Warunki otrzymania trzynastej pensji

Warunkiem otrzymania trzynastki jest świadczenie obowiązków, a nie pozostawanie w stosunku pracy. Pracodawcy sfery budżetowej mają przynajmniej trzy metody ustalania tego okresu.

Publikacja: 17.03.2016 05:00

Warunki otrzymania trzynastej pensji

Foto: www.sxc.hu

Pracodawcy, którzy muszą wypłacać dodatkowe wynagrodzenie roczne, najpierw ustalają wykaz osób, którym przysługuje ta nagroda. Zazwyczaj nie sprawia to problemu. Gdy jednak staż oscyluje wokół sześciu miesięcy, mogą pojawić się kłopoty z określeniem, czy pracownik nabył prawo do tzw. trzynastki.

Stawiane warunki

Do końca marca pracodawcy ze sfery budżetowej wypłacają dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników. Nakazuje to art. 5 ust. 2 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1144 ze zm., dalej: ustawa o wynagrodzeniu rocznym). Co do zasady wynagrodzenie to w pełnej wysokości przysługuje etatowcowi po przepracowaniu u pracodawcy całego roku kalendarzowego.

Trzynastka nie jest jednak obligatoryjnym świadczeniem, które otrzyma każdy. To rodzaj nagrody i aby ją uzyskać, pracownik musi spełnić kilka warunków: przepracować wymagany okres i nie mieć kwalifikowanych naruszeń.

W uchwale z 7 lipca 2011 r. (III PZP 3/11) Sąd Najwyższy stwierdził, że „dodatkowe wynagrodzenie roczne (tak samo jak „nagroda" przewidziana w ustawie z 1985 r.) jest premią, gdyż mechanizm nabywania prawa do tego świadczenia jest inny niż w odniesieniu do prawa do wynagrodzenia za pracę. Prawo do wynagrodzenia za pracę pracownik uzyskuje sukcesywnie w miarę jej należytego wykonywania. Natomiast prawo do premii z reguły powstaje dopiero po upływie pewnego określonego okresu oraz może być uzależnione od innych przesłanek niż należyte wykonywanie pracy. Ustawa o wynagrodzeniu rocznym wprowadza dwie takie przesłanki: przepracowanie wymaganego okresu w danym roku kalendarzowym u jednego pracodawcy (art. 2) oraz brak rażących naruszeń obowiązków pracowniczych.

Jeśli pracownik nie przepracuje całego roku, ustawa o wynagrodzeniu rocznym dopuszcza też nabycie prawa do trzynastki, gdy pracownik przepracuje co najmniej sześć miesięcy. Wysokość nagrody rocznej ustala się wówczas proporcjonalnie do okresu zatrudnienia.

Efektywne przepracowanie

W praktyce łatwo policzyć ten termin, gdy bezspornie przekracza sześć miesięcy, np. zatrudnienie trwało od 1 stycznia do 30 września 2015 r. i cały ten okres pracownik faktycznie przepracował oraz nie chorował.

Gorzej, jeżeli zatrudnienie jest nieciągłe lub są przerwy w pracy spowodowane zakończeniem poprzedniej umowy a rozpoczęciem nowej i staż balansuje na granicy półrocznej. Problem z ustaleniem prawa do trzynastki mają także pracodawcy osób z długotrwałymi absencjami chorobowymi. Wtedy do wyliczania okresu uprawniającego do trzynastki trzeba zastosować jedną z kilku metod.

Sąd Najwyższy w uchwale z 7 lipca 2011 r. (III PZP 3/11) zwrócił uwagę na to, że ustawa o wynagrodzeniu rocznym nie definiuje dni przepracowanych. W długim wywodzie SN uznał, że podstawową wartością mającą skutek w postaci przyznania świadczenia w tym przypadku będzie taka interpretacja pojęcia „przepracowanie" w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy, która oznacza efektywne przepracowanie, a nie tylko pozostawanie w stosunku pracy.

Z tego orzeczenia można wysnuć wniosek, że nadrzędne dla ustalenia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest świadczenie pracy w trakcie okresu, który ma być podstawą określenia prawa do trzynastej pensji. Dość długo był prezentowany odmienny pogląd. Zgodnie z nim prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego zależało od długości okresu pozostawania w stosunku pracy (zob. uchwała SN z 13 grudnia 2005 r., II PZP 9/05), a nie efektywnego wykonywania obowiązków.

Mimo to wśród praktyków nie ma jednej metody liczenia dni, choć orzecznictwo SN wyraźnie skłania się ku interpretacji dni faktycznie przepracowanych. One gwarantują przyznanie trzynastki.

