Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta. W chwili wejścia w życie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Biuro Praw Pacjenta, będące dotychczas jednostką podległą Ministrowi Zdrowia, przekształciło się w Biuro Rzecznika Praw Pacjenta.

Pierwszym Rzecznikiem Praw Pacjenta jest Krystyna Barbara Kozłowska, którą z dniem 2 października 2009 r. powołał na to stanowisko Prezes Rady Ministrów, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Prezes Rady Ministrów sprawuje także nadzór nad działalnością Rzecznika.

Do głównych zadań rzecznika należy ochrona praw zarówno indywidualnego pacjenta, jak i zbiorowych praw pacjentów oraz podejmowanie działań w przypadkach ich naruszenia, występowanie do organów władzy publicznej w sprawach systemowych, rozwiązań poprawiających ochronę i egzekwowanie praw pacjentów, a także monitorowanie sytuacji przestrzegania praw pacjentów w systemie ochrony zdrowia.

Rzecznik przypomina, że do Biura Rzecznika Praw Pacjenta mogą zgłaszać się osoby w każdej sytuacji, w której uważają, że doszło do naruszenia ich praw. Najszybszą formą kontaktu jest telefon na numer ogólnopolskiej bezpłatnej infolinii 800-190-590 czynnej od poniedziałku do piątku w godz. 09:00-21:00. Dyżurujący pracownicy na bieżąco przekazują informacje o prawach pacjenta, właściwych działaniach, jakie należy podjąć w określonej sytuacji i przysługujących środkach prawnych, a także zasadach działania polskiego systemu ochrony zdrowia.