Wydarzenia

Publikacja: 19.11.2011 00:01

Świat



Po śmierci w 1970 roku prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera jego następca Anwar as-Sadat postanowił zaatakować Izrael, aby wzmocnić pozycję swojego państwa na arenie międzynarodowej i podyktować pokój państwu żydowskiemu. Jego rachuby na szybkie rozprawienie się z Izraelem wzmacniał fakt, że w ataku miała uczestniczyć także Syria. 6 października 1973 roku – w dniu żydowskiego święta Jom Kippur – wojska egipskie i syryjskie zaatakowały półwysep Synaj i wzgórza Golan, od czasu wojny sześciodniowej z 1967 roku znajdujące się pod izraelską okupacją. Dzięki pomocy USA Izraelczycy szybko otrząsnęli się z zaskoczenia i przystąpili do kontrofensywy: do 16 października udało się im wyprzeć Egipcjan z Synaju i zdobyć przyczółek na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego, a tydzień później wyprzeć Syryjczyków ze wzgórz Golan i podejść na odległość 30 km od Damaszku.



Egipt i Syria, mimo wydatnej pomocy Algierii, Arabii Saudyjskiej, Iraku, Jordanii, Kuwejtu, Maroka, Sudanu i Tunezji, a także ofensywy dyplomatycznej wielu państw afrykańskich i azjatyckich, które potępiły Izrael, zdecydowały się na zawarcie zawieszenia broni. W ich interesie próbował wystąpić także ZSRS, jednak reakcja USA, które w stan gotowości postawiły swoje siły jądrowe, zapobiegła eskalacji konfliktu. 4 września 1975 roku Izrael i Egipt zawarły pierwsze porozumienie synajskie, w którym Egipt zobowiązał się do otwarcia Kanału Sueskiego dla żeglugi statków izraelskich oraz wyrzekł się podejmowania działań zaczepnych wobec Izraela. W następnych latach, m.in. dzięki pomocy gospodarczej USA, Sadat zerwał więzy polityczne z ZSRS  i przeprowadził względną demokratyzację w kraju.

Europa

25 kwietnia 1974 roku w Portugalii doszło do zamachu stanu: Ruch Sił Zbrojnych (Movimento da Forćas Armadas), organizacja grupująca  młodych oficerów armii portugalskiej o przekonaniach lewicowych i demokratycznych, obalił dyktaturę Marcelo Caetano. Spiskowcy ze współpracującym z Portugalską Partią Komunistyczną płk. Vasco Gonćalvesem na czele przejęli władzę. Zginęło jedynie pięć osób podczas oblężenia kwatery głównej policji politycznej DGS (Generalna Dyrekcja Bezpieczeństwa).

Symbolem tego zamachu stanu stały się goździki, które cywile wkładali w lufy karabinów żołnierzy broniących reżimu (dlatego nazwano go rewolucją goździków). Po aresztowaniu prezydenta Américo Tomása, premiera Caetano oraz jego ministrów władzę przejęła Rada Ocalenia Narodowego, na czele której stanął współpracujący ze spiskowcami gen. António de Spínola. W lipcu doszło do konfliktu między nim a komunizującym MFA: premierem został Gonćalves, który nakazał przerwanie działań wojskowych w koloniach (w 1975 roku Republika Zielonego Przylądka – archipelagiem Wysp Zielonego Przylądka Portugalia władała od około 1420 roku – proklamowała niepodległość). W 1975 roku, w wyniku dwóch nieudanych prób zbrojnego przejęcia władzy przez dominujących w MFA radykalnych komunistów, upadł rząd Gonćalvesa, a sama organizacja w wyniku wyborów, w których zwyciężyły Partia

Socjalistyczna i socjaldemokratyczna Partia Ludowo-Demokratyczna, była stopniowo odsuwana od władzy. O demokratyzacji kraju pogrążonego w kryzysie gospodarczym przesądziło uchwalenie na przełomie 1975/1976 roku nowej konstytucji, w której znalazły się gwarancje dla demokratycznego systemu władzy i pluralizmu politycznego.

Przemiany demokratyczne ułatwiła pomoc gospodarcza z zagranicy. Już w 1977 roku Portugalia zgłosiła akces do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, do której została przyjęta dopiero w 1986 roku.

Polska

W lipcu 1974 roku PRL obchodziła 30-lecie powstania. Z tej okazji doszło do wielu hucznych uroczystości propagandowych, w tym zainaugurowania działalności wielkich przedsięwzięć gospodarczych. I tak 17 lipca zostały oddane do eksploatacji Zakłady Górnicze Rudna, wówczas główna kopalnia Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi w Lubinie oraz jedna z największych kopalń miedzi na świecie. Następnego dnia w Gdańsku otwarto Port Północny – największy polski port przeładunkowy węgla, ropy naftowej i kontenerów (pierwszy statek zawinął do niego już 9 lipca).  Z kolei 22 lipca w Warszawie została uruchomiona Trasa Łazienkowska – trasa szybkiego ruchu, która połączyła centrum miasta z jej prawobrzeżną częścią. Z okazji święta Sejm uchwalił ustawę o amnestii. Obchody 30-lecia PRL uświetnił Leonid Breżniew, który przebywał z uroczystą wizytą w Polsce od 18 do 21 lipca. Wtedy też pierwszy sekretarz KC PZPR uhonorował go najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym – Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari.

Świat

Po śmierci w 1970 roku prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera jego następca Anwar as-Sadat postanowił zaatakować Izrael, aby wzmocnić pozycję swojego państwa na arenie międzynarodowej i podyktować pokój państwu żydowskiemu. Jego rachuby na szybkie rozprawienie się z Izraelem wzmacniał fakt, że w ataku miała uczestniczyć także Syria. 6 października 1973 roku – w dniu żydowskiego święta Jom Kippur – wojska egipskie i syryjskie zaatakowały półwysep Synaj i wzgórza Golan, od czasu wojny sześciodniowej z 1967 roku znajdujące się pod izraelską okupacją. Dzięki pomocy USA Izraelczycy szybko otrząsnęli się z zaskoczenia i przystąpili do kontrofensywy: do 16 października udało się im wyprzeć Egipcjan z Synaju i zdobyć przyczółek na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego, a tydzień później wyprzeć Syryjczyków ze wzgórz Golan i podejść na odległość 30 km od Damaszku.

Pozostało 81% artykułu
Historia
Pomogliśmy im odejść z honorem. Powstanie w getcie warszawskim
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Historia
Jan Karski: nietypowy polski bohater
Historia
Yasukuni: świątynia sprawców i ofiar
Historia
„Paszporty życia”. Dyplomatyczna szansa na przetrwanie Holokaustu
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Historia
Naruszony spokój faraonów. Jak plądrowano grobowce w Egipcie