VAT: czy do usług konsorcjum stosuje się odwrotne obciążenie

Konsorcjum jest organizacją zrzeszającą kilka podmiotów gospodarczych na określony czas, w konkretnym celu (w celu wykonania wspólnego przedsięwzięcia). Obowiązujące przepisy, w szczególności przepisy prawa cywilnego i podatkowego, nie regulują konsorcjum. Powszechnie przyjmuje się, że zawarcie umowy konsorcjum możliwe jest na podstawie art. 3531 kodeksu cywilnego, w ramach tzw. swobody umów.

Czytaj także: VAT: rozliczenia z liderem konsorcjum bez odwrotnego obciążenia VAT

Konsorcjum nie jest odrębnym podatnikiem VAT. Pozostają nimi członkowie konsorcjum. Oznacza to, że czynności wykonywane pomiędzy poszczególnymi członkami konsorcjum nie są wewnętrznymi rozliczeniami konsorcjum, lecz podlegają VAT.

W zależności od modelu

W obrocie gospodarczym występują różne modele konsorcjów. To z postanowień konkretnych umów konsorcjów wynika sposób jego organizacji i rozliczeń pomiędzy jego członkami a inwestorem, a także zakres usług świadczonych przez poszczególnych członków konsorcjum.

Powstaje zatem pytanie, czy podatnik VAT czynny, który w ramach konsorcjum wykonuje roboty budowlane wymienione w poz. 2–48 załącznika do ustawy o VAT na rzecz inwestora (podatnika VAT czynnego), powinien do rozliczenia tych usług stosować mechanizm odwróconego obciążenia.

W praktyce najczęściej funkcjonują dwa modele konsorcjów budowlanych.

1. Każdy z konsorcjantów ma do zrealizowania określony zakres robót budowlanych, które bezpośrednio wykonuje i fakturuje na rzecz inwestora. W tej sytuacji należy uznać, że każdy z konsorcjantów jest bezpośrednim wykonawcą usług zleconych przez inwestora i nie ma zastosowania mechanizm odwróconego obciążenia (mają zastosowanie reguły ogólne).

2. Jeden z konsorcjantów (tzw. lider konsorcjum) reprezentuje całe konsorcjum przed inwestorem. To on wystawia faktury na inwestora za usługi zrealizowane przez konsorcjum (odpowiada przed inwestorem za wykonane prace, przyjmuje od inwestora zapłatę itd.). Lider konsorcjum dokonuje też rozliczeń z pozostałymi konsorcjantami za wykonane przez nich na rzecz lidera konsorcjum usługi budowlane – w zakresie określonym w umowie konsorcjum. Lider konsorcjum wystawia na rzecz inwestora fakturę na zasadach ogólnych, a pozostali członkowie konsorcjum – wystawiając faktury na lidera – powinni zastosować mechanizm odwróconego obciążenia, gdyż działają w charakterze podwykonawców.

Co na to fiskus...

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (zob. interpretację dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej: z 26 maja 2017 r., 0111-KDIB3-1.4012.21. 2017.2.IK; z 25 maja 2017 r., 2461-IBPP2. 4512.188.2017.2.MGO; z 24 maja 2017 r., 0111-KDIB3-1.4012.24.2017.2.BW; z 19 maja 2017 r., 1061-IPTPP2.4512. 74.2017.3.IR; z 10 sierpnia 2017 r., 0111- KDIB3-1.4012.250.2017.2.BW; z 9 września 2017 r., 0111-KDIB3-1.4012.316.2017.2.JP i z 29 sierpnia 2017 r., 0113-KDIPT1- 2.4012.293.2017.2.JS).

...i sądy

W orzecznictwie sądów administracyjnych pojawił się pogląd, że w przypadku gdy konsorcjant nie wykonuje pracy na zlecenie lidera, lecz na zlecenie inwestora i odpowiada przed nim, to nie jest podwykonawcą. Inaczej mówiąc: jeżeli uczestnik konsorcjum jest stroną umowy z inwestorem, to kwestia wzajemnych rozliczeń pozostaje bez znaczenia dla statusu uczestnika konsorcjum, który jest takim samym wykonawcą zamówienia wobec inwestora jak lider konsorcjum (zob. wyrok WSA w Krakowie z 30 listopada 2017 r., I SA/Kr 994/17).

Uwaga!

W wyroku z 8 czerwca 2018 r. (III SA/Wa 3070/17) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał wbrew stanowisku fiskusa, że członek konsorcjum nie jest podwykonawcą jego lidera. Tym samym, do rozliczeń z liderem konsorcjum nie ma zastosowania odwrotne obciążenie.