Emerytury i renty: szef zwróci ZUS nadpłatę świadczenia z jego winy

Jeżeli ubezpieczony pobierał emeryturę czy rentę, bo płatnik składek przekazał nieprawdziwe dane wpływające na prawo do tych kwot, ten ostatni będzie je oddawał z odsetkami.

Publikacja: 18.09.2015 06:20

Emerytury i renty: szef zwróci ZUS nadpłatę świadczenia z jego winy

Foto: ROL

W myśl art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej: ustawa emerytalna) za nienależnie pobrane świadczenia uważa się te:

- wypłacone, choć zaistniały okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do nich albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba je pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez pobierającego świadczenia.

Za nienależne uważa się też świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od ZUS osobie innej niż wskazana w jego decyzji.

Powinność świadczeniobiorcy

Po spełnieniu się jednej z podanych okoliczności pobrane emerytury czy renty są nienależne i trzeba je zwrócić. Pobierająca je osoba musi zawiadomić ZUS o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do tej wypłaty.

Ten, kto świadomie wprowadził ZUS w błąd, np. przedstawiając fałszywe zeznania świadków, zaświadczenia, świadectwa pracy czy sfałszowane zaświadczenia lekarskie, musi oddać rentę czy emeryturę przyznaną lub wypłaconą wskutek tego uchybienia.

Przykład

Ubezpieczona zatrudniona na umowę o pracę pobierała przez 20 dni marca zasiłek chorobowy. W wyniku kontroli ZUS ustalił, że w trakcie orzeczonej niezdolności kobieta wykonywała pracę zarobkową. Ponieważ zaświadczenie lekarskie wykorzystywała niezgodnie z jego przeznaczeniem, ZUS wystawił decyzję pozbawiającą ją prawa do zasiłku chorobowego oraz nakazał oddanie pobranego świadczenia z odsetkami liczonymi za okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego zasiłku.

Podobnie uznał Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z 16 maja 2012 r. (III UZP 1/12).

Odpowiedzialność szefa

Art. 84 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121) przewiduje, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń spowodowane zostało przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych wpływających na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, ich zwrot z odsetkami obciąża odpowiednio płatnika lub inny podmiot. Jeżeli zatem to on wystawił pracownikowi nieprawdziwe dokumenty, ZUS będzie żądał zwrotu nadpłaconych składek od płatnika, czyli pracodawcy, a nie od świadczeniobiorcy.

Przykład

Zakład wystawił świadectwo pracy. Nie podał w nim informacji, że pracownik przez dwa lata przebywał na urlopie bezpłatnym. Na podstawie tego dokumentu ZUS przyznał prawo do emerytury i obliczył jej wysokość. Przeprowadzona w zakładzie kontrola ZUS ujawniła, że w wyniku nieprawidłowego zwiększenia o dwa lata okresu składkowego zawyżono mu emeryturę. ZUS skorygował jej wysokość oraz zobowiązał pracodawcę do oddania nadpłaconych kwot z odsetkami za okres od przyznania emerytury do miesiąca poprzedzającego ten, od którego rozpoczął wypłacać świadczenie na prawidłowym poziomie.

Z pouczeniem

Żądając zwrotu wypłaconego świadczenia, ZUS musi wykazać, że osoba je pobierająca była pouczona, że jej ono nie przysługuje lub uległo wstrzymaniu, a mimo to nadal je pobierała. Zwykle pouczenia o prawie do świadczenia oraz o okolicznościach uzasadniających jego wstrzymanie zamieszcza się na drukach wniosków o świadczenia oraz w przyznających je decyzjach ZUS. O właściwym pouczeniu można mówić dopiero wtedy, gdy ZUS poprawił i sprecyzował je w taki sposób, że stało się ono czytelne i zrozumiałe dla ubezpieczonego. Jeżeli uprawnionego nie poinformowano o innych okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia w całości lub w części, nie można uznać, że pobrał je nienależnie.

Organ odstąpi

Gdy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, ZUS może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1 ustawy emerytalnej lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na nie dłużej niż 12 miesięcy. Może to być np. wyjątkowo trudna sytuacja rodzinna lub bytowa.

Do wniosku należy dołączyć:

- oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej (druk Rw-14),

- odpowiednie dokumenty potwierdzające szczególne okoliczności, które uniemożliwiają zwrot świadczeń.

Postępowanie w sprawie wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego lub jego pełnomocnika zgłoszonego osobiście lub za pośrednictwem poczty w dowolnej jednostce ZUS. Jednak jego rozpatrzeniem zajmie się ten oddział, który przyznał i wypłaca emeryturę lub rentę.

Ile lat wstecz

Jeżeli osoba pobierająca świadczenie nie powiadomiła ZUS o okolicznościach powodujących ustanie (zawieszenie) prawa do niego, ZUS może dochodzić zwrotu kwoty za okres, za który je pobrała, ale nie dłużej niż za trzy lata.

Okres nienależnie pobranych świadczeń, tj. ostatnie 12 miesięcy czy ostatnie trzy lata, ustala się jako:

- poprzedzający bezpośrednio miesiąc, za który w wyniku ujawnienia nienależnie pobranych świadczeń ustalona zostanie – według aktualnej wiedzy ZUS – właściwa wysokość świadczenia,

- przypadający przed miesiącem, w którym ZUS wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty z powodu braku prawa do świadczenia.

Należności z racji nieprzysługujących emerytur czy rent przedawniają się po dziesięciu latach, licząc od uprawomocnienia się decyzji ZUS. Nie przedawniają się natomiast należności zabezpieczone hipoteką lub zastawem. -

W myśl art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej: ustawa emerytalna) za nienależnie pobrane świadczenia uważa się te:

- wypłacone, choć zaistniały okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do nich albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba je pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów