ZUS ma prawo użyć skargi pauliańskiej

Organ rentowy może korzystać z cywilistycznego narzędzia wzruszania umów pomniejszających majątek dłużników.

Aktualizacja: 15.09.2017 08:20 Publikacja: 15.09.2017 07:00

ZUS ma prawo użyć skargi pauliańskiej

Foto: Fotorzepa, Jerzy Dudek

Uprawnienia do skorzystania ze skargi pauliańskiej nie odbiera ZUS fakt, że chodzi o należności publicznoprawne – stwierdził w czwartkowym wyroku Sąd Najwyższy.

Dodajmy, że kwestia ta jest sporna od lat.

Ochrona wierzyciela

Skarga pauliańska, czyli swego rodzaju pozew (uregulowany w art. 527–534 kodeksu cywilnego), służy ochronie wierzyciela przez nieuczciwym zwykle dłużnikiem, który wyzbywa się majątku, by organ egzekucyjny nie miał z czego ściągnąć należności.

Jeżeli skarga pauliańska okaże się skuteczna i sąd na wniosek wierzyciela stwierdzi tzw. bezskuteczność umowy (zwykle sprzedaży czy darowizny, najczęściej zresztą między krewnymi), to wierzyciel może wszcząć egzekucję ze sprzedanej czy darowanej rzeczy, mimo że jej właścicielem nie jest dłużnik, ale jej nabywca. By taki wyrok zapadł, muszą być spełnione takie przesłanki ja ta, że na skutek czynności dłużnika stał się on niewypłacalny albo niewypłacalny w wyższym stopniu, a nabywca wiedział o tym lub mógł się tego dowiedzieć.

Ze skargi pauliańskiej skorzystał ZUS Oddział w Rybniku, któremu matka pozwanego Przemysława O. prowadząca firmę średniej wielkości zalegała nieco ponad milion zł składek, w dużej części za pracowników. Egzekucja komornicza nie dała efektu, gdyż lwią część majątku – dwie nieruchomości warte ponad 4 mln zł – kobieta przekazała darowizną synowi.

Sąd Okręgowy w Gliwicach – a następnie Apelacyjny w Katowicach – przychylił się do wniosku ZUS i uznał tę umowę za bezskuteczną. Nie uwierzył synowi, że nie wiedział o zadłużeniu matki. Ten stan faktyczny nie był już przedmiotem sporu przed Sądem Najwyższym – pełnomocnik pozwanego mec. Mirosław Duży kwestionował w ogóle prawo ZUS do skorzystania ze skargi pauliańskiej.

Dla kogo to narzędzie

– ZUS ma inne narzędzia egzekwowania składek: na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jak również ordynacji podatkowej, i nie powinien sięgać po narzędzia przewidziane dla stosunków prywatnych – mówił pełnomocnik pozwanego.

Z kolei pełnomocnik ZUS mec. Ewa Steciwko-Staneczek wskazywała, że nie ma zakazu korzystania ze skargi pauliańskiej w stosunkach publicznoprawnych, prawo cywilne też je obejmuje, a podłożem tej sprawy jest darowizna, czyli czynność stricte cywilna.

Sąd Najwyższy przychylił się do tej argumentacji i skargę pauliańską uwzględnił.

– Wiemy, że zagadnienie wykorzystania skargi pauliańskiej do egzekucji danin publicznych budzi od lat wątpliwości oraz że w grudniu 2016 r. o zbadanie konstytucyjności takiego rozumienia tej instytucji wystąpił do Trybunału rzecznik prawa obywatelskich – powiedziała w uzasadnieniu sędzia SN Maria Szulc. – Sąd Najwyższy uważa jednak, że istotne jest, co jest podstawą skargi pauliańskiej. Jeżeli czynność cywilnoprawna jak w tym przypadku, to wierzyciel, czyli ZUS, może z niej skorzystać. A ponieważ inne przesłanki nie były w SN kwestionowane, ten darowiznę uznał za bezskuteczną w stosunku do ZUS.

– Oczywiście lepiej by było, gdyby to prawo zostało wprost zapisane w ustawie – dodała sędzia Szulc.

sygnatura akt: V CSK 664/16

masz pytanie, wyślij e-mail do autora: m.domagalski@rp.pl

Opinia

Prof. Michał Romanowski, Uniwersytet Warszawski, Kancelaria Romanowski i Wspólnicy

Co do zasady sprawa o zapłatę zobowiązania publicznoprawnego: podatku, tzw. składki zusowskiej, powinna być rozstrzygnięta na gruncie prawa administracyjnego, do tego powołanego. Pogląd, że jeżeli państwo nie może uzyskać powodzenia na tej ścieżce, to pójdzie do sądu cywilnego, burzy porządek prawny i jest niebezpieczny dla obywateli. Tutaj nie chodzi jednak o prawo skorzystania przez ZUS z drogi cywilnej w celu naprawy jego błędu, a więc nie jest to „druga" szansa dla urzędnika. Tu chodzi o doprowadzenie do skutecznej egzekucji zobowiązania publicznoprawnego, którego wykonanie jest zagrożone z powodu nieuczciwości dłużnika. Nie ma uzasadnienia, aby nie mogła być ona stosowana także przy poszukiwaniu majątku dłużnika publicznoprawnego, który majątek ukrywa, formalnie wyzbywając się go.

Uprawnienia do skorzystania ze skargi pauliańskiej nie odbiera ZUS fakt, że chodzi o należności publicznoprawne – stwierdził w czwartkowym wyroku Sąd Najwyższy.

Dodajmy, że kwestia ta jest sporna od lat.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe