Zmiany w VAT: JPK_VAT to koniec deklaracji VAT?

Po wprowadzeniu rozwiązań JPK_VAT formuła deklaracji składanych dla potrzeb tego podatku powoli się wyczerpuje. Formularze VAT mogą być hamulcowym zmian w post-rewolucyjnej rzeczywistości JPK. Być może ich historia właśnie się kończy.

Publikacja: 20.09.2017 07:00

Zmiany w VAT: JPK_VAT to koniec deklaracji VAT?

Foto: Fotolia

„Łapka w górę"! Tak w slangu youtuberów można określić euforię wobec wzmiankowanego przez resort finansów pomysłu likwidacji deklaracji VAT-7.

Ten entuzjazm nie dziwi, wszak polskie regulacje dotyczące sprawozdawczości VAT nigdy nie miały „dobrej prasy". Zasady dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego i prawa do odliczenia podatku naliczonego wymuszają konieczność ciągłego składania korekt deklaracji VAT. Zmorą są częste zmiany formularzy, ich mnogość (VAT-7, VAT-UE, VAT-27 i inne), zróżnicowane metody agregacji kwot danych, czy mrowie załączników do deklaracji.

Ponad rok temu, wraz z wprowadzeniem JPK_VAT, staliśmy się świadkami cyfrowej rewolucji w zakresie wymiany informacji o rozliczeniach VAT. Narzucona standaryzacja struktury wraz ze szczegółowością danych uczyniła z JPK_VAT efektywne narzędzie kontroli rozliczeń VAT w rękach fiskusa. Podatnicy przyzwyczaili się do nowych wymogów, choć czują w tej machinie pewien zgrzyt. Fakt współistnienia starych i nowych rozwiązań powoduje problemy (konieczność uzgodnienia danych) oraz subiektywne poczucie bezsensowności składania deklaracji przy jednoczesnym przekazywaniu tożsamych danych w JPK_VAT.

Rewolucje poprzedzają nastanie nowego porządku. W naszym nowym VATowskim porządku być może brak jest miejsca dla deklaracji VAT, natomiast ważne jest, aby właściwie przeprowadzić ten delikatny proces transformacji.

Korzyści z transformacji

Likwidacja deklaracji VAT może przyczynić się do zmniejszenia pracochłonności raportowania VAT, ale też wykluczyć aberracje wynikające ze współistnienia wzajemnie na siebie nachodzących rozwiązań, jak np. konieczność:

- raportowania i agregacji tożsamych danych według różnych metod (oddzielnie dla plików JPK_VAT oraz deklaracji VAT);

- uzgadniania danych w deklaracji z sumami kontrolnymi w JPK_VAT;

- obsługi korekt rozliczeń według zróżnicowanych dla każdej deklaracji metodologii.

Ponadto, stosowana obecnie ścisła korelacja struktury pliku JPK_VAT z układem pól w deklaracji VAT-7 oznacza konieczność zmiany schemy JPK_VAT za każdym razem, gdy zmieni się wersja deklaracji.

To niepotrzebne komplikacje – pamiętajmy, że niezależnie od typu składanego raportu cały czas operujemy na tych samych danych. Jedynym źródłem tych komplikacji jest współistnienie dwóch metod sprawozdawczości VAT – starej (deklaracje) i nowej (JPK_VAT). Koegzystencja tych dwóch form jest nieproduktywna i w naturalny sposób ciążyła ku zmianie w jednym wybranym kierunku.

Preludium, czyli czyszczenie przedpola

Przeprowadzenie tak fundamentalnych zmian jak likwidacja deklaracji VAT można poprzedzić eliminacją łatwych do usunięcia przeszkód na drodze głównego nurtu zmian. W naszym przypadku czyszczenie przedpola może objąć wycofanie deklaracji VAT-27 i VAT-UE oraz załączników do deklaracji VAT-7. I to być może już w 2018 r. (choć w przypadku deklaracji VAT-UE na przeszkodzie stanąć mogą regulacje unijne w zakresie obowiązku sporządzania informacji podsumowujących).

