Więcej osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego

Obowiązująca od 14 sierpnia br. nowelizacja ustawy zasiłkowej rozszerza katalog osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego. Zmienia też definicję członka rodziny, nad którym opieka uprawnia do zasiłku opiekuńczego oraz wprowadza nowe zasady ustalania podstawy zasiłku dla przedsiębiorców.

Publikacja: 28.08.2015 06:10

Więcej osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego

Foto: Fotorzepa, Marta Bogacz

Rz: Zacznijmy od dość kontrowersyjnej sytuacji. Zdarzyło się, że ojciec dziecka – pracownik – nie mógł skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego, choć matka jego dziecka zmarła przy porodzie. Tak się stało, bo nie była ona nigdzie zatrudniona, a przepisy nie przewidywały przejęcia prawa do świadczenia po osobie nieubezpieczonej. Czy to się zmieni?

Agnieszka Ślązak: Tak, przepisy, które weszły w życie 14 sierpnia, zapewniają ubezpieczonemu ojcu dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego w takiej sytuacji. Zatem nawet gdy matka dziecka nie będzie nigdzie zatrudniona (ubezpieczona), w razie jej śmierci dostanie on świadczenie. Tak samo będzie w sytuacji porzucenia przez nią dziecka.

Czy ojciec musi spełnić jakieś warunki?

Przede wszystkim musi podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, np. z umowy o pracę czy prowadzenia własnej firmy. Konieczne jest także przerwanie zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Jak długo może otrzymywać zasiłek?

Świadczenie to będzie przysługiwało przez czas, który pozostał od dnia następnego po śmierci matki (albo porzucenia przez nią dziecka) do końca okresu, w którym mogłaby ona korzystać z zasiłku, gdyby była osobą ubezpieczoną. Jeśli zatem przykładowo matka dziecka zmarła tydzień po porodzie, to maksymalny okres, przez który ubezpieczony ojciec dziecka będzie mógł otrzymywać zasiłek, wynosi 51 tygodni. Będzie on uprawniony do tego świadczenia przez okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, czyli przez 19 tygodni (20 tygodni – 1 tydzień), dodatkowego urlopu macierzyńskiego (6 tygodni) i urlopu rodzicielskiego (26 tygodni).

Warto dodać, że z zasiłku macierzyńskiego w przypadku śmierci nieubezpieczonej matki dziecka albo porzucenia przez nią dziecka będzie mógł także skorzystać inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny, czyli np. babcia dziecka. Jest to oczywiście możliwe, jeśli przerwie na ten okres działalność zarobkową.

Nowe przepisy zabezpieczają też prawo do zasiłku macierzyńskiego dla ojca dziecka, gdy matka ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Czy jest tak również, gdy matka jest nieubezpieczona?

To kolejny przypadek wcześniej nieuregulowany w przepisach. Gdy matka dziecka ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, to zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo innemu członkowi najbliższej rodziny. Jest tak również, gdy matka nie podlega ubezpieczeniu. Gdy zatem nieubezpieczona matka rodząca dziecko ma takie orzeczenie, to zasiłek od pierwszego dnia otrzymuje ojciec dziecka albo inny członek rodziny.

A jeśli orzeczenie zostanie wydane jakiś czas po urodzeniu dziecka?

To również ubezpieczony ojciec może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego. Jednak przysługuje on przez skrócony okres od następnego dnia po dniu ustalonym jako data powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji do końca okresu, przez który zasiłek przysługiwałby matce, gdyby z niego korzystała.

Czy jeszcze jakieś wcześniej nieuregulowane sytuacje rozstrzygnęły nowe przepisy?

Jeśli matka dziecka jest ubezpieczona i ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, to po urodzeniu dziecka będzie mogła zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego, a ubezpieczony ojciec dziecka będzie mógł z tego zasiłku skorzystać. Ojciec może jednak nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego dopiero po 8 tygodniach od urodzenia dziecka. Matka musi zatem wykorzystać taki minimalny okres zasiłkowy. Jeśli ojciec będzie zajmował się w tym czasie dzieckiem, czyli przerwie zatrudnienie albo inną działalność zarobkową, to będzie mógł w czasie tych 8 tygodni skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Zatem nowe przepisy rozszerzyły sytuacje, kiedy taki zasiłek może być wypłacany. Przed zmianą był możliwy, tylko gdy matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński w ciągu 8 tygodni po porodzie wymagała opieki szpitalnej.

O czym jeszcze warto wiedzieć?

Nowelizacja rozszerza katalog osób uznawanych za członków rodziny, nad którymi opieka w razie choroby uprawnia do zasiłku opiekuńczego. Przed zmianą za członka rodziny uznawano małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Do tego katalogu dołączono także rodzica dziecka, ojczyma i macochę.

To ukłon w stronę osób, które mają wspólne dziecko, ale nie pozostają w formalnym związku małżeńskim.

Znalazło to też wyraz w jeszcze innym zmienionym przepisie. Dotychczas zasiłek opiekuńczy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia ośmiu lat przysługiwał w przypadku porodu, choroby czy pobytu w szpitalu małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem. Po zmianie zasiłek ten przysługuje także w razie porodu, choroby czy pobytu w szpitalu rodzica dziecka stale się nim opiekującego.

Jest to usankcjonowanie zasady stosowanej już przez ZUS na podstawie orzecznictwa sądowego. Zakład przyjmował bowiem, mimo braku literalnego zapisu w ustawie, że zasiłek w wymienionych przypadkach przysługuje także rodzicom niepozostającym w formalnym związku małżeńskim.

Od kiedy te nowe regulacje zaczną obowiązywać?

Ustawa je wprowadzająca weszła w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli 14 sierpnia br. Jednak w przypadku śmierci nieubezpieczonej matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka, a także gdy ma ona orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, będzie miał zastosowanie szczególny, korzystny przepis. Ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu członkowi najbliższej rodziny, który w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej (czyli 14 sierpnia) będzie spełniał warunki do wypłaty zasiłku macierzyńskiego, będzie to świadczenie przysługiwało również za okres przed tą datą – od dnia zaistnienia przesłanek uprawniających do tego zasiłku. Ważne, aby przynajmniej jeden dzień okresu zasiłkowego należnego ubezpieczonemu przypadał po 13 sierpnia.

W mediach głośno jest o zmianie zasad obliczenia podstawy zasiłków. Kogo one dotyczą?

Tylko osób niebędących pracownikami, dla których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe, stanowi kwota zadeklarowana. Chodzi zatem przede wszystkim o osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące. Trzeba podkreślić, że te nowe zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków będą miały zastosowanie, gdy niezdolność do pracy przedsiębiorcy powstanie przed upływem 12 kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia.

Dotyczy to zatem tych, którzy przez krótki okres deklarowali maksymalne podstawy składek, aby otrzymywać wysoki zasiłek chorobowy lub macierzyński?

Tak, w przypadku takich osób zasiłek nie będzie już obliczany przez przyjęcie tej wysokiej zadeklarowanej podstawy. Często zdarzało się bowiem, że przedsiębiorca po przystąpieniu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego tylko przez miesiąc płacił składkę chorobową od maksymalnej podstawy (obecnie wynosi ona 9897,50 zł), aby np. przez rok pobierać wysoki zasiłek macierzyński wyliczony od tej kwoty. Po zmianie przepisów kwoty, od których opłacono składki za krótki okres zostaną „uśrednione", a mówiąc skrótowo i z uproszczeniem – suma tych kwot zostanie podzielona przez 12.

Podstawa prawna: ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2015 r., poz. 1066)

Rz: Zacznijmy od dość kontrowersyjnej sytuacji. Zdarzyło się, że ojciec dziecka – pracownik – nie mógł skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego, choć matka jego dziecka zmarła przy porodzie. Tak się stało, bo nie była ona nigdzie zatrudniona, a przepisy nie przewidywały przejęcia prawa do świadczenia po osobie nieubezpieczonej. Czy to się zmieni?

Agnieszka Ślązak: Tak, przepisy, które weszły w życie 14 sierpnia, zapewniają ubezpieczonemu ojcu dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego w takiej sytuacji. Zatem nawet gdy matka dziecka nie będzie nigdzie zatrudniona (ubezpieczona), w razie jej śmierci dostanie on świadczenie. Tak samo będzie w sytuacji porzucenia przez nią dziecka.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe