Po upadku Konstantynopola (Cesarstwa Wschodniego) katolicki Zachód prowadził politykę opartą na zasadzie „dziel i rządź” w rozgrywkach pomiędzy prawosławnym Cesarstwem Rosyjskim a muzułmańskim imperium osmańskim, wykorzystując oba państwa, carów i Osmanów, do zahamowania ich ekspansji w kierunku zachodniej Europy. Gdy carat zwyciężał, Europa sprzyjała Osmanom, gdy triumfowali Turcy, skłaniała się ku caratowi.
Początki politycznego islamu
Osmańska okupacja Egiptu i Lewantu nastąpiła w XVI w. przy bezpośrednim wsparciu Wielkiej Brytanii, dla której to posunięcie oznaczało przełamanie potęgi państwa egipskich Mameluków, zwalczającego portugalskie krucjaty nie tylko w regionie Egiptu i Hidżazu w obszarze Morza Czerwonego, ale docierających także do wód Oceanu Indyjskiego u wybrzeży Indii.
W XVI w. Wielka Brytania była największym obrońcą jedności państwa osmańskiego w obliczu moskiewskiego caratu. W przeciwieństwie do Francji, która wzywała do przyspieszenia konfrontacji z Osmanami i podziału ich kraju. Następnie Wielka Brytania zaczęła wspierać ambicje ekspansjonistyczne Rosji, by uderzyć w imperialną Francję. Wkrótce jednak Paryż przejrzał wizję Londynu, po czym oba kraje przystąpiły wspólnie do wojny krymskiej (1854–1856), w której walczyły z Cesarstwem Rosyjskim w imieniu imperium osmańskiego.
Polityczny islam, powoływany regularnie przez brytyjskich agentów, był już całkiem nieodległy w czasie. Wielka Brytania w XIX w. tworzyła i wspierała ruchy dżihadystyczne i odrodzeniowe w rosyjskiej Azji Środkowej w ramach rywalizacji z carską Moskwą (tę samą grę prowadziła w XVIII w. na wschodzie Półwyspu Arabskiego przeciwko Osmanom). Od 1850 r. szyiccy przywódcy An-Nadżafu i Karbali w osmańskim Iraku otrzymywali stałe pensje od Londynu za pośrednictwem brytyjskiej kolonii w Indiach. Kontakty pomiędzy Wielką Brytanią a szyickim politycznym islamem w Iraku były nie tylko preludium do londyńskiej inwazji na Irak w 1917 r. podczas I wojny światowej. Stanowiły także o nawiązaniu historycznych stosunków pomiędzy Wielką Brytanią a szyickim południem Iraku, trwających do dziś. W ich rezultacie Stany Zjednoczone, planując inwazję na Irak w 2003 r., przystały na to, że południowy Irak miał znaleźć się pod okupacją brytyjską, a nie amerykańską.
Dla Imperium Rosyjskiego, a następnie gospodarczych imperiów „azjatyckich tygrysów” Bliski Wschód zawsze stanowił pierwszą przeszkodę na drodze do ciepłych wód Morza Śródziemnego i otwarcia drogi lądowej z Chin i Indii do Europy. Wraz z początkiem XIX w. i klęską lojalnego wobec Brytyjczyków politycznego islamu w europejskich kręgach Półwyspu Arabskiego wszczęto proces jego restrukturyzacji w celu stworzenia jego nowej wersji, działającej równolegle ze starą. Była to próba powrotu politycznego islamu na wschód Półwyspu Arabskiego.