Komunikacja miejska na koszt gminy

Źle sformułowana uchwała w sprawie opłat dodatkowych, pobieranych np. za jazdę autobusem, tramwajem, czy trolejbusem bez biletu może spowodować bezkarność gapowiczów.

Publikacja: 05.02.2017 10:30

Komunikacja miejska na koszt gminy

Foto: Fotorzepa, Rafał Guz

Żeby uniknąć kary za brak biletu lub skutecznie domagać się zwrotu już zapłaconej, gapowicz musi najpierw doprowadzić do unieważnienia lokalnych przepisów, które stanowią podstawę do uiszczania kary. Dlatego w interesie wszystkich jednostek samorządu terytorialnego jest przegląd regulujących te kwestie uchwał i sprawdzenie, czy zostały one podjęte zgodnie z upoważnieniem ustawowym.

Co mówią przepisy

Art. 34a ustawy z 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe zawiera delegację dla organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego do ustalenia, w drodze uchwały tzw. opłat dodatkowych i manipulacyjnych, pobieranych m.in. od osób, które z komunikacji publicznej korzystają bez ważnego biletu.

Przepis ten stanowi bowiem, że w odniesieniu do gminnego, powiatowego i wojewódzkiego regularnego przewozu osób rada gminy, rada powiatu albo sejmik województwa, a w mieście stołecznym Warszawie - Rada miasta stołecznego Warszawy ustala w drodze uchwały sposób ustalania wysokości opłat dodatkowych pobieranych w razie:

- braku odpowiedniego dokumentu przewozu;

- braku ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu;

- niezapłacenia należności za zabrane ze sobą do środka przewozu rzeczy lub zwierzęta albo naruszenia przepisów o ich przewozie;

- spowodowania, bez uzasadnionej przyczyny, zatrzymania lub zmiany trasy środka transportu

– mając na uwadze zróżnicowanie wysokości opłat dodatkowych w zależności od strat poniesionych przez przewoźnika i powodu nałożenia opłaty dodatkowej.

W uchwale takiej określa się również sposób ustalania wysokości przysługującej przewoźnikowi opłaty manipulacyjnej, mając na uwadze ponoszone koszty czynności związanych ze zwrotem lub umorzeniem opłaty dodatkowej.

Jak wskazuje Dorota Ambrożuk (Prawo przewozowe. Komentarz, LEX 2014) uchwały wydawane przez rady gmin (powiatów), sejmiki województw na podstawie upoważnienia zawartego w art. 34a Prawa przewozowego są aktami prawa miejscowego, o których mowa w art. 87 ust. 2 Konstytucji RP. A to oznacza, że mają charakter powszechnie obowiązujący na określonym terytorium kraju.

Przy podejmowaniu takich uchwał organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego powinny zaś pamiętać, aby wynikające z art. 34a Prawa przewozowego upoważnienie precyzyjnie zrealizować. A to dlatego, że błędna uchwała w sprawie opłat dodatkowych i manipulacyjnych może spowodować, że pasażerowie podróżujący np. miejskim autobusem bez biletu (czy to z przekonania, czy też z przypadku) będą mogli uniknąć kary.

Ważne orzecznictwo

Stanowisko takie potwierdza m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który zapadł 8 lipca 2009 r. Sąd podkreślił w nim, że skoro ustawodawca wskazał w art. 34a ust. 1 ustawy z 1984 r. Prawo przewozowe, iż upoważnienie to obejmuje wyłącznie wydanie przepisów określających sposób ustalania wysokości opłat dodatkowych i opłat manipulacyjnych, to brak jest podstaw do uznania, iż dopuszczalne było takie konstruowanie przepisów lokalnych, aby określały one nie sposób ustalania wysokości wskazanych wyżej opłat, ale ich wysokość (sygn. akt II GSK 952/08).

Stanowisko takie potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 marca 2016 r. stwierdzającym nieważność uchwały rady miasta Kielce wprowadzającej kwotowe stawki opłat dodatkowych za jazdę: bez ważnego biletu, bez ważnego dokumentu potwierdzającego prawo do ulgi, czy za spowodowanie zatrzymania lub zmiany trasy środka transportowego bez uzasadnionej przyczyny (sygn. akt II GSK 2232/14). W uzasadnieniu tego orzeczenia NSA podkreślił, że realizacja ustawowego upoważnienia do wydawania aktów prawa miejscowego powinna mieć charakter ścisły, precyzyjnie odnosić się do zakresu ustawowego umocowania.

– Skoro ustawodawca wskazał w art. 34a ust. ustawy - Prawo przewozowe, iż upoważnienie to obejmuje wyłącznie wydanie przepisów określających sposób ustalania wysokości opłat dodatkowych i opłat manipulacyjnych, to brak jest podstaw do uznania, iż dopuszczalne było takie konstruowanie przepisów lokalnych, aby określały one nie sposób ustalania wysokości wskazanych wyżej opłat, ale ich wysokość – uzasadniała Małgorzata Grzelak, sędzia sprawozdawca.

A skoro tak, to uchwała Rady Miasta Kielce została wydana z przekroczeniem upoważnienia ustawowego z art. 34a Prawa przewozowego.

– Tym samym jest on niezgodny z art. 2 Konstytucji RP, ponieważ w demokratycznym państwie prawnym nie może funkcjonować akt prawny o charakterze podustawowym, sprzeczny z przepisami ustawowymi przez to, że został wydany przez organ władzy wykonawczej z przekroczeniem delegacji ustawowej do jego wydania. W konsekwencji należy uznać, że prawidłowo sąd I instancji stwierdził nieważność stosownych zapisów uchwały – podkreślił NSA.

Konsekwencje nieważności

Zgodnie z art. 147 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd, uwzględniając skargę na uchwałę lub akt organu jednostki samorządu terytorialnego, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części.

Natomiast jak wskazuje Paweł Chmielnicki (Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, LexisNexis 2013 r.) stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy uchyla moc wiążącą aktu ex tunc, od chwili jego podjęcia. Stwierdzenie nieważności aktu prawa miejscowego (w całości lub w części) np. uchwały rady gminy w sprawie ustalenia opłat dodatkowych i manipulacyjnych powoduje, zatem ich wyeliminowanie z obrotu prawnego nie tylko na przyszłość (od daty uprawomocnienia się takiego orzeczenia), ale także wstecz. Oznacza to, zatem nie tylko możliwość uniknięcia kary za jazdę bez biletu, ale także możliwość dochodzenia zwrotu takich opłat przez osoby, które kary za jazdę na gapę już uiściły.

podstawa prawna: Ustawa z 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn. DzU z 30 czerwca 2015 r., poz. 915 ze zm.)

podstawa prawna: Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 25 maja 2016 r., poz. 718 ze zm.)

Żeby uniknąć kary za brak biletu lub skutecznie domagać się zwrotu już zapłaconej, gapowicz musi najpierw doprowadzić do unieważnienia lokalnych przepisów, które stanowią podstawę do uiszczania kary. Dlatego w interesie wszystkich jednostek samorządu terytorialnego jest przegląd regulujących te kwestie uchwał i sprawdzenie, czy zostały one podjęte zgodnie z upoważnieniem ustawowym.

Co mówią przepisy

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami