- współpraca przy prowadzeniu działalności pozarolniczej.
Tylko takie osoby związane z przedsiębiorcą lub zleceniobiorcą węzłem pokrewieństwa lub powinowactwa tworzące z nim wspólne gospodarstwo domowe będą podlegać ubezpieczeniom społecznym jako współpracujące przy ich działalności.
Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oznacza wspólne zamieszkiwanie osób połączone ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych, czyli ścisłą współpracą w załatwianiu spraw związanych z codziennym prowadzeniem domu (np. zakupy, opłata rachunków, utrzymanie mieszkania).
To nie pracownik
Warto przy tym zaznaczyć, że nawet jeśli wskazane osoby związane są stosunkiem pracy, to do celów ubezpieczeń społecznych są traktowane jako osoby współpracujące. Wynika to jednoznacznie z art. 8 ust. 2 ustawy o sus. W takiej sytuacji dla ubezpieczenia społecznego nie ma znaczenia formalnie zawarta między stronami umowa o pracę. Potwierdza to też orzecznictwo sądowe. W szczególności w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2016 r. (I UK 272/15) dotyczącym małżonki wskazano, że istnienie formalnie zawartej umowy o pracę między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a małżonką tej osoby, wykonującą czynności pracownicze w faktycznych warunkach współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, określonych w art. 8 ust. 11 ustawy o sus, powoduje objęcie tej małżonki ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. Tytuł obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęty wolą stron. Nawet więc wtedy, gdy intencją stron umowy o pracę, pozostających w związku małżeńskim, było ukształtowanie stosunku ubezpieczeń tak jak między pracownikiem i pracodawcą, ale równocześnie wystąpiły elementy partycypowania w prowadzeniu działalności gospodarczej, dopuszczenia do udziału w sprawach organizacyjnych i finansowych firmy, a w konsekwencji uczestniczenia w spodziewanym dochodzie firmy kierowanej przez współmałżonka, to małżonek mający zawartą umowę o pracę podlegać będzie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu współpracy. Oznacza to, że zawarcie lub kontynuowanie umowy o pracę w warunkach określonych w art. 8 ust. 11 ustawy o sus powoduje od dnia zawarcia małżeństwa podleganie tego małżonka ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracującej.
Przygotowanie zawodowe
Jeśli osoby wymienione w art. 8 ust. 11 ustawy o sus zawarły umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, współpracownik będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym ze stosunku pracy, a nie ze współpracy. W praktyce powstała jednak wątpliwość, co należy rozumieć przez umowę w celu przygotowania zawodowego, gdyż tego pojęcia ustawa o sus nie definiuje. Należy jednak zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 23 września 2008 r. (II AUa 445/08), że trzeba tu sięgnąć do przepisów kodeksu pracy i uznać, że chodzi o umowę zawieraną z młodocianym, czyli osobą, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat, niemającą kwalifikacji zawodowych, w celu ich uzyskania (art. 194 i następne kodeksu pracy).
W tej sprawie sąd uznał, że umowa o pracę zawarta przez przedsiębiorcę z żoną nie może być uznana za umowę w celu przygotowania zawodowego, gdyż nie była ona młodociana i nie została zatrudniona w celu przygotowania jej do pracy w charakterze robotnika wykwalifikowanego czy przyuczonego.
