Taki wyrok wydał dziś w trybie przyspieszonym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Włoch (sygn. C-42/17) ograniczając ustanowioną przez siebie w 2015 r. zasadę nadrzędności interesów finansowych UE nad przepisami krajowymi regulującymi bieg terminu przedawnienia karności przestępstw związanych z wyłudzeniem VAT.
Dylemat włoskich sądów: traktat czy konstytucja
Włoskie sądy miały do rozstrzygnięcia sprawy karne przeciwko M.B. i M.A.S., oskarżonym o poważne oszustwa w VAT. Gdyby zastosowano uregulowania włoskiego kodeksu karnego dotyczące przedawnienia, przestępcy pozostaliby bezkarni. Jednak sądy pamiętały o wyroku TSUE z 8 września 2015 r. w sprawie Ivo Taricco (C-105/14), który został wydany po popełnieniu przez M.B. i M.A.S. inkryminowanych czynów.
W wyroku tym Trybunał dokonał wykładni art. 325 TFUE, zgodnie z którym Unia Europejska i państwa członkowskie obowiązane są zwalczać nadużycia finansowe i wszelkie inne nielegalne działania naruszające interesy finansowe Unii oraz zapewniać skuteczną ochronę tych interesów. Państwo, które nie wprowadza do swoich przepisów termnów przedawnienia umożliwiających skuteczne ściganie oszustw stanowiących zagrożenie dla interesów finansowych Unii lub przewiduje dłuższe terminy przedawnienia tylko w przypadku oszustw zagrażających jego interesom finansowym, narusza Traktat. Zdaniem Trybunału sąd krajowy może to naprawić i zapewni pełną skuteczność art. 325 TFUE. Wystarczy, że w razie potrzeby powstrzyma się od stosowania krajowych przepisów dotyczących przedawnienia.
Trybunał stanął na stanowisku, że ustawa włoska określająca terminy przedawnienia przestępstw w dziedzinie VAT może naruszać art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Będzie tak w sytuacji, gdy terminy te uniemożliwiają nałożenie skutecznych i odstraszających sankcji w znacznej liczbie przypadków poważnych oszustw naruszających interesy finansowe Unii lub też terminy przedawnienia w przypadku oszustw na szkodę interesów Unii są krótsze niż terminy przedawnienia w przypadku oszustw naruszających krajowe interesy finansowe. Trybunał orzekł również, że do sądów krajowych należy nadanie pełnej skuteczności art. 325 TFUE - w razie potrzeby mają one powstrzymać się od stosowania krajowych przepisów dotyczących przedawnienia.
Wątpliwości, których nabrały sądy we Włoszech, potwierdził tamtejszy trybunał konstytucyjnego: rozwiązania wynikające z wyroku w sprawie Taricco mogą być sprzeczne z nadrzędnymi zasadami włoskiego porządku konstytucyjnego i z poszanowaniem niezbywalnych praw człowieka. Chodziło zwłaszcza o zasadę ustawowej określoności czynów zabronionych i kar (Nullum crimen, nulla poena sine lege - nie ma przestępstwa, nie ma kary bez ustawy). Zasada ta oznacza, że przepisy karne muszą być ściśle określone i nie mogą działać wstecz. Jest ona ustanowiona także w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej oraz w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ma więc istotne znaczenie zarówno w państwach członkowskich, jak i w porządku prawnym Unii.
