Tajemnica pierwszych wspomnień

Dowiedziono, że 40 proc. tego, co uważamy za pamięć wczesnych wydarzeń, jest produktem wyobraźni.

Publikacja: 23.07.2018 18:43

Amnezja dziecięca dotyczy wszystkich ludzi bez wyjątku

Amnezja dziecięca dotyczy wszystkich ludzi bez wyjątku

Foto: shutterstock

Według naukowców jesteśmy w stanie przywołać wspomnienia pochodzące z okresu 3–3,5 roku życia. Większość z nich przybiera postać pamięci fleszowej, zwanej „efektem lampy błyskowej". Oznacza to, że możemy przypomnieć sobie obraz w postaci pojedynczego wyrazistego i intensywnego kadru wypełnionego dużą ilością mało istotnych szczegółów. Nie ma w nim ruchu ani akcji określającej wcześniejsze i późniejsze wydarzenia.

Jednak bardzo szerokie badanie opublikowane w czasopiśmie „Psychological Science", a przeprowadzone przez naukowców z City University of London, University of Bradford i Nottingham Trent University wykazało, że 38,6 proc. z 6 641 ankietowanych osób twierdziło, że ma wspomnienia ze znacznie wcześniejszego okresu – sprzed drugiego roku życia. 893 badanych było w stanie sięgnąć nawet do niemowlęctwa. Było to szczególnie powszechne wśród osób w średnim wieku i starszych.

Badacze poprosili uczestników o wyszczególnienie ich pierwszych wspomnień wraz z określeniem wieku wydarzenia. Chodziło o takie fakty, co do których badani mieli pewniość, że je pamiętają. Ważne było, by nie opierać się na przykład na zdjęciu, historii rodzinnej ani żadnym innym źródle poza bezpośrednim doświadczeniem.

Na podstawie tych opisów przeanalizowano treść, język, naturę najwcześniejszych wspomnień respondentów. Następnie oceniano prawdopodobne powody, dla których w taki, a nie inny sposób datowali oni wydarzenia.

Wielka mistyfikacja

Autorzy badania twierdzą, że najwcześniejsze wspomnienia są fikcyjne. Opierają się na zapamiętanych fragmentach wczesnych doświadczeń, takich jak wózek dziecięcy, relacje z najbliższymi i smutek. Powstaje składanka złożona z fragmentów doświadczeń, faktów, informacji pochodzących z opowieści rodzinnych. Tak skonstruowane wspomnienia mogą bardzo przypominać rzeczywiste wydarzenia, których mogliśmy być świadkami lub uczestnikami.

– Sugerujemy, że to, co wydaje nam się bardzo wczesnym wspomnieniem, jest przypominającą pamięć epizodyczną, mentalną reprezentacją, składającą się z zapamiętanych fragmentów wczesnego doświadczenia i pewnych faktów lub wiedzy o własnym niemowlęctwie czy dzieciństwie – mówi dr Shazia Akhtar z Uniwersytetu w Bradford. – Dalsze szczegóły mogą być po prostu wnioskowane.

– Kiedy ludziom mówi się, że ich pierwsze wspomnienia są fałszywe, często nie wierzą w to częściowo dlatego, że systemy służące do zapamiętywania są bardzo skomplikowane – tłumaczy współautor badania Martin Conway, kierownik Centre for Memory and Law w City, University of London. – Dopiero gdy osiągamy wiek pięciu lub sześciu lat, zaczynamy je konstruować w dojrzały sposób, ponieważ pozwala na to etap rozwoju mózgu.

Cud niepamięci

Amnezja dziecięca nadal stanowi jedną z niewyjaśnionych zagadek. Obrosła w wiele hipotez i jest przedmiotem zainteresowania ezoteryków. Po raz pierwszy opisał ją Zygmunt Freud i jak na psychoanalityka przystało, obszernie zinterpretował. Za „parawanem" banalnych wspomnień (screen memories) mają kryć się treści znacznie głębsze i ważniejsze, emocje doświadczane w dzieciństwie, konflikty i dramatyczne zdarzenia, z których obecnie pacjent nie zdaje sobie sprawy. Zostały zepchnięte do podświadomości. Zasłona pamięci skrywa coś niezwykle istotnego – tak ważnego, że musiało zostać wyparte, by umysł poradził sobie z obciążeniem.