Dane wykazywane w deklaracjach VAT-27 i VAT-UE są odzwierciedlone w obecnej wersji pliku JPK_VAT (i to w bardziej szczegółowej formie). Można oczywiście przyczepić się drobnych różnic, takich jak brak w pliku JPK_VAT podziału na obrót towarowy i usługowy sprzedaży objętej mechanizmem odwrotnego obciążenia (jest w deklaracji VAT-27), czy informacji o transakcjach w ramach wewnątrzwspólnotowego mechanizmu trójstronnego (jest w deklaracji VAT-UE). Pytanie tylko, czy są to informacje kluczowe, a nawet jeśli - to można je uwzględnić w kolejnej wersji struktury JPK_VAT. Z kolei składanie załączników do deklaracji VAT-7, w szczególności wniosków o zwrot lub zwrot przyśpieszony nadwyżki podatku naliczonego już wydaje się nadmiarowe, skoro kluczowa informacja (o wysokości zwrotu) znajduje się w samej deklaracji VAT. Zresztą w tym zakresie podejmowane są już inicjatywy legislacyjne.

Plik sukcesorem formularza

Nawet po wyczyszczeniu przedpola nie da się od razu i wprost zastąpić deklaracji VAT-7 plikiem JPK_VAT. Zasada natychmiastowej sukcesji nie znajdzie tu zastosowania.

Obecna wersja pliku JPK_VAT uwidacznia (choć na dużym poziomie szczegółowości) stricte transakcyjny obraz rozliczeń VAT podatnika, tj. wyszczególnienie faktur (lub innych dokumentów) zakupu i sprzedaży, z uwzględnieniem klasyfikacji VAT transakcji, kwot netto i podatku. ?

Nie pozwala natomiast (w odróżnieniu od deklaracji VAT-7) na ustalenie rodzaju i poziomu rozliczeń podatnika względem fiskusa, np.

- czy podatnik powinien zapłacić podatek (i w jakiej kwocie), czy mamy do czynienia z nadwyżką,

- czy nadwyżka podatku naliczonego ma podlegać zwrotowi (w jakim terminie i w jakiej kwocie), czy przeniesieniu na następny okres rozliczeniowy;

- czy na wynik bieżących rozliczeń ma wpływ (i w jakiej wysokości) ewentualna kwota nadwyżki podatku naliczonego przeniesiona z poprzedniego okresu;

- czy w związku ze złożeniem korekty mamy do czynienia z zaległością podatkową czy kwotą nadpłaty (i w jakiej wysokości).

Jeżeli JPK_VAT ma w pełni przejąć funkcję i rolę deklaracji VAT-7, powyższe informacje albo powinny zostać uwzględnione w kolejnej wersji struktury JPK_VAT, albo musiałyby być przedmiotem ustaleń pomiędzy administracją skarbową a podatnikiem bezpośrednio po złożeniu JPK_VAT (np. w formie elektronicznego komunikatu zwrotnego przesyłanego po przekazaniu pliku JPK_VAT, a przed otrzymaniem UPO). Niewykluczone też, że w dalszym przebiegu cyfrowej rewolucji w obszarze VAT dojdziemy do etapu, w którym to fiskus, a nie podatnik będzie kształtował pozycję podatkową tego ostatniego, natomiast podatnik będzie jedynie cyklicznie (a w przyszłości być może w czasie rzeczywistym) przekazywał dane będące podstawą ustalenia schematu rozliczeń z fiskusem. Ustalenie kierunku rozwoju i mechanizmu w tym zakresie pozwoli ocenić kiedy i w jaki sposób JPK_VAT (albo alternatywne, przyszłe środki wymiany w czasie rzeczywistym informacji o VAT) mógłby przejąć funkcję i rolę deklaracji VAT-7, eliminując tę ostatnią z obszaru sprawozdawczości VAT.

Czy koniec na pewno definitywny

Wyobraźmy sobie, że bastion ancien régime w obszarze sprawozdawczości VAT jednak upada i podjęta zostaje decyzja o zastąpieniu deklaracji VAT odpowiednio dostosowanymi plikami JPK_VAT. Entuzjazm wśród podatników gwarantowany, ale być może przedwczesny. Co bowiem zrobić z przeszłością, tj. z korektami rozliczeń VAT za okresy sprzed rewolucji? Składać korekty... deklaracji?

Mamy więc wyzwanie wymagające refleksji. W pierwszej kolejność przychodzą na myśl dwa scenariusze – możliwe, ale kontrowersyjne i obarczone wadami:

1. Mezalians, czyli trudny związek starego i nowego reżimu – zakłada pozorną likwidację deklaracji VAT, tj. sprawozdawczość na podstawie JPK_VAT byłaby realizowana „na przyszłość", natomiast korekty okresów przeszłych składane byłyby z użyciem deklaracji VAT. To rozwiązanie niekorzystne zarówno dla podatników (i tak muszą składać deklaracje), jak i fiskusa (konieczność utrzymywania dwóch metod sprawozdawczych). To utrzymanie status quo i odroczenie faktycznej rewolucji przez następne pięć lat – nie służy to celom tego przełomowego przedsięwzięcia.

2. Częściowa abolicja dla korekt - zakłada likwidację deklaracji VAT, ale jednocześnie rezygnację (częściową lub całkowitą) z obowiązku żądania korekt rozliczeń dla okresów sprzed wdrożenia nowej koncepcji. Całkowita abolicja jest oczywiście niekorzystna dla fiskusa, natomiast abolicja częściowa, np. rezygnacja z korekt rozliczeń za okresy sprzed lipca 2016 r. (tj. sprzed wprowadzenia JPK_VAT) byłaby tu pewnym kompromisem. W tym jednak przypadku mikro-, małe oraz średnie przedsiębiorstwa musiałyby używać JPK_VAT dla korekt rozliczeń za okresy, w których obowiązek JPK_VAT ich nie dotyczył (działanie prawa wstecz). Efekt ten można złagodzić, wprowadzając dobrowolność dla tych podmiotów, powiązaną z systemem motywacyjnym (np. w przypadku składania korekt poprzez JPK_VAT za te okresy, brak konieczności składania deklaracji, brak odsetek itd.). Przy dobrym systemie motywacyjnym doszłoby do definitywnej likwidacji deklaracji VAT (z korzyścią dla obydwu stron), jednak za cenę rezygnacji fiskusa z prawa do żądania korekt za okresy sprzed lipca 2016 r.

Istnieje też alternatywne, bardziej rewolucyjne rozwiązanie (w końcu o rewolucji tutaj mowa), które mogłoby definitywnie zakończyć historię deklaracji oraz wdrożyć nowe rozwiązanie bez odwoływania się do przeszłości. Otóż np. w Bułgarii regulacje w zakresie VAT przewidują podobne do polskich zasady dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego czy prawa do odliczenia VAT naliczonego, co oznacza, że czasem ustalony moment rozliczenia dla VAT danej transakcji przypada w okresie przeszłym. Ale inaczej niż w Polsce, taka okoliczność nie powoduje konieczności składania korekty rozliczeń (deklaracji) VAT za przeszły okres. Transakcje te ujmowane są w rozliczeniach bieżących (deklaracji oraz elektronicznej ewidencji VAT), ale ze wskazaniem na poziomie linii (przeszłej) daty, w której powstał obowiązek rozliczenia transakcji oraz kalkulacją zaległości wraz z odsetkami (w związku z niewykazaniem tej transakcji w przeszłości). Polska i Bułgaria osiągają ten sam cel przy użyciu różnych metod, tj. w Bułgarii, co do zasady, nie składa się korekt deklaracji za okresy przeszłe.

