Wydali książkę, aby upamiętnić Wielką Szperę

Autorzy publikacji o zagładzie żydowskich dzieci z łódzkiego getta, liczą na to, że dochód z jej sprzedaży pozwoli na stworzenie miejsca pamięci ofiar.

Publikacja: 12.09.2023 12:45

Dzieci z łódzkiego getta

Dzieci z łódzkiego getta

Foto: Wikipedia

Autorami książki są Mirosław Kuliś, Piotr Weychert i Marek Miller. Premiera książki „Wielka Szpera” odbyła się w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

W 1999 roku Marek Miller wraz ze studentami rozpoczął w Laboratorium Reportażu na Uniwersytecie Warszawskim wieloletni projekt Europa według Auschwitz. Celem było stworzenie kroniki obozu opartej na relacjach ponad 3 tys. więźniów i zeznań oprawców. W 2009 roku ukazała się pierwsza część tej kroniki zatytułowana Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Pisząc książkę, Marek Miller zainteresował się historią łódzkiego getta i nawiązał kontakt z filmowcem Piotrem Weychertem, który od 1999 roku rejestrował kamerą wspomnienia ocalałych z getta.

Rozmowy z żyjącymi świadkami Wielkiej Szpery

Połączył ich pomysł, aby przeprowadzić rozmowy ze wszystkimi żyjącymi jeszcze świadkami i uczestnikami Wielkiej Szpery. Listę przygotował Piotr Weychert, myśląc już wtedy o realizacji filmu dokumentalnego. Mimo wagi tematu i jego znaczenia nie mogli pozyskać w instytucjach publicznych środków na wyjazd ekipy filmowej do Izraela, gdzie głównie mieszkali bohaterowie wywiadów. Z pomocą przyszedł Mirosław Kuliś – dziennikarz i właściciel tygodnika „Angora”. Poparł on projekt i sfinansował pierwszy wyjazd. Książka „Wielka Szpera” powstała dzięki rozmowom przeprowadzonym przez Piotra Weycherta i Marka Millera oraz materiałom pochodzącym ze wspomnianej już książki Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Później, już bez Marka Millera, Piotr Weychert kontynuował zbieranie relacji w Polsce, we Francji, w Szwecji i Izraelu, co zaowocowało filmem dokumentalnym pt.  „Wielka Szpera” w reżyserii Piotra Weycherta i Piotra Perza, który został zaprezentowany w Łodzi w 70. rocznicę Wielkiej Szpery w 2012 roku. Piotr Weychert zebrał w sumie 91 wywiadów, z czego Marek Miller wybrał do książki 28.

Czytaj więcej

Tragizm Wielkiej Szpery

„Książkę stworzyliśmy pro publico bono, z myślą o spotęgowaniu pamięci ofiar Wielkiej Szpery. W historii świata trudno znaleźć analogiczną zbrodnię: wywieźć i zamordować w jednej akcji co najmniej 15 tysięcy dzieci w wieku do 10 lat oraz chorych i starszych ludzi (…) Bardzo chcielibyśmy, by ta publikacja stała się początkiem ruchu, który doprowadzi do zbudowania w Łodzi pomnika Pamięci Ofiar Wielkiej Szpery. Deklarujemy przeznaczyć zyski z tej książki na Fundację realizującą ten cel oraz osobiście włączyć się w stosowne prace. Nie pozwólmy, by ta tragedia miała znamiona zbrodni doskonałej i w dalszym ciągu nie pozostawiała istotnych śladów w przestrzeni realnej i pamięci ogólnej. Zwracamy się z apelem do wszystkich o wsparcie tej Idei” – napisali autorzy Mirosław Kuliś, Marek Miller i Piotr Weychert.

Czym była Wielka Szpera w Łodzi

Przypomnijmy, że 5 września 1942 r. Niemcy rozpoczęli w łódzkim getcie akcję wywożenia do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem nieprzydatnych do pracy - dzieci poniżej 10 lat, osób starszych i chorych. Akcja została nazwana Wielką Szperą. Słowo „Szpera” pochodzi od niemieckich słów „Allgemeine Gehsperre” i oznacza całkowity zakaz opuszczania domów, który Niemcy wprowadzili 5 września 1942 r.

Dzień wcześniej, 4 września, przełożony Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie Mordechaj Chaim Rumkowski wygłosił przemówienie, w którym wezwał mieszkańców zamkniętej dzielnicy, by oddali swoje dzieci dla ratowania innych.

„Ponury podmuch uderzył getto. Żądają od nas abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego – naszych dzieci i starszych. (...) W moim wieku, muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki – dajcie mi swoje dzieci!” – wezwał Mordechaj Rumkowski.

Wielka Szpera trwała do 12 września 1942 r. Do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof) wywieziono z Litzmannstadt Getto 15 - 20 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia oraz osoby powyżej 65 roku życia.

Autorami książki są Mirosław Kuliś, Piotr Weychert i Marek Miller. Premiera książki „Wielka Szpera” odbyła się w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

W 1999 roku Marek Miller wraz ze studentami rozpoczął w Laboratorium Reportażu na Uniwersytecie Warszawskim wieloletni projekt Europa według Auschwitz. Celem było stworzenie kroniki obozu opartej na relacjach ponad 3 tys. więźniów i zeznań oprawców. W 2009 roku ukazała się pierwsza część tej kroniki zatytułowana Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Poniatowa. Koszary na grobach i terenach obozów
Materiał Promocyjny
Podróżuj ekologicznie! Program Fundusze Europejskie dla zrównoważonej mobilności
Historia
Monachijska zdrada
Historia
Alkohol, nasz skarb narodowy
Historia
Bomba anatomiczna, czyli bikini
Materiał Promocyjny
„Skoro wiemy, że damy radę, to zróbmy to”. Oto ludzie, którzy tworzą Izerę
Historia
Boski wiatr: Jak opatrzność ocaliła Japonię przed Mongołami
Historia
SS-Galizien: Jedna z najbardziej zbrodniczych formacji II wojny światowej