Opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy może podlegać VAT

Kwoty wypłacone z tytułu zakończenia umowy przed ustalonym terminem są elementem składowym wynagrodzenia za usługę umówioną między stronami.

Publikacja: 30.10.2017 01:00

Opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy może podlegać VAT

Foto: 123RF

12 października 2017 r. sąd administracyjny kolejny raz wypowiedział się w sprawie opodatkowania VAT wynagrodzenia za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Tym razem wyrok wydał WSA w Rzeszowie (I SA/Rz 566/17), który uznał, że kwoty otrzymywane z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy dzielą los umowy głównej i podlegają opodatkowaniu VAT jako element składowy wynagrodzenia za usługę umówioną między stronami. Generalnie kary umowne i odszkodowania nie podlegają opodatkowaniu VAT. Wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy, mimo że stanowi swego rodzaju karę umowną, jest wyjątkiem od tej reguły.

W sprawie rozpoznanej przez WSA w Rzeszowie oddalono skargę na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 lipca 2017 r. (0111-KDIB3-2.4012.180.2017.1.SR). Organ podatkowy odniósł się do sytuacji podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w branży gastronomicznej, który zawierał, nienazwane wg prawa cywilnego umowy franczyzowe, na mocy których - jako franczyzodawca – udostępniał franczyzobiorcom za wynagrodzeniem swoje „know-how" w formie podręcznika operacyjnego oraz informacji przekazywanych osobiście oraz upoważniał ich do korzystania ze znaku towarowego, a także świadczył usługi bieżącego wsparcia przy prowadzeniu działalności przez franczyzobiorców. Zgodnie z umowami franczyzowymi, jeżeli franczyzobiorca wypowiedział umowę łączącą go z podatnikiem (skarżącym) w okresie tzw. zastrzeżonym (wcześniej, przed terminem), to zobowiązywał się on do zapłaty kwoty równej sumie comiesięcznych opłat franczyzowych za cały okres pozostały od dnia wypowiedzenia umowy do końca okresu zastrzeżonego.

Ani kara umowna, ani zadośćuczynienie

W ocenie organu podatkowego, wbrew stanowisku podatnika, opisane w stanie faktycznym opłaty:

1) nie stanowią kar umownych z tytułu przedwczesnego rozwiązania umowy franczyzowej;

2) nie stanowią odszkodowania niepodlegającego regulacjom ustawy o VAT;

3) nie stanowią zadośćuczynienia za utracone korzyści;

4) są formą wynagrodzenia za jego działanie, tj. zgodą na zaniechanie określonej czynności (odstąpienie od umowy), za którą podatnik otrzymuje określoną kwotę pieniężną;

5) należy traktować jako określone świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT, ponieważ spełniona jest przesłanka istnienia związku pomiędzy należną opłatą a otrzymaniem świadczenia wzajemnego.

Sąd poparł stanowisko fiskusa

Ze stanowiskiem organu podatkowego zgodził się WSA w Rzeszowie. Podobna sytuacja dotyczyć może odstępnego czy „odszkodowania" wypłaconego na podstawie porozumienia zawartego w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy najmu, które – pomimo nazwy – nie ma wiele wspólnego z klasycznym odszkodowaniem. W sprawie tak naprawdę dochodzi bowiem do zawarcia kolejnej umowy, oprócz umowy najmu, w myśl której umowa najmu zostanie rozwiązana przed terminem, a w zamian za to podatnik (wynajmujący) otrzyma wynagrodzenie (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 22 marca 2017 r., I FSK 1283/15 i z 21 czerwca 2017 r., I FSK 1868/15). Nomenklatura wprowadzona do umowy nie może mieć wpływu na skutki podatkowe. Istotne jest bowiem to, co w istocie jest świadczone.

Bezumowne korzystanie z rzeczy

Jeszcze jednym przykładem jest odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy. Jeżeli właściciel rzeczy nie ma wiedzy, że jego rzecz jest używana przez inny podmiot, bądź nie wyraża na to zgody, a nie może przeszkodzić korzystaniu z rzeczy przez kogoś innego, to nie można mówić o świadczeniu przez niego usługi podlegającej opodatkowaniu VAT. Otrzymane pieniądze stanowią wówczas tylko i wyłącznie odszkodowanie, co jest zgodne z używaną nomenklaturą. W pewnych jednak przypadkach, zwłaszcza gdy bezumowne korzystanie odpowiada w istocie klasycznym umowom regulowanym przez prawo zobowiązań (np. dzierżawie lub najmowi), szczególnie, gdy kalkulowane jest na podstawie obowiązujących uchwał/cenników przygotowanych przez właściciela (np. gminę) lub na jego rzecz, to takie odszkodowanie zasadniczo podlega VAT. Każdorazowo należy to dokładnie ustalać, oceniając elementy stanu faktycznego, takie jak m.in. świadomość i wpływ właściciela na zajmowanie lokalu przez korzystającego (por. nieprawomocny wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach z 2 czerwca 2016 r., III SA/Gl 95/16 oraz prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 stycznia 2017 r., III SA/Wa 3144/15).

Dokumentowanie

Klasyfikacja świadczenia ma przełożenie na prawidłowe dokumentowanie świadczenia. Kara umowna niepodlegająca VAT powinna być udokumentowana notą księgową – obciążeniową wystawioną przez kupującego albo uznaniową wystawioną przez sprzedającego.

Inaczej natomiast należy potraktować wynagrodzenie (nawet jeżeli zostanie nazwane przez podatnika odszkodowaniem stanowiącym zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę lub rekompensatą za powstałe straty i utracone korzyści) wypłacane za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Inaczej niż klasyczne odszkodowanie należy dla celów VAT traktować również wynagrodzenie pobierane na podstawie art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie ugody sądowej lub ugody pozasądowej. Takie wynagrodzenie podlega bowiem opodatkowaniu VAT (por. prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 9 lutego 2016 r., I SA/Gd 1549/15), a obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania odszkodowania, np. zaksięgowania na rachunku (por. nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 14 czerwca 2017 r., III SA/Wa 2495/16).

Autor jest adwokatem, doradcą podatkowym w Kancelarii Ożóg Tomczykowski sp. z o.o.

12 października 2017 r. sąd administracyjny kolejny raz wypowiedział się w sprawie opodatkowania VAT wynagrodzenia za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Tym razem wyrok wydał WSA w Rzeszowie (I SA/Rz 566/17), który uznał, że kwoty otrzymywane z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy dzielą los umowy głównej i podlegają opodatkowaniu VAT jako element składowy wynagrodzenia za usługę umówioną między stronami. Generalnie kary umowne i odszkodowania nie podlegają opodatkowaniu VAT. Wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy, mimo że stanowi swego rodzaju karę umowną, jest wyjątkiem od tej reguły.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego