Czy ZUS musi umorzyć zaległe składki za pracowników po bezskutecznej egzekucji?

- ZUS odmówił umorzenia składek za moich byłych pracowników – nie stwierdził nieściągalności, mimo że była ku temu przesłanka. Wskazał, że co prawda egzekucja prowadzona za pośrednictwem urzędu skarbowego okazała się bezskuteczna, ale można ponowić egzekucję z mieszkania, na którym ZUS ustanowił hipotekę. Dodatkowo ustalił, że pracuję za granicą i z tego mam regularnie wpływy. Czy jest podstawa do podważenia decyzji ZUS, skoro egzekucja była bezskuteczna i umorzona, a ja zaprzestałem działalności? – pyta czytelnik.

Po pierwsze, należy odwołać się do art. 28 ust. 1-3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.). Z tych przepisów wynika, że należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, która zachodzi w sytuacjach enumeratywnie wyliczonych w ust. 3 tego artykułu.

Zamknięty katalog

Przywołany przepis wskazuje, że całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,

2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 Prawa upadłościowego,

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej,

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

4b) nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym,

5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Uznanie, ale nie dowolność

Po drugie, z ww. przepisu popartego orzecznictwem sądowym wynika, że ZUS podejmuje decyzje w sprawie umorzenia w ramach tzw. uznania administracyjnego. WSA w Gliwicach w wyroku z 21 stycznia 2016 r. (I SA/Gl 889/15) zaakcentował, że: W każdym przypadku – zarówno w oparciu o art. 28 ust. 1–3, jak i art. 28 ust. 3a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – o umorzeniu lub odmowie umorzenia należności składkowych organ orzeka w ramach tzw. uznania administracyjnego. Przyznana organom swoboda w rozstrzygnięciu nie oznacza jednak dowolności. Decyzje z zakresu uznania administracyjnego podlegają kontroli sądowej. Co jednak istotne, możliwość uznaniowości ZUS w ww. zakresie aktualizuje się dopiero po ustaleniu, że zachodzą przesłanki z art. 28 ust. 2 i 3. Czyli zaistnienie jednej z tych przesłanek jest niezbędne do podjęcia przez ZUS decyzji w przedmiocie umorzenia składek, a brak przesłanek musi skutkować odmową umorzenia.

Po trzecie, z podanego stanu faktycznego nie wynika, aby zaistniała którakolwiek z przesłanek nieściągalności z art. 28 ust. 2 i 3 ww. ustawy, w szczególności zaprzestanie działalności przy braku majątku (pkt 3) czy stwierdzenie braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję (pkt 5). Warto zauważyć, że ZUS ma możliwość skierowania egzekucji do nieruchomości dłużnika (na której jest ustanowiona hipoteka na rzecz ZUS), który ponadto uzyskuje nieformalne dochody z pracy.

Jeśli zatem ZUS rozpatrzył cały materiał dowodowy w oparciu o art. 7, art. 77 § 1, art. 80 kodeksu postępowania administracyjnego, trudno podważyć zasadność decyzji o odmowie umorzenia.

Brak przesłanek

Po czwarte, w zbliżonym stanie faktycznym WSA w Lublinie w wyroku z 19 kwietnia 2016 r. (III SA/Lu 1191/15) wskazał m.in. „Z tych też względów już fakt przysługiwania skarżącemu własności nieruchomości jest wystarczający do uznania, że posiada on majątek, z którego można prowadzić egzekucję". Natomiast w kontekście przesłanki z pkt 5 (stwierdzenie braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję) WSA podał, że ww. przesłanki nie można identyfikować jedynie z samym faktem umorzenia postępowania egzekucyjnego. Podkreślił, że u podstaw umorzenia egzekucji musi leżeć stwierdzenie braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Wskazał ponadto, że „sytuacja, w której organ egzekucyjny, pomimo wyrażenia oceny o bezskuteczności egzekucji stwierdza jednocześnie w postanowieniu o umorzeniu egzekucji istnienie majątku dłużnika, z którego możliwe jest prowadzenie egzekucji, nie pozwala na uznanie wydanego orzeczenia o umorzeniu egzekucji za czynność stwierdzającą brak majątku w rozumieniu art. 28 ust. 3 pkt 5 u.s.u.s.".

Podany stan faktyczny pozwala przyjąć, że mimo postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, brak był podstaw ze strony ZUS, aby przyjąć tzw. całkowitą nieściągalność. Z tego względu wniesienie skargi na decyzję ZUS do sądu administracyjnego zapewne nie przyniesie pożądanego skutku.

Pozostało 90% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj