VAT: obowiązek podatkowy przy imporcie usług

Zasada memoriału opisana została w art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości (dalej: uor), stanowiącym, że w księgach rachunkowych należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Koszty usług, zarówno tych nabywanych z zagranicy, jak i od krajowych kontrahentów, są księgowane zwykle na kontach zespołu 4 „Usługi obce" – przy założeniu, że jednostka korzysta z wzorcowego planu kont.

Czytaj także: VAT od importu usług: przedsiębiorcą można zostać nawet zdalnie - interpretacja podatkowa

Podatek od towarów i usług

Z punktu widzenia podatku od towarów i usług taki rodzaj zakupu z zagranicy jest co do zasady definiowany w art. 2 pkt 9 ustawy o VAT jako import usług czyli świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

a) usługodawcą jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju (w przypadku usług, do których stosuje się art. 28e – czyli usług związanych z nieruchomościami - podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 ustawy o VAT),

b) usługobiorcą jest:

- w przypadku usług, do których stosuje się art. 28b (usługi świadczone na rzecz podatnika) – podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4 ustawy o VAT (jako podatnik VAT-UE),

- w pozostałych przypadkach – podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4 ustawy o VAT.

Podsumowując, import usług występuje więc co do zasady, kiedy spełnione są łącznie następujące warunki:

1) usługodawca jest podatnikiem nieposiadającym siedziby działalności gospodarczej na terytorium Polski oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej;

2) usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT;

3) obowiązek rozliczenia podatku należnego powstaje po stronie nabywcy usługi.

Przyjmując, że kupującym jest podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT, który nabywa usługę z zagranicy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej.

W przypadku importu usług to nabywca jest zobowiązany do wykazania podatku VAT należnego. Dana jednostka gospodarcza dokonująca zakupu klasyfikowanego jako import usług nie powinna mieć zatem trudności z rozpoznaniem tego rodzaju transakcji na potrzeby VAT, ponieważ uwzględnienie zarówno podatku należnego, jak i naliczonego powinno być neutralne dla rozliczenia z tytułu podatku od towarów i usług. Ujęcie księgowe importu usług i rozliczenia VAT w księgach rachunkowych danej jednostki gospodarczej może przebiegać następująco:

Wn „Usługi obce";

Ma „Rozrachunki z dostawcami";

Wn „VAT naliczony";

Ma „VAT należny".

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego dla importu usług powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika usług powstał obowiązek podatkowy, pod warunkiem, że podatnik uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu tych transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek, nie później niż w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów lub usług powstał obowiązek podatkowy.

W praktyce oznacza to, że rozliczenie VAT należnego i naliczonego w tym samym okresie ma neutralny efekt dla rozliczeń z tytułu podatku od towarów i usług wówczas, gdy wykazanie VAT należnego nastąpi w terminie nie później niż trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy.

W pozostałych przypadkach, czyli po upływie tego okresu, odliczenie podatku naliczonego następuje w deklaracji za okres rozliczeniowy, w stosunku do którego nie upłynął jeszcze termin złożenia deklaracji podatkowej. Podatek należny trzeba natomiast wykazać w momencie wykonania usługi, czyli złożyć korektę deklaracji VAT-7 za omawiany okres.

Oznacza to, że zakup przez daną jednostkę gospodarczą w ramach importu usług jest neutralny podatkowo jedynie przed upływem trzech miesięcy ustalonych zgodnie z przepisami ustawy o VAT. Po upływie tego terminu firma powinna zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi wykazać VAT należny przed upływem okresu, w którym nabywa prawo do odliczenia podatku od towarów i usług oraz skorygować deklarację VAT-7 za okres miniony, uiszczając VAT należny wraz z odsetkami. Takie obowiązki w podatku VAT nałożone przez ustawodawcę wymagają, aby służby finansowo-księgowe monitorowały faktury VAT dokumentujące zakup usług z zagranicy. Często oznacza to, że fizycznie należy obejrzeć każdy tego rodzaju dokument, aby sprawdzić, że nie minęły 3 miesiące umożliwiające neutralne rozliczenie podatku od towarów i usług.

Powstanie obowiązku podatkowego

Ustalając moment powstania obowiązku podatkowego należy kierować się zasadą ogólną. Oznacza to, że obowiązek podatkowy powstaje co od zasady z chwilą wykonania usługi lub z chwilą przekazania całości albo części zapłaty (w odniesieniu do uiszczonej części), jeśli przed wykonaniem usługi nabywca przekazał całość lub część wynagrodzenia. Wielu podatników wstrzymuje się z rozliczeniem VAT do chwili wystawienia przez zagranicznego usługodawcę faktury VAT, co może powodować powstanie zaległości podatkowej.

Należy podkreślić, że z przepisów wprost wynika, że termin wystawienia faktury nie ma żadnego wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego w imporcie usług, a opóźnienie w wystawieniu faktury nie ma znaczenia dla sposobu opodatkowania tej transakcji. Praktyka gospodarcza pokazuje jednak, że faktura VAT jest często jednym dokumentem, na podstawie którego podatnik może ustalić dokładny moment wykonania usługi czyli powstania obowiązku podatkowego.

Przykład 1.

W maju 2019 r. kontrahent francuski wykonał na rzecz ABC Sp. z o.o. usługę rozliczaną na zasadzie importu usług. Wykonanie usługi zostało udokumentowane fakturą, którą ABC Sp. z o. o. otrzymała dopiero w sierpniu 2019 r. Import usług będzie neutralny podatkowo dla ABC Sp. z o.o., jeśli do końca sierpnia 2019 r. dokona ona stosownej korekty wykazując podatek należny od omawianej transakcji. Będzie miała wtedy również prawo do rozliczenia VAT naliczonego w korekcie deklaracji za maj 2019. Ewidencja księgowa omawianej operacji może przebiegać następująco:

Przykład 2.

W kwietniu 2019 r. kontrahent szwedzki wykonał na rzecz ABC Sp. z o.o. usługę rozliczaną na zasadzie importu usług. Wykonanie usługi zostało udokumentowane fakturą, którą ABC Sp. z o. o. otrzymała ostatniego dnia sierpnia 2019 r. ABC Sp. z o.o. ma prawo do obniżenia VAT naliczonego od tej transakcji w deklaracji za sierpień, pod warunkiem że skoryguje również deklarację za kwiecień wykazując podatek VAT należny. Ewidencja księgowa omawianej operacji może przebiegać następująco:

Biorąc pod uwagę fakt, że nabywając usługi kwalifikowane zgodnie z ustawą o VAT jako import usług jednostki gospodarcze mają obowiązek obliczenia i wykazania VAT należnego, podatnicy mogą się zastanawiać, jak dokumentować import usług. Podatek należny i naliczony z tytułu zakupu usług za granicą może być udokumentowany fakturą otrzymaną od zagranicznego kontrahenta. Dodatkowo, usługobiorca może sporządzić dokument księgowy o charakterze wewnętrznym albo dokonać odpowiednich kalkulacji na fakturze VAT otrzymanej od kontrahenta świadczącego usługi w ramach importu usług. Jeśli chodzi o inne obowiązki, to firma powinna wykazać VAT należny od importu usług w deklaracji VAT-7. Import usług wykazywany jest w różnych pozycjach deklaracji podatkowej, możliwe są następujące scenariusze:

1) jeżeli usługi świadczy podatnik unijny i do usług ma zastosowanie art. 28b ustawy o VAT, podatek VAT należny wykazujemy w poz. 29 i 30 deklaracji;

2) jeśli natomiast usługodawcą jest podatnik unijny, ale do usług nie ma zastosowania art. 28b, to import usług ujmujemy w poz. 27 i 28 deklaracji;

3) w przypadku, gdy usługodawcą jest podatnik spoza Unii Europejskiej, to bez względu na to, który przepis ma zastosowanie do miejsca opodatkowania usług, ujmujemy taką transakcję w poz. 27 i 28 deklaracji.

Miejsce świadczenia

Należy jednak pamiętać, że ustawa o VAT wymienia również szereg wyjątków od tej ogólnej zasady. Przepisy nakazujące rozliczanie VAT przez nabywcę nie mają zastosowania między innymi do: