Czy w środowisku nauczycieli akademickich występują zjawiska dyskryminacji i mobbingu?
Każde środowisko społeczne, w tym także środowisko nauczycieli akademickich, nie jest wolne od zachowań o charakterze nagannym, czy wręcz patologicznym. Niestety, do przykładów tego typu zachowań mogą należeć również zachowania o charakterze dyskryminacyjnym, jak i mobbingującym.
Jakie akty prawne regulują przypadki zachowań o charakterze dyskryminacyjnym, czy też mobbingującym?
Zakaz zachowań o charakterze dyskryminacyjnym, czy też mobbingującym możemy odnaleźć już w normach ustawy zasadniczej. Jeżeli chodzi o zakaz dyskryminacji należy tutaj odwołać się do art. 32 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którym nikt z nas nie może być poddany zachowaniom o charakterze dyskryminacyjnym z jakiejkolwiek przyczyny, tak w życiu politycznym, społecznym, jak i gospodarczym. Jeżeli chodzi natomiast o bezprawność zachowań o charakterze mobbingującym tutaj źródeł należy upatrywać w art. 30 Konstytucji, który chroni naszą przyrodzoną, niezbywalną i nienaruszalną godność, źródło wszelkich praw i wolności.
Czy temat zachowań dyskryminacyjnych i mobbingujących regulowany jest w innych aktach prawnych?
Ustawowe definicje dyskryminacji i mobbingu zawarte są również w Kodeksie Pracy. Zgodnie z tym aktem normatywnym, dyskryminacja to wszelkie sytuacje kiedy dany pracownik lub dana grupa pracowników posiada mniej korzystne warunki: pracy, płacy oraz dostępu do pewnych benefitów związanych z wykonywaną działalnością zawodową lub możliwością podnoszenia kwalifikacji. Zjawisko dyskryminacji występuje kiedy to mniej preferencyjne, gorsze ukonstytuowanie sytuacji pracowniczej nie jest uzasadnione obiektywnymi kryteriami, a czerpie swe źródło w której z przyczyn dyskryminacji, wymienionych przez ustawodawcę na zasadzie egzemplifikacji w kodeksie pracy. Warto także pamiętać, że za działania dyskryminacyjne ustawodawca uznaje również nakłanianie drugiej osoby do podejmowania działań dyskryminacyjnych.. Szczególnym przykładem dyskryminacji jest zjawisko molestowania, rozumiane jako negatywne oddziaływanie na godność pracownika poprzez stwarzanie wobec niego atmosfery strachu, lęku, wyobcowania, poniżenia.
Jakie są podstawowe instrumenty ochrony przed mobbingiem i dyskryminacją?
Podstawowy zakres instrumentów ochronnych jest określony w prawie pracy. Jeżeli chodzi o zachowania dyskryminacyjne to podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapobieganie zachowaniom o takim charakterze.. Naruszenie zakazu antydyskryminacyjnego będzie skutkowało tym, że określone postanowienia zawarte w układzie zbiorowym pracy, umowie o pracę, czy w innych specyficznym źródłach prawa pracy, nie będą uznawane za obowiązujące, a ponadto poszkodowanemu pracownikowi będzie przysługiwało odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Mobbing uznawany jest za ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy, a zatem zachowania o charakterze mobbingującym będą mogły stanowić przesłankę do rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy, nawet bez wypowiedzenia. Jeżeli pracownik z tytułu tego, że stał się ofiarą mobbingu w swoim środowisku pracy rozwiąże umowę o pracę, będzie mu dodatkowo przysługiwało odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Niezależnie od powyższego, ofiara będzie mogła domagać się także zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Czy poza wyżej wymienionymi, dostępne są inne instrumenty przeciwdziałające tym zjawiskom i chroniące ofiary zachowań dyskryminacyjnych i mobbingujących?
Kolejnym reżimem odpowiedzialności jest odpowiedzialność cywilno-prawna. Skoro zarówno zachowania o charakterze dyskryminacyjnym, jak rówież mobbingującym związane są immanentnie z naruszaniem czci wewnętrznej, tj. godności, jak i dobrego imienia, to ofiara takich zachowań ma prawo domagać się ochrony w ramach reżimu odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych. Ofiara może wystąpić z powództwem do sądu i domagać się, aby sąd zobowiązał sprawcę do zaprzestania naruszania jej dóbr osobistych oraz do usunięcia skutków takich naruszeń, w szczególności złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści. Ofiara może również domagać się zadośćuczynienia. Kolejnym reżimem, który reguluje kwestie zachowań dyskryminacyjnych i mobbingujących jest reżim odpowiedzialności represyjnej, chodzi tutaj o odpowiedzialność dyscyplinarną, jak i ewentualną odpowiedzialność prawno-karną.
Czy w środowisku akademickim te kwestie są regulowane przez szczególne dokumenty?
Jeśli chodzi o zachowania dyskryminacyjne i mobbingujące w ramach środowiska akademickiego to zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce każdy nauczyciel akademicki podlega z mocy prawa odpowiedzialności dyscyplinarnej, w szczególności z dwóch tytułów: z tytułu naruszenia obowiązków, które wiążą pracownika nauki, a po drugie z tytułu uchybienia godności zawodu nauczyciela akademickiego.
Jakie sankcje grożą nauczycielom akademickim za dopuszczenie się zachowań dyskryminacyjnych i/lub mobbingujących?
Katalog sankcji dyscyplinarnych, który przewidziany jest na gruncie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce jest dość pokaźny. Obejmuje on po pierwsze represje, które wiążą się z etyczno-moralnym potępieniem sprawcy przewinienia dyscyplinarnego. Mowa tu o upomnieniu czy nagannie. Ustawodawca wprowadził także kary, które będą skutkowały wyłączeniem możliwości sprawowania przez sprawcę odpowiednich godności uczelnianych. W przypadku najbardziej poważnych przewinień dyscyplinarnych mogą zostać zastosowane kary, które będą związane z ustaniem stosunku pracy nauczyciela akademickiego, który dopuścił się tego typu zachowań.
Ustawodawca przewiduje możliwość, aby mobber lub nauczyciel akademicki, który dopuszcza się zachowań o charakterze dyskryminacyjnym, nie tylko został pozbawiony możliwości pracy na uczelni, w ramach której takich zachowań się dopuścił, ale także by dodatkowo objął go zakaz wykonywania pracy nauczyciela akademickiego pro futuro, w tym nawet na okres 10 lat.
W sytuacji gdyby zachowania sprawcy, przybrały formę najbardziej drastyczną, związaną z najdalej idącą ingerencją w prawa i wolności ofiary, z atakiem na jej podstawowe dobra prawem chronione, sprawca może zostać także pociągnięty do odpowiedzialności prawno-karnej.
Materiał Promocyjny
