Przechodząca przez Sejm w błyskawicznym tempie specustawa, poza rozwiązaniami dla uchodźców z Ukrainy, przewiduje także zmiany w ustawie o zarządzaniu kryzysowym. W myśl tych regulacji w sytuacji kryzysowej premier będzie mógł nakładać na administrację, samorządy państwowe oraz prywatne spółki wiążące polecenia podlegające natychmiastowemu wykonaniu.
– Przedsiębiorcy powinni udostępniać swoje zasoby dla wspólnego dobra tylko w razie realnego zagrożenia państwa i bezpieczeństwa publicznego. Natomiast nowelizacja przepisów o zarządzaniu kryzysowym da możliwość wydawania decyzji wiążących dla przedsiębiorców i dysponowania ich majątkiem w praktycznie każdej sytuacji niezwiązanej z kryzysem w Ukrainie – mówi Grzegorz Baczewski, dyrektor generalny Konfederacji Lewiatan. – Co ważne, te regulacje są wprowadzane na stałe do przepisów i za kilka miesięcy czy lat, gdy mam nadzieję, że zapomnimy już o agresji Rosji na Ukrainę, taki zapis będzie mógł być wykorzystywany do usuwania wiatrołomów czy skutków powodzi na koszt przedsiębiorców. Te przepisy nie przewidują bowiem żadnych bezpieczników ani ograniczeń.
– Podobne przepisy pojawiły się już w specustawie antycovidowej. W obecnej propozycji niepokojące jest jednak to, że chodzi o nowelizację ustawy o zarządzaniu kryzysowym, która bezterminowo przyznaje administracji rządowej nowe, daleko idące kompetencje. Premier będzie z nich mógł skorzystać w każdych okolicznościach, które można uznać za „sytuację kryzysową", a więc również niemającej związku z sytuacją w Ukrainie. Rodzi to pytanie o proporcjonalność i adekwatność tych przepisów w stosunku do celu, któremu mają służyć – komentuje dr Anna Hlebicka-Józefowicz, szef zespołu doradztwa regulacyjnego i legislacji w DZP.
Wykonanie zadań nałożonych poleceniem rząd będzie mógł egzekwować niezależnie od tego, czy dojdzie do zawarcia umowy określającej, na przykład, szczegóły rozliczeń za poniesione przez firmy koszty. Przepisy nie określają również, w jaki sposób koszty te będą ustalane.
– Wszystko wskazuje też na to, że finansowanie nie obejmie strat wywołanych utrudnieniami w prowadzeniu podstawowej działalności firmy lub wręcz jej wstrzymaniem – dodaje dr Hlebicka-Józefowicz. – Przepisy są sformułowane na tyle szeroko, że nie można wykluczyć takich sytuacji. Wywołanych przez to szkód trzeba więc będzie dochodzić na zasadach ogólnych, co już dziś jest trudne, zwłaszcza że postępowania dotyczące takich roszczeń mogą trwać latami. Trwać może też samo polecenie. Projekt ustawy umożliwia jego zmianę, w tym przedłużenie, bez zgody strony i praktycznie bez ograniczeń czasowych.