180 dni kalendarzowych

Wielu pracodawców przelicza dni zatrudnienia w ciągu roku, uwzględniając wszystkie, jakie występują od startu do rozwiązania stosunku pracy. Przy tej metodzie posiłkują się kodeksem cywilnym i ustalając okres pracy w miesiącach, przyjmują, że miesiąc powinien być liczony jako 30 dni (art. 114 k.c.). Jeżeli okres ten liczy co najmniej 180 dni, uznają, że pracownik nabył prawo do trzynastej pensji.

Jest to też pokłosie ustalania terminów w prawie cywilnym. Zgodnie z tą metodologią okres półroczny przy wyznaczaniu nieciągłego terminu (czyli gdy występują przerwy w zatrudnieniu) wynosi 180 dni (sześć miesięcy po 30 dni).

Warto też zauważyć, że nie wszystkie zasady liczenia terminów określone w kodeksie cywilnym można wprost stosować przy liczeniu uprawnień pracowniczych. To zasada, która wynika z dość zamierzchłego wyroku SN z 19 grudnia 1996 r. (I PKN 47/96). W niej Sąd Najwyższy stwierdził, że obliczając okresy, od których zależą uprawnienia pracownicze, stosuje się wykładnię wskazującą, że upływ miesiąca pracy następuje w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym liczenie okresu rozpoczęto. To interpretacja odmienna niż zasada wynikająca z art. 112 k.c. Zgodnie z nią termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Tym samym zatrudniony od 1 stycznia do 30 czerwca 2015 r. ma pełne prawo do trzynastki, mimo że stosując art. 112 k.c., upływ terminu nastąpiłby dopiero 1 lipca. Przy nabywaniu uprawnień pracowniczych ta reguła nie obowiązuje.

Analogicznie jak staż

W tej metodzie dodaje się pełne miesiące pracy, a z niepełnych miesięcy sumuje się liczbę dni przepracowanych i gdy łącznie wyniesie to 30 dni kalendarzowych, przepracowany okres uznaje się za kolejny miesiąc. To sposób ustalania prawa do trzynastki analogiczny do tego, jakiego kadrowi używają przy określaniu stażu pracy, czyli wyliczeniu uprawnień związanych z dodatkiem stażowym.

W tej metodzie wskazuje się miesiące pracy, a ich suma musi być co najmniej równa sześciu, aby pracownik miał prawo do trzynastej pensji. Ten potoczny sposób sprawdza się wtedy, gdy przelicza się okres zatrudnienia dla pracownika, który korzystał z wielu zwolnień lekarskich. Wtedy tak należy zliczyć okres z miesięcy, w których część była przepracowana, gdyż nie ma innej możliwości ustalenia faktycznego okresu pracy.

Tylko robocze

To metoda polegająca na przeliczeniu nominalnego czasu do przepracowania w ciągu poprzedniego roku i odniesienia go do dni faktycznie przepracowanych. Chociaż ma ona zdecydowanie mniej zwolenników, to należy pamiętać, że dodatkowe wynagrodzenie roczne jest swoistą nagrodą za przepracowanie wymaganego ustawą minimalnego nominału czasu pracy.

Przykładowo: w 2015 r. było do przepracowania 252 dni (jeżeli zakład nie miał ustalonych dodatkowych dni wolnych od pracy). Przepracowanie 126 dni oznaczało nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Urlop zwiększy szansę na świadczenie

We wszystkich metodach ustalania prawa do trzynastki uwzględnia się okresy, które zwalniają z obowiązku przepracowania co najmniej sześciu miesięcy warunkujących nabycie wynagrodzenia rocznego. Są to okresy przebywania na urlopach: wypoczynkowym, macierzyńskim, rodzicielskim, wychowawczym, ojcowskim. Będzie to także urlop dla poratowania zdrowia oraz urlopy nauczycieli lub nauczyciela akademickiego, który otrzymał go do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.

Oprócz tego przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy nie jest wymagane m.in., gdy pracownik przechodzi na emeryturę lub rentę, gdy zwolniono go z przyczyn dotyczących pracodawcy oraz gdy stosunek pracy wygasł w wyniku śmierci zatrudnionego.

Pracodawcy, którzy muszą wypłacać dodatkowe wynagrodzenie roczne, najpierw ustalają wykaz osób, którym przysługuje ta nagroda. Zazwyczaj nie sprawia to problemu. Gdy jednak staż oscyluje wokół sześciu miesięcy, mogą pojawić się kłopoty z określeniem, czy pracownik nabył prawo do tzw. trzynastki.

Stawiane warunki

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe