Wydaje się, że tego rodzaju argumentacja również mogłaby mieć zastosowanie w analizowanych sprawach. To z kolei utrudniłoby pracodawcy skuteczne dochodzenie roszczeń z tytułu opłacenia za pracownika zaległych składek na ubezpieczenia społeczne. W świetle tego orzeczenia pracodawca powinien bowiem wskazać okoliczności, z których wynika, że pracownik miał świadomość otrzymania nienależnego świadczenia w postaci wynagrodzenia brutto niepomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne.
Zdanie fiskusa...
Organy podatkowe twierdzą, że jeśli pracodawca opłacił za pracownika/byłego pracownika składki na ubezpieczenie społeczne, to po stronie pracownika/byłego pracownika powstaje przychód, stanowiący podstawę opodatkowania (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 czerwca 2019 r., 0113-KDIPT2-1.4011.200. 2019.2.MD). Co więcej, w ocenie organów podatkowych takie składki nie podlegają odliczeniu przy ustalaniu podstawy obliczenia podatku (art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 1387 ze zm.; dalej: ustawa o PIT).
... na bakier z orzecznictwem
Orzecznictwo sądowo-administracyjne prezentuje jednak odmienny pogląd. Podkreśla, że pokrycie przez pracodawcę-płatnika zaległych składek na ubezpieczenie społeczne w części należnej od pracownika jest wykonaniem obowiązku płatnika. Tym samym po stronie pracownika nie powstaje przychód podlegający opodatkowaniu.
Na tle relacji zleceniodawca – zleceniobiorca tak wypowiadał się Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach: z 27 października 2015 r. (II FSK 1891/13) i z 19 marca 2019 r. (II FSK 864/17). W tych orzeczeniach NSA wskazał również, że składka na ubezpieczenie społeczne – nawet jeżeli została opłacona przez płatnika z własnych środków – nadal pozostaje składką na ubezpieczenia społeczne, a wobec tego podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania.
Bez przychodu i bez odliczenia
Powyższe judykaty dotyczą sytuacji, gdy pracownik nie zwraca składek opłaconych za niego przez pracodawcę. Podsumowując tego rodzaju przypadki, należałoby uznać, w ślad za orzecznictwem sądowo-administracyjnym, że takie wpłaty nie stanowią po stronie pracownika przychodu podlegającego opodatkowaniu. Podatek od tej wartości został już bowiem obliczony i pobrany wskutek tego, że pracownik w historii otrzymał zbyt wysokie – bo uwzględniające nieopłacone składki – wynagrodzenie, które zostało wówczas opodatkowane w całości.
W mojej ocenie dyskusyjne jest natomiast, mając na uwadze brzmienie art. 26 ust. 1 ustawy o PIT, czy składki opłacone przez pracodawcę z własnych środków mogą pomniejszyć podstawę opodatkowania. Wydaje się, że skoro pracownik w żaden sposób nie partycypuje w finansowaniu tych składek – bo w historii nie zostały opłacone z jego środków, a aktualnie sfinansował je płatnik – to traci też prawo do pomniejszenia podstawy opodatkowania o te składki.