Komentarz eksperta
Adam Doroszuk, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Komentowana interpretacja dotyczy istotnego zagadnienia podatkowego – czy przekazanie przez spółkę wspólnikