Czy nielegalna sprzedaż towarów i usług może być opodatkowana VAT

Czynności, które wpływają na konkurencyjność na danym rynku, podlegają VAT, nawet pomimo złamania prawa. Podmiot, który uczciwie sprzedaje dane towary, nie może być w gorszej sytuacji niż handlarz, który nie płaci daniny.

Publikacja: 05.11.2018 01:00

Czy nielegalna sprzedaż towarów i usług może być opodatkowana VAT

Foto: 123RF

Stosownie do art. 6 pkt 2 ustawy o VAT opodatkowaniu nie podlegają czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Zasadniczo zatem przepis ten jest gwarancją, że budżet państwa nie będzie zasilany z zysków, jakie przynoszą działania społecznie niepożądane (prostytucja, hazard, handel narkotykami). Czynności wykonane z pominięciem przepisów prawa mogą jednak niekiedy być przedmiotem opodatkowania VAT. Warto przyjrzeć się w jakich okolicznościach może dojść do takiej sytuacji.

Czytaj także: Za nielegalne czynności trzeba zapłacić akcyzę i VAT

Niezależnie od formy i warunków

W świetle art. 5 ust. 2 ustawy o VAT, opodatkowaniu podlegają czynności będące przedmiotem opodatkowania, niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Oznacza to, że mniejsze znaczenie ma aspekt formalny, a często decyduje ekonomiczny aspekt danej czynności. Zasadniczo zatem nie ma znaczenia, że określone zachowanie nie wypełnia dyspozycji przepisów prawa cywilnego. Pogląd ten został potwierdzony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyroku z 26 marca 2015 r. (I FSK 2174/ 13) stwierdził: „Czynności opodatkowane na gruncie VAT zostały bowiem oderwane od ważności i skuteczności tych czynności na gruncie prawa cywilnego".

Na gruncie prawa europejskiego tematyka ta również była przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE).

TS UE wyjaśnia różnicę

W wyroku z 28 maja 1998 r. (C-3/97) TSUE stwierdził, że dla opodatkowania czynności nielegalnych niezbędne jest zbadanie, czy tego rodzaju transakcje wpływają na konkurencyjność na danym rynku. Zasadniczo zatem, pomimo ewidentnego złamania prawa, niektóre zachowania będą opodatkowane VAT. Jest to jak najbardziej słuszne stanowisko, ponieważ nieopodatkowanie na przykład nielegalnej sprzedaży obuwia czy papierosów doprowadziłoby do swoistego rodzaju absurdu. Podmiot, który uczciwie sprzedaje określone towary, byłby w gorszej sytuacji, niż nielegalny handlarz, który nie płaci VAT.

Gry hazardowe, alkohol i papierosy

Warto też zwrócić uwagę na to, że w wyroku z 11 czerwca 1998 r. (C-283/95) TSUE dopuścił możliwość opodatkowania gier hazardowych, pomimo że ich organizacja bez zezwolenia podlega karze. TSUE zaznaczył, że istnieje legalny rynek dla tego rodzaju działalności i co za tym idzie, nie jest możliwy brak obłożenia podatkiem tego rodzaju zachowań.

Reguła ta znajdzie zastosowanie do wielu rodzaju towarów. Będzie to np. przemycany alkohol czy papierosy. Regułą jest, że nielegalnie dystrybuowane produkty charakteryzują się zdecydowanie niższą ceną. Nic więc dziwnego, że państwa członkowskie zdecydowanie walczą z tym zjawiskiem, opodatkowując tego rodzaju czynności.

