Pan Karol jest żonaty, ma troje dzieci. Żona wraz z dziećmi przebywa w Polsce. Dzieci pana Karola przebywają z nim głównie podczas ferii i wakacji.
Pan Karol posiada nieruchomości w Polsce i w Chinach – oba miejsca spełniają funkcje "domu", gdzie przebywa z bliskimi, przyjmuje przyjaciół i organizuje życie prywatne.
Źródła dochodu pana Karola położone są w Polsce, Chinach i Wielkiej Brytanii. Również inwestycje, posiadane konta bankowe i majątek (nieruchomy oraz ruchomy) położone są w Polsce, Chinach i Wielkiej Brytanii.
Pan Karol przebywa w Polsce mniej niż 183 dni w roku podatkowym (zazwyczaj przebywa w Chinach).
Organ podatkowy, analizując stopień powiązań osobistych i gospodarczych podatnika uznał, że w takich okolicznościach ściślejsze powiązania (ośrodek interesów życiowych) ma on w Polsce (tutaj na stałe przebywa jego rodzina). Zatem w świetle przepisów podlega on nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
PRZYKŁAD 2:
Na początku lipca 2013 r. pan Adam wraz z najbliższą rodziną (żona, dzieci) wyjechał do Singapuru, z zamiarem stałego pobytu, w celu zarządzania własnym przedsiębiorstwem. Dzieci pana Adama podjęły naukę w Singapurze, tam również zawarł on długoterminową umowę najmu mieszkania dla całej rodziny. Podczas pobytu w Singapurze przyjazdy pana Adama do Polski będą miały charakter sporadyczny. Przed wyjazdem do Singapuru pan Adam uzyskał stosowne zezwolenie na stałą pracę oraz potwierdzenie uzyskania statusu rezydenta podatkowego tego kraju.
W Polsce pan Adam uzyskał w 2013 r. przychody z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki komandytowej (która w związku z jego wyjazdem uległa wygaszeniu), a także dochody z obligacji i odsetek od lokat. Dochody z odsetek od lokat, papierów wartościowych, udziałów w spółkach pan Adam uzyskuje również w innych krajach Europy, Azji i USA.
W Polsce pan Adam posiada własne mieszkanie, które po jego wyjeździe nie jest wynajmowane. Po zmianie miejsca zamieszkania, pan Adam nie jest zatrudniony w Polsce na podstawie umów o pracę bądź umów cywilnoprawnych.
Organ podatkowy uznał, że od momentu wyjazdu do Singapuru oraz w latach następnych (jeśli nie ulegnie zmianie stan faktyczny i prawny) pan Adam będzie posiadał miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Singapurze. Zatem w Polsce będzie podlegał ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.
PRZYKŁAD 3:
Pan Maciej jest obywatelem polskim. Do końca 2012 r. wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę na terytorium Polski. Jednocześnie (od 2006 r.) prowadzi jednoosobowo działalność gospodarczą, opodatkowaną podatkiem liniowym.
Od 1 stycznia 2013 r. pan Maciej został zatrudniony w Belgii, na podstawie umowy o pracę, którą zawarł na czas nieokreślony z belgijskim pracodawcą (polska umowa o pracę została rozwiązana). W rezultacie od 1 stycznia 2013 r. pan Maciej uzyskuje dochody z pracy najemnej na terytorium Belgii oraz z działalności gospodarczej na terenie Polski.
Pan Maciej jest kawalerem, nie posiada dzieci. Jego mama i brat oraz najbliżsi znajomi, z którymi jest w stałym kontakcie, mieszkają w Polsce.
Przebywając w Polsce, pan Maciej mieszka z matką, gdzie ma stały adres zameldowania. Pan Maciej jest właścicielem dwóch nieruchomości położonych w Polsce. W jednej z nich mieści się siedziba jego działalności gospodarczej. Na zakup tych nieruchomości pan Maciej zaciągnął w naszym kraju kredyt hipoteczny, który będzie spłacał przez najbliższe 30 lat.
Do Polski pan Maciej przyjeżdża przynajmniej jeden raz w miesiącu, w celu załatwienia spraw związanych z jego prywatną firmą, jak również uregulowania spraw prywatnych.
Na czas wykonywania pracy w Belgii pan Maciej mieszka w wynajętym tam mieszkaniu.
Na terenie Belgii pan Maciej nie posiada żadnego majątku.
Rozstrzygnięcie organu: rezydent podatkowy w Polsce.
Obowiązki pracodawcy
Firma delegująca pracownika do pracy za granicę w zasadzie nie jest uprawniona do rozstrzygania jego statusu rezydencji. To pracownik powinien przeanalizować swoją sytuację i poinformować pracodawcę, czy jest rezydentem czy nierezydentem podatkowym.
Z drugiej strony to na pracodawcy, jako na płatniku wynagrodzenia i podatków, ciąży wiele obowiązków, które są uzależnione od statusu rezydencji podatkowej pracowników.
Dlatego też, przed rozpoczęciem oddelegowania i w każdym kolejnym roku warto uzyskać od pracownika pisemne oświadczenie dotyczące rezydencji w danym roku podatkowym oraz zobowiązać go do niezwłocznego informowania pracodawcy o zmianach w tym zakresie. Takie oświadczenie nie zwalnia płatnika z odpowiedzialności za prawidłowość rozliczeń, jednak w praktyce pomaga wykazać, że dochował on należytej staranności.
Warto wystąpić o certyfikat
Certyfikat rezydencji to zaświadczenie o miejscu zamieszkania lub siedzibie podatnika wydawane przez właściwy organ administracji podatkowej państwa miejsca zamieszkania. Stanowi on zatem urzędowe potwierdzenie kraju, w którym dana osoba jest rezydentem podatkowym. Warto o niego wystąpić, aby udokumentować nie tylko miejsce zamieszkania dla celów podatkowych, ale również prawo do korzystania z dobrodziejstw UPO – szczególnie w przypadkach opisanego powyżej konfliktu rezydencji (sytuacja, w której dwa kraje uważają osobę za swojego rezydenta podatkowego).
W Polsce o certyfikat rezydencji należy wystąpić do urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania podatnika. Urząd ma 7 dni na wydanie dokumentu.
Adres wpływa też na ubezpieczenia społeczne
Miejsce zamieszkania może odgrywać istotną rolę dla celów ustalenia właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych w sytuacji wykonywania pracy w kilku państwach członkowskich UE.
Rezydencja podatkowa definiowana przez miejsce zamieszkania wpływa na określenie zakresu obowiązku podatkowego. A jak to wygląda z perspektywy przepisów w zakresie ZUS?
Zgodnie z ogólną zasadą dotyczącą oddelegowań w ramach UE, osoba podlega ubezpieczeniom społecznym w kraju, w którym wykonuje pracę lub prowadzi działalność gospodarczą. Niemniej jednak miejsce zamieszkania może odgrywać istotną rolę dla celów ustalenia właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, gdy praca jest wykonywana w kilku państwach członkowskich.
Mieszkanie lub praca
Na gruncie ubezpieczeń społecznych pojęcie miejsca zamieszkania jest zdefiniowane znacznie szerzej niż w przepisach podatkowych.
1) Gdy istnieją rozbieżności w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, ustalany jest ośrodek interesów życiowych na podstawie ogólnej oceny wszystkich dostępnych informacji dotyczących istotnych okoliczności, które mogą obejmować:
a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,
b) sytuację danej osoby, w tym:
- charakter i specyfikę pracy, w szczególności miejsce, w którym ta praca jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę,
- jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne,
- prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym,
- w przypadku studentów – źródło ich dochodu,
- sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy ma ona charakter stały,
- państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
2) Jeśli uwzględnienie poszczególnych kryteriów w oparciu o istotne okoliczności wymienione powyżej nie doprowadzi do ustalenia miejsca zamieszkania, rozstrzygający jest zamiar danej osoby, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się.
Jak widać, kryteria ustalenia miejsca zamieszkania dla celów ubezpieczeń społecznych nie zawsze muszą dawać ten sam wynik w zakresie rezydencji podatkowej. Możliwa jest więc sytuacja, w której pracownik do celów ubezpieczeń społecznych przenosi miejsce zamieszkania za granicę, podczas gdy jego rezydencja podatkowa pozostaje w Polsce. Na szczęście takie przypadki należą do rzadkości.
Składki bez zmian systemu
Należy również wskazać, że przepisy unijne przewidują specjalne regulacje dla pracowników oddelegowanych. Po spełnieniu odpowiednich warunków pozwalają one pracownikowi pozostać w systemie ubezpieczeń społecznych kraju zatrudnienia przez określony czas (typowo 2 lata, przy czym za zgodą państwa przyjmującego delegowanego pracownika okres ten może zostać wydłużony).
Analogiczne regulacje zawierają dwustronne umowy w sprawach zabezpieczenia społecznego zawarte przez Polskę z niektórymi krajami spoza Unii. Jeżeli więc podczas oddelegowania praca jest wykonywana tylko w jednym kraju poza Polską i nie przekracza okresu oznaczonego w przepisach unijnych lub w umowie dwustronnej, wówczas w typowym przypadku miejsce zamieszkania schodzi na drugi plan. ?
Łukasz Lubicz Dyrektor, Deloitte Doradztwo Podatkowe Tokarski i Wspólnicy sp. k.
Katarzyna Kurzawska Puchała Starszy Menedżer, Deloitte Doradztwo Podatkowe Tokarski i Wspólnicy sp. k.