Także pomiędzy współpracującymi drobnymi firmami prowadzonymi przez osoby fizyczne dochodzi do zawierania umów pożyczki, której przedmiotem są środki finansowe. Takie – często doraźne – wsparcie płynności finansowej pożyczkobiorcy prowadzi jednocześnie do pytania o skutki podatkowe tego zdarzenia, w tym także w obszarze regulacji ustawy o VAT.

Zasadą wynikająca z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jest bowiem, że za jedną z czynności podlegających opodatkowaniu VAT uznaje się odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei, stosownie do art. 720 § 1 kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W przypadku umowy pożyczki, której przedmiotem są pieniądze, naturalnym wynagrodzeniem udzielającego pożyczkę są ustalone w umowie odsetki. To oznacza, że czynność ta ma charakter odpłatny, a zatem wpisuje się w zakres czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Kwalifikacja ta będzie zasadna zarówno wtedy, gdy udzielanie pożyczek stanowi przedmiot działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jak i w sytuacji, gdy taka działalność ma charakter incydentalny. W konsekwencji, jeżeli pożyczka (także ta incydentalna) jest udzielana przez podatnika VAT (w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT), to jest to świadczenie o charakterze odpłatnym, stanowiące jedną z czynności podlegających opodatkowaniu VAT.

Jednak trzeba tu wskazać na art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Zgodnie z nim, usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę zostały objęte zwolnieniem przedmiotowym z opodatkowania VAT.

Skoro udzielenie pożyczki pomiędzy przedsiębiorcami, po stronie pożyczkodawcy – podatnika VAT należy uznać za odpłatne świadczenie usługi na terytorium kraju, to pożyczka taka, nawet jeśli jest udzielana w sposób incydentalny, korzysta z wskazanego zwolnienia z VAT. Kwalifikację taką potwierdziła m.in. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 29 września 2015 r. (IBPP2/4512-647/15/EK), w której czytamy: „(...) udzielenie przez spółkę pożyczki na rzecz innego podmiotu jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT będzie stanowiło czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, jednak z uwagi na fakt, iż powyższa usługa mieści się w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT – korzystać będzie ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu. Tak więc odsetki należne wnioskodawcy z tytułu udzielenia ww. pożyczek będą korzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług zgodnie z tym przepisem". Dodatkowo, stosownie do art. 1 pkt 1 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, umowy pożyczki pieniędzy podlegają opodatkowaniu PCC. Jednak kiedy pożyczki takiej udziela podatnik VAT, umowa jest wyłączona z zakresu opodatkowania PCC. Jak bowiem wynika z art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC, nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki lub jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem wskazanych w tym przepisie umów, innych niż umowa pożyczki.

Autor jest doradcą podatkowym