Podobne stanowisko przyjęły polskie sądy, które również warunkują obłożenie podatkiem nielegalnych czynności, od istnienia legalnego rynku. Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził zdanie TSUE i wprost wskazał, że: „systemowi VAT nie podlegają jedynie takie czynności nielegalne, które nie mają wpływu na konkurencyjność w legalnym sektorze obrotu takimi samymi towarami i usługami (np. gdy nie ma legalnego rynku obrotu określonymi towarami lub usługami, jak w przypadku handlu narkotykami, fałszywymi pieniędzmi, stręczycielstwa, łapówkarstwa czy płatnej protekcji). Jeżeli natomiast istnieje legalny rynek obrotu danymi towarami lub usługami, nielegalny nimi obrót, który ma wpływ, z uwagi na konkurencyjność, na rynek legalny, nie może pozostawać poza obrotem komercyjnym i nie podlegać opodatkowaniu VAT (np. handel podrobionymi towarami występującymi w obrocie legalnym, nielegalne świadczenie usług mających odpowiedniki w usługach legalnych, a także handel towarami pochodzącymi z przestępstwa).".

Z czego państwo nie może czerpać korzyści

Zasadniczo zatem czynności, które w ogóle nie mogą być dopuszczone do obrotu, nigdy nie będą podlegały VAT. Nie będą bowiem konkurencyjne dla legalnego rynku (który nie istnieje). Ponadto, wysoce nieetyczne byłoby, gdyby państwo czerpało z tytułu np. handlu narkotyków, stręczycielstwa czy hazardu jakiekolwiek korzyści. Takie zachowania nigdy nie będą przedmiotem opodatkowania VAT ze względu na całkowitą sprzeczność z porządkiem prawnym.

Nie jest istotne, że określona czynność nie jest ważna na gruncie prawa cywilnego. Takie działanie będzie przedmiotem opodatkowania VAT. Oznacza to, że jakiekolwiek próby sprzedaży np. butów czy papierosów poza uregulowanym rynkiem i tak będą opodatkowane. Oczywiście zależy to od skuteczności aparatu fiskalnego państwa, jednak należy pamiętać o stale rosnących możliwościach takich organów, jak również o wysokim znaczeniu dochodów z VAT w krajowym budżecie. ?

Autor jest młodszym konsultantem podatkowym w ECDP Sp. z o.o.

www.ecdpgroup.com

Kiedy nieważne, a kiedy nielegalne

Należy zwrócić uwagę na różnice pomiędzy pojęciem nielegalnych czynności oraz takich, które są nieważne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 12 maja 2015 r. (III SA/Wa 3368/14), odnosząc się do pojęcia źle zawartej umowy najmu, stwierdził: „Czynności opodatkowane na gruncie VAT zostały bowiem oderwane od ważności i skuteczności tych czynności na gruncie prawa cywilnego. Decydujące znaczenie zyskuje nie prawny, traktowany na gruncie prawa cywilnego, lecz ekonomiczny aspekt transakcji".

Z kolei, określając nielegalne czynności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 23 czerwca 2016 r. (III SA/GI 1211/15) zauważył: „(...) wyjątkiem tych, w przypadku których nie jest możliwa jakakolwiek konkurencja pomiędzy sektorem legalnym a nielegalnym oraz z wyjątkiem czynności mających za przedmiot takie towary, które nie mogą być w ogóle wprowadzane do obrotu publicznego (np. podrobione pieniądze, narkotyki, handel ludzkimi organami). Tylko zatem takie czynności, które nie mogą być w ogóle dokonywane w całej Unii Europejskiej, nie powinny być przedmiotem opodatkowania".

podstawa prawna: art. 5 ust 2, art. 6 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1221 ze zm.)

Stosownie do art. 6 pkt 2 ustawy o VAT opodatkowaniu nie podlegają czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Zasadniczo zatem przepis ten jest gwarancją, że budżet państwa nie będzie zasilany z zysków, jakie przynoszą działania społecznie niepożądane (prostytucja, hazard, handel narkotykami). Czynności wykonane z pominięciem przepisów prawa mogą jednak niekiedy być przedmiotem opodatkowania VAT. Warto przyjrzeć się w jakich okolicznościach może dojść do takiej sytuacji.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona