1. Mezalians, czyli trudny związek starego i nowego reżimu – zakłada pozorną likwidację deklaracji VAT, tj. sprawozdawczość na podstawie JPK_VAT byłaby realizowana „na przyszłość", natomiast korekty okresów przeszłych składane byłyby z użyciem deklaracji VAT. To rozwiązanie niekorzystne zarówno dla podatników (i tak muszą składać deklaracje), jak i fiskusa (konieczność utrzymywania dwóch metod sprawozdawczych). To utrzymanie status quo i odroczenie faktycznej rewolucji przez następne pięć lat – nie służy to celom tego przełomowego przedsięwzięcia.
2. Częściowa abolicja dla korekt - zakłada likwidację deklaracji VAT, ale jednocześnie rezygnację (częściową lub całkowitą) z obowiązku żądania korekt rozliczeń dla okresów sprzed wdrożenia nowej koncepcji. Całkowita abolicja jest oczywiście niekorzystna dla fiskusa, natomiast abolicja częściowa, np. rezygnacja z korekt rozliczeń za okresy sprzed lipca 2016 r. (tj. sprzed wprowadzenia JPK_VAT) byłaby tu pewnym kompromisem. W tym jednak przypadku mikro-, małe oraz średnie przedsiębiorstwa musiałyby używać JPK_VAT dla korekt rozliczeń za okresy, w których obowiązek JPK_VAT ich nie dotyczył (działanie prawa wstecz). Efekt ten można złagodzić, wprowadzając dobrowolność dla tych podmiotów, powiązaną z systemem motywacyjnym (np. w przypadku składania korekt poprzez JPK_VAT za te okresy, brak konieczności składania deklaracji, brak odsetek itd.). Przy dobrym systemie motywacyjnym doszłoby do definitywnej likwidacji deklaracji VAT (z korzyścią dla obydwu stron), jednak za cenę rezygnacji fiskusa z prawa do żądania korekt za okresy sprzed lipca 2016 r.
Istnieje też alternatywne, bardziej rewolucyjne rozwiązanie (w końcu o rewolucji tutaj mowa), które mogłoby definitywnie zakończyć historię deklaracji oraz wdrożyć nowe rozwiązanie bez odwoływania się do przeszłości. Otóż np. w Bułgarii regulacje w zakresie VAT przewidują podobne do polskich zasady dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego czy prawa do odliczenia VAT naliczonego, co oznacza, że czasem ustalony moment rozliczenia dla VAT danej transakcji przypada w okresie przeszłym. Ale inaczej niż w Polsce, taka okoliczność nie powoduje konieczności składania korekty rozliczeń (deklaracji) VAT za przeszły okres. Transakcje te ujmowane są w rozliczeniach bieżących (deklaracji oraz elektronicznej ewidencji VAT), ale ze wskazaniem na poziomie linii (przeszłej) daty, w której powstał obowiązek rozliczenia transakcji oraz kalkulacją zaległości wraz z odsetkami (w związku z niewykazaniem tej transakcji w przeszłości). Polska i Bułgaria osiągają ten sam cel przy użyciu różnych metod, tj. w Bułgarii, co do zasady, nie składa się korekt deklaracji za okresy przeszłe.
Konkluzja nasuwa się sama. Jeśli zaadoptujemy bułgarskie rozwiązania w Polsce (np. przy okazji likwidacji deklaracji VAT) i odpowiednio rozszerzymy zakres informacji prezentowanych w pliku JPK_VAT (o „datę VAT", i np. kwoty pozwalające na ustalenie zaległości podatkowej i odsetek), wówczas problem składania korekt rozliczeń za okresy przeszłe (korekt deklaracji czy JPK_VAT) przestanie istnieć. W efekcie nie będzie przeszkód (związanych z obsługą „przeszłości") przed definitywnym pożegnaniem deklaracji VAT i przejęciem jej funkcji i roli przez pliki JPK_VAT.
Ramy prawne nowego ładu
Po każdej rewolucji przychodzi moment, w którym należy określić ramy prawne powstałego nowego porządku. Co to oznacza w naszym przypadku? Co prawda sam obowiązek składania plików JPK_VAT jest określony w ustawie, ale szczegółów tego obowiązku (zakres danych, zasady tworzenia i wypełniania, specyfikacja ewidencji) nie znajdziemy w źródłach prawa, tylko w niewiążących publikacjach na stronach Ministerstwa Finansów (specyfikacje techniczne, broszury informacyjne, wyjaśnienia, odpowiedzi na często zadawane pytania). Planowane przejęcie przez plik JPK_VAT funkcji i roli deklaracji VAT, powinno się wiązać z odpowiednimi zmianami legislacyjnymi, w tym z przeniesieniem na poziom ustawy i rozporządzeń wykonawczych wymogów dotyczących: zakresu informacji wykazywanych w pliku JPK_VAT, zasad generowania, wypełniania czy korygowania pliku JPK_VAT. Jest to kluczowe w przypadku uznania JPK_VAT za formę deklaracji podatkowej i ma ogromne znaczenie w kontekście wyznaczenia ram odpowiedzialności osób składających pliki JPK_VAT za rzetelność ujawnianych (i jakże szczegółowych) danych. Odpowiedzialność ta będzie bowiem szersza, zrównana z odpowiedzialnością za złożenie nieprawidłowej deklaracji.