Nie każdy jednak miał trudne dzieciństwo, a redukcja wczesnych wspomnień dotyczy każdego człowieka. To jedyny rodzaj amnezji, na którą cierpią, wprawdzie w różnym stopniu, ale wszyscy bez wyjątku.

Współcześni badacze amnezji dziecięcej zeszli na ziemię. Obwiniają niedojrzałość systemu nerwowego u małego dziecka, brak odpowiednich struktur mózgu odpowiedzialnych za funkcjonowanie pamięci – zwłaszcza hipokampu odgrywającego decydującą rolę w tworzeniu długotrwałych śladów pamięciowych.

Niektórzy naukowcy wskazują na związek między tworzeniem się osłonek mielinowych na włóknach nerwowych a rozwojem pamięci długotrwałej. Wtedy wczesne doświadczenia w ogóle nie byłyby rejestrowane lub pozostawiały jedynie nietrwały ślad.

Inne badania przeczą takiemu podejściu. Wielu naukowców uważa, że pamięć jest gotowa do działania już w momencie narodzin dziecka, a nawet wcześniej. Przejawem tego jest powstawanie odruchów warunkowych, pojawianie się reakcji na bodźce znane i nowe. Noworodek posiada doświadczenia z okresu prenatalnego. Woli słuchać głosu swojej matki niż głosu innej kobiety, preferuje język ojczysty matki, zmienia rytm ssania tak, żeby słyszeć tekst powtarzany wielokrotnie przez matkę w ostatnich miesiącach ciąży. Później ta wiedza znika.

Nie wiemy, co się dzieje ze wspomnieniami małego dziecka. W pierwszych latach życia następuje gwałtowny rozwój mózgu, ale również z nieznanego powodu umiera mnóstwo komórek nerwowych, jakby część naszego umysłu wymieniała się już u progu życia. Czy razem z fragmentami mózgu część treści jest skazana na zagładę, czy spoczywa w obszarach nieświadomych, potajemnie wpływając na nasze zachowania, wybory i postawy? ©?

Według naukowców jesteśmy w stanie przywołać wspomnienia pochodzące z okresu 3–3,5 roku życia. Większość z nich przybiera postać pamięci fleszowej, zwanej „efektem lampy błyskowej". Oznacza to, że możemy przypomnieć sobie obraz w postaci pojedynczego wyrazistego i intensywnego kadru wypełnionego dużą ilością mało istotnych szczegółów. Nie ma w nim ruchu ani akcji określającej wcześniejsze i późniejsze wydarzenia.

Jednak bardzo szerokie badanie opublikowane w czasopiśmie „Psychological Science", a przeprowadzone przez naukowców z City University of London, University of Bradford i Nottingham Trent University wykazało, że 38,6 proc. z 6 641 ankietowanych osób twierdziło, że ma wspomnienia ze znacznie wcześniejszego okresu – sprzed drugiego roku życia. 893 badanych było w stanie sięgnąć nawet do niemowlęctwa. Było to szczególnie powszechne wśród osób w średnim wieku i starszych.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Nauka
Niesporczaki pomogą nam zachować młodość? „Klucz do zahamowania procesu starzenia”
Nauka
W Australii odkryto nowy gatunek chrząszcza. Odkrywca pomylił go z ptasią kupą
Nauka
Sensacyjne ustalenia naukowców. Sfotografowano homoseksualny akt humbaków
Nauka
Deszcz podczas burzy może uratować życie. Mokra skóra zmniejsza skutki pioruna
Nauka
Odkryto nowy gatunek pterozaura. Latający dinozaur mógł żyć 168 milionów lat temu