielenie zdarzenia na odrębne czynności prawne albo

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego