Obrót NFT - tworzenie praw własności intelektualnej przez tokeny niezbywalne

Co to jest NFT?

Niewątpliwie jesteśmy obecnie świadkami kolejnej technologicznej rewolucji. Od zeszłego roku NFT podbija Internet i wzbudza coraz szersze zainteresowanie. Non fungible tokens – bo właśnie od tej nazwy pochodzi skrót NFT - to unikatowe, niewymienialne tokeny funkcjonujące w sieci blockchain, zazwyczaj tworzone na podstawie smart kontraktów i nabywane za pośrednictwem krypotwalut. NFT występują jako różnorodne dobra cyfrowe, które dzięki ich formatowi zapewnioną maja niezmienność i autentyczność, dlatego też budzą one obecnie takie zainteresowanie .

Potencjał NFT opiera się więc na ich indywidualnym charakterze i unikatowości. Pozornie identycznych dóbr cyfrowych może bowiem istnieć w przestrzeni internetowej wiele, a co więcej każdy może mieć do nich dostęp, a nawet zapisać je na twardym dysku swojego komputera. Jednak tylko aktywa opatrzone NFT będą miały oryginalny, niepowtarzalny charakter. NFT można nazwać zatem certyfikatem autentyczności i właśnie stąd wynika ich rosnąca wartość i popularność. Nabywając NFT mamy bowiem pewność, że jesteśmy ich jedynym właścicielem oraz że pochodzą one bezpośrednio od danego twórcy. Mogą one przybrać formę obrazu, wideo, muzyki, tweeta, a nawet stokenizowanych części ciała czy uczucia miłości.

Dla wielu NFT mają charakter abstrakcyjny, jednak ten fenomen jest już wyraźnie widoczny na rynku. NFT osiągają astronomiczne ceny, a coraz więcej firm i artystów decyduje się na sprzedaż swoich dzieł właśnie jako NFT.

Czytaj więcej

Internet i prawo autorskie

NFT okiem rzecznika patentowego

Od dłuższego czasu temat rozpala wyobraźnię komentatorów i czytelników. Zagadnienie jest dość złożone i nie do końca zrozumiałe dla laika. Najczęściej temat NFT pojawia się w kontekście sztuki cyfrowej lub sztuki zdigitalizowanej. W ogólnym założeniu NFT wydaje się być doskonałym narzędziem do zabezpieczania dowolnych wytworów w postaci cyfrowej przed nieuprawnionym przejęciem (piractwem).

Propozycja praktycznego zastosowania NFT

NFT bez wątpienia ma w sobie duży potencjał i zrewolucjonizuje przyszły rynek. Już teraz coraz częściej mówi się o zastosowaniu NFT nie tylko w abstrakcyjnie brzmiącym metaversum, ale również w praktyce obrotu gospodarczego.

Opatrzenie dobra cyfrowego NFT skutkuje potwierdzeniem jego pochodzenia, oryginalności i osoby do niego uprawnionej. W wielu sektorach gospodarki bez wątpienia wpływa to na wartość sprzedawanych produktów. Jedną z takich dziedzin, w której już wykorzystuje się NFT, jest obrót dziełami sztuki. Dodatkowo, potwierdzenie autentyczności zyskuje na znaczeniu zwłaszcza w Internecie, gdzie możliwość kopiowania i dalszego udostępniania treści jest w zasadzie nieograniczona.

Widoczny jest także wpływ NFT na świat mody – obecnie tworzy się bowiem zarówno projekty rzeczywiste mające swój odpowiednik w postaci dobra cyfrowego opatrzonego NFT, jak i takie istniejące jedynie w świecie wirtualnym. Przykładem jest kolekcja Collezione Genesi stworzona przez Dolce & Gabanna, składająca się z pięciu realnych oraz czterech wirtualnych projektów. NFT znajduje zastosowanie także na rynku muzycznym - coraz więcej artystów decyduje się na sprzedaż swoich utworów właśnie w formie niezbywalnych tokenów. Kolekcjonerskie dobra w postaci NFT sprzedają także kluby piłkarskie i drużyny sportowe.

Ciekawym praktycznym zastosowaniem NFT jest także obrót dobrami cyfrowymi o istniejących odpowiednikach materialnych, których jednak ze względu na swoją unikalność i wartość lepiej nie narażać np. na możliwość uszkodzenia podczas transportu. Poprzez obrót NFT potwierdzającym źródło, poprzednich właścicieli i przede wszystkim autentyczność powiązanej z nim rzeczy, jednocześnie dochodziłoby do zmiany jej właściciela bez fizycznej zmiany miejsca jej przechowywania.

Coraz częściej proponuje się także wykorzystanie NFT w wielu różnych obszarach, jak na przykład: rynek nieruchomości; weryfikacja tożsamości; papiery wartościowe; bilety i wejściówki; patenty czy dokumenty kwalifikacji zawodowych. Dzięki niepodważalnej autentyczności dobra cyfrowego opatrzonego NFT i jego indywidualnym charakterze, jego wykorzystanie w powyższych dziedzinach wydaje się jak najbardziej możliwe.

NFT a prawo autorskie

Mimo tak ogromnego potencjału i kwot, którymi obraca się na rynku NFT - sięgających milionów dolarów - obrót ten to nie został jeszcze w żaden sposób uregulowany prawnie. Na chwilę obecną zachodzi więc konieczność dostosowania istniejących regulacji do specyfiki NFT.

Skoro w formie NFT najczęściej sprzedawane są wytwory artystyczne, to należy zastanowić się nad stosunkiem NFT do prawa autorskiego. Warto jednak odróżnić sytuację, w której realnie istniejące dzieło sztuki posiada swój odpowiednik w formie NFT od tworzenia w takiej formie grafiki czy innego dzieła mającego walor artystyczny. W pierwszym przypadku sprzedaż NFT zazwyczaj nie prowadziłaby do przeniesienia praw autorskich do powiązanego z nim rzeczywistego dzieła sztuki, natomiast w przypadku tworzenia NFT na zamówienie kwestia przeniesienia praw autorskich ma duże znaczenie, zwłaszcza w kontekście możliwości dalszego ich rozpowszechniania.

Mimo braku szczegółowych regulacji w tym przedmiocie przyjmuje się, że NFT może stanowić utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Nie ma przeszkód, by NFT stanowiły przejaw działalności twórczej człowieka, z definicji cechują się także indywidualnym charakterem, a ponadto poprzez zapis cyfrowy zostają uzewnętrznione, czyli ustalone w jakiejkolwiek postaci. Co do zasady NFT spełniają więc ustawowe przesłanki do uznania ich za utwór w rozumieniu prawa autorskiego.

Zarówno osobiste, jak i majątkowe prawa autorskie wobec utworu zasadniczo przysługują jego twórcy. Pierwsze z nich obejmują więź twórcy z utworem, tj. w szczególności prawo do autorstwa utworu, jego oznaczenia czy nienaruszalności treści i formy. Autorskie prawa majątkowe dają twórcy wyłączne prawo do korzystania z utworu, rozporządzania nim oraz pobierania wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inne podmioty. Jedynie majątkowe prawa autorskie mogą zostać przeniesione na inną osobę.

Co jednak istotne, sprzedaż tokena nie jest równoznaczna z przeniesieniem tych praw. Zgodnie bowiem z art. 52 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Dodatkowo, w polskim porządku prawnym połączenie obu tych czynności jest ponadto znacznie utrudnione ze względu na wymaganą pod rygorem nieważności formę pisemną umowy o przeniesienie praw autorskich. Obrót NFT odbywa się natomiast głównie na specjalnie tworzonych w tym celu giełdach online, na podstawie smart kontraktów, czyli krótko mówiąc - w formie elektronicznej.

Wraz z nabyciem NFT możliwe jest natomiast zawarcie dorozumianej umowy o korzystanie z utworu, czyli licencji. I w tym przypadku należy mieć jednak na uwadze, że obecne regulacje przewidują wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności dla licencji wyłącznej. W warunkach cyfrowego obrotu możliwe jest zatem zawarcie jedynie umowy licencyjnej niewyłącznej, czyli takiej, na podstawie której licencjodawca miałby prawo udzielić upoważniania do korzystania z danego utworu także innym podmiotom trzecim, a nie tylko nabywcy NFT. Należy jednak postawić pytanie o zasadność zawierania umowy licencyjnej niewyłącznej w przypadku korzystania z utworu opatrzonego NFT, skoro ich funkcjonowanie opiera się na unikalności i oryginalności – licencja niewyłączna nie daje bowiem nabywcy gwarancji, że z zakupionego NFT będzie mógł on korzystać wyłącznie.

Jak można zauważyć, nabycie NFT nie gwarantuje nam również nabycia majątkowych praw autorskich do powiązanego z nim utworu. Co więcej, nie stanowi to także nabycia własności w rozumieniu prawa cywilnego, gdyż dobro cyfrowe nie jest rzeczą w rozumieniu przepisów prawa. Jedyne, co zyskujemy nabywając NFT, to uprawnienie do konkretnego cyfrowego egzemplarza niematerialnego dobra.

Czytaj więcej

Finanse

Wydawanie i obrót niezamienialnymi tokenami (NFT) – jakie ryzyka?

Emisja niezamienialnych tokenów, poza wyzwaniami związanymi ze stosowaniem przepisów prawa cywilnego i prawa własności intelektualnej, prowokuje do pytań o jej zgodność z regulacjami rynku finansowego oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.