Twist Hitchcocka. 35. rocznica śmierci reżysera

Jego filmy do dnia dzisiejszego wywołują dreszcze, a dorobek twórczy imponuje – blisko siedemdziesiąt filmów, pięć nominacji do Oscara, a także nieformalne tytuły mistrza kinematograficznego suspensu i thrillera psychologicznego.

Aktualizacja: 29.04.2015 18:11 Publikacja: 29.04.2015 16:22

Foto: Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication

Pracy oddawał się do tego stopnia, że dla zyskania funduszy na ukończenie filmu był gotowy zastawić swój dom. I mimo że od jego śmierci minęło już 35 lat, to wciąż uznawany jest za jednego z najwybitniejszych reżyserów w historii. Urodzony w 1899 roku w Londynie artysta zaliczany jest do grona wielkiej trójki reżyserów – obok Charliego Chaplina i Federico Felliniego – którzy mieli kluczowy wpływ na rozwój kina. Hitchcock podobnie jak Chaplin, na początku zawodowej drogi parał się kinem niemym; jednak w odróżnieniu od nieco starszego rodaka, który przez zapędy do bawienia publiczności obrał azymut na komedie slapstickowe, miał zupełnie inną reżyserską wizję. Skoncentrował się na wzbudzaniu w widzach strachu.

- Hitchcock po mistrzowsku prowadził intrygę kryminalną. Jego kryminały miały charakter puzzli, które układają się miarodajnie wraz z nawarstwiającą się fabułą. On działał, jak Agatha Christie w swoich powieściach. Kiedy, w jego filmach, tropiło się zabójcę albo trzeba było ustalić czyjąś tożsamość, to wskazówki były rozsiane wcześniej. To znaczy: widz teoretycznie mógł się domyślać, kto jest zabójcą, po tym co dotychczas zobaczył – mówi Wiesław Kot, krytyk filmowy. – W związku z tym, jeśli chodzi o prowadzenie intrygi, postępował z widzem bardzo fair – dodaje. Pierwszym filmem, który pozwolił wypłynąć Hitchcockowi na szerokie wody był „Lokator" z 1927 roku. Film pokazuje zdolności reżysera w budowaniu napięcia.

- Fabuła oparta jest na historii Kuby Rozpruwacza. Miejscem akcji jest XIX-wieczny Londyn, gdzie grasuje morderca. Autor stworzył histeryczny nastrój: miasto nocą, są też cienie i mgła. Widać tu wpływ ekspresjonizmu niemieckiego – mówi dr Kamil Tomczyk z Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert od technik filmowych. – Hitchcock nie tworzył w próżni - dodaje Tomczyk – czerpał z dorobku literatury, sztuki, filozofii, z różnych gatunków filmowych. Zapożyczał niektóre sceny z innych filmów.

W filmie „Urzeczona" z 1945 roku jest scena, w której główny bohater ma sen. Widzi wiele par oczu. Ten motyw wywodzi się z dadaizmu, Hitchcock zapożyczył go z filmu Alberto Cavalcantiego „Mijają godziny" z 1926 roku. Alfred Hitchcock był bardzo czuły na zmiany zachodzące w społeczeństwach zachodnich. Swoje przemyślenia i obserwacje często wplatał do swoich filmów. - W „Sznurze" z Jamesem Stewartem z 1948 roku – mówi Tomczyk - Hitchcock odwołuje się do filozofii Nietzschego, a także do twórczości Dostojewskiego. Stawia pytania: czy człowiek może zabić człowieka bez żadnych konsekwencji, oraz czy jesteśmy w stanie odrzucić sferę moralną i nasze sumienie.

Hitchcock z mistrzowskim wdziękiem wplatał w filmową fabułę nowe wątki. Dbał o to, żeby odbiorca nie poczuł znużenia jego twórczością. - W sposób rewelacyjny stosował on tzw. twista, czyli zakręcenie fabuły – mówi Wiesław Kot. - Fabuła w filmach hitchcockowskich wkręca regularnie, średnio co kwadrans zupełnie zmienia się kierunek intrygi kryminalnej. Hitchcock wykalkulował, że psychika ludzka po oglądaniu przez kilkanaście minut tego samego jest już zmęczona. Zaskoczenie nagłym obrotem sprawy było u niego porcjowane w sposób mistrzowski. Dziś uczy się tego w szkołach filmowych, a on dochodził do tego intuicyjnie.

Stosował różne zabiegi reżyserskie, jak oszczędną muzykę, a nawet – w niektórych momentach – jej całkowity brak. Cisza miała przykuwać uwagę widza. Sprawić, żeby jego uwaga nie ulegała rozproszeniu.

Hitchcocka cechowało również zamiłowanie do bliskiego planu. Oglądając owoce jego twórczości możemy spotkać się z częstymi zbliżeniami na twarze, aktorów czy na kluczowe dla danej sceny elementy. A wszystko to służyło – jakże mogłoby być inaczej? - potęgowaniu napięcia. Reżysera wyróżniała niebywała wszechstronność. Potrafił odnaleźć się w wielu gatunkach filmowych, wyjść poza ramy dreszczowca. Poza thrillerami i kryminałami tworzył również ekranizacje o tematyce szpiegowskiej i wojennej. W swoim dorobku ma również czarną komedię („Kłopoty z Harrym").

Kluczowy wpływ na jego twórczość miało katolickie wychowanie, które skłoniło go do wnikania w ludzką naturę, do pokazywania irracjonalności zła. Do jego najważniejszych, a wcześniej nie wymienionych, dzieł należą: „Szał", „Psychoza" i „Ptaki". - W tych filmach pokazał - mówi Wiesław Kot - że prawdziwe zło drzemie pod progiem świadomości. Że my, w głębinach naszej jaźni, to zło hołubimy. Potrafimy je maskować przed otoczeniem, aż do chwili kiedy tama pęknie. Hitchcock pokazał moc zbrodniczej podświadomości, nad którą nikt nie ma kontroli.

Pracy oddawał się do tego stopnia, że dla zyskania funduszy na ukończenie filmu był gotowy zastawić swój dom. I mimo że od jego śmierci minęło już 35 lat, to wciąż uznawany jest za jednego z najwybitniejszych reżyserów w historii. Urodzony w 1899 roku w Londynie artysta zaliczany jest do grona wielkiej trójki reżyserów – obok Charliego Chaplina i Federico Felliniego – którzy mieli kluczowy wpływ na rozwój kina. Hitchcock podobnie jak Chaplin, na początku zawodowej drogi parał się kinem niemym; jednak w odróżnieniu od nieco starszego rodaka, który przez zapędy do bawienia publiczności obrał azymut na komedie slapstickowe, miał zupełnie inną reżyserską wizję. Skoncentrował się na wzbudzaniu w widzach strachu.

Pozostało 84% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Film
Drag queen i nie tylko. Dokument o Andrzeju Sewerynie
Film
Laureaci Oscarów, Andrzej Seweryn, reżyserka castingów do filmów Ridleya Scotta – znamy pełne składy jury konkursów Mastercard OFF CAMERA 2024!
Film
Patrick Wilson odbierze nagrodę „Pod Prąd” i osobiście powita gości Mastercard OFF CAMERA
Film
Nominacje do Nagrody Female Voice 2024 Mastercard OFF CAMERA dla kobiet świata filmu!
Film
Script Fiesta 2024: Damian Kocur z nagrodą za najlepszy scenariusz