Konkluzja nasuwa się sama. Jeśli zaadoptujemy bułgarskie rozwiązania w Polsce (np. przy okazji likwidacji deklaracji VAT) i odpowiednio rozszerzymy zakres informacji prezentowanych w pliku JPK_VAT (o „datę VAT", i np. kwoty pozwalające na ustalenie zaległości podatkowej i odsetek), wówczas problem składania korekt rozliczeń za okresy przeszłe (korekt deklaracji czy JPK_VAT) przestanie istnieć. W efekcie nie będzie przeszkód (związanych z obsługą „przeszłości") przed definitywnym pożegnaniem deklaracji VAT i przejęciem jej funkcji i roli przez pliki JPK_VAT.

Ramy prawne nowego ładu

Po każdej rewolucji przychodzi moment, w którym należy określić ramy prawne powstałego nowego porządku. Co to oznacza w naszym przypadku? Co prawda sam obowiązek składania plików JPK_VAT jest określony w ustawie, ale szczegółów tego obowiązku (zakres danych, zasady tworzenia i wypełniania, specyfikacja ewidencji) nie znajdziemy w źródłach prawa, tylko w niewiążących publikacjach na stronach Ministerstwa Finansów (specyfikacje techniczne, broszury informacyjne, wyjaśnienia, odpowiedzi na często zadawane pytania). Planowane przejęcie przez plik JPK_VAT funkcji i roli deklaracji VAT, powinno się wiązać z odpowiednimi zmianami legislacyjnymi, w tym z przeniesieniem na poziom ustawy i rozporządzeń wykonawczych wymogów dotyczących: zakresu informacji wykazywanych w pliku JPK_VAT, zasad generowania, wypełniania czy korygowania pliku JPK_VAT. Jest to kluczowe w przypadku uznania JPK_VAT za formę deklaracji podatkowej i ma ogromne znaczenie w kontekście wyznaczenia ram odpowiedzialności osób składających pliki JPK_VAT za rzetelność ujawnianych (i jakże szczegółowych) danych. Odpowiedzialność ta będzie bowiem szersza, zrównana z odpowiedzialnością za złożenie nieprawidłowej deklaracji.

Zdaniem autora

Igor Roman, starszy Menedżer w Zespole Tax Management Consulting, Deloitte Doradztwo Podatkowe

Ewentualny koniec historii deklaracji VAT oczywiście nie oznacza końca wyzwań w procesie cyklicznej sprawozdawczości VAT. Nowa historia tworzy się na naszych oczach. Jej pierwszym i kluczowym uczestnikiem jest JPK_VAT (dający obraz rozliczeń VAT), za chwilę pojawią się kolejni gracze: e-kasy fiskalne (pozwalające na transfer do fiskusach informacji o paragonach), split payment i STIR (pozwalające administracji skarbowej na kontrolę przepływów pieniężnych w kontekście rozliczeń VAT podatników) oraz centralny rejestr faktur (który w swej najbardziej zaawansowanej postaci mógłby zapewnić transfer w czasie rzeczywistym informacji o obrocie fakturowanym). Oto cyfrowa rewolucja VAT w pełnej krasie.

Rewolucjom często towarzyszy euforia, ale i wyzwania. W nowych okolicznościach formuła deklaracji VAT powoli się wyczerpuje. Są one tak jakby przedstawicielami ancien régime w post-rewolucyjnej rzeczywistości – ich obecność blokuje zmiany. Powinny usunąć się w cień, aby nie doszło do zaprzepaszczenia osiągnięć cyfrowej rewolucji w obszarze VAT. Ich historia właśnie się kończy.

„Łapka w górę"! Tak w slangu youtuberów można określić euforię wobec wzmiankowanego przez resort finansów pomysłu likwidacji deklaracji VAT-7.

Ten entuzjazm nie dziwi, wszak polskie regulacje dotyczące sprawozdawczości VAT nigdy nie miały „dobrej prasy". Zasady dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego i prawa do odliczenia podatku naliczonego wymuszają konieczność ciągłego składania korekt deklaracji VAT. Zmorą są częste zmiany formularzy, ich mnogość (VAT-7, VAT-UE, VAT-27 i inne), zróżnicowane metody agregacji kwot danych, czy mrowie załączników do deklaracji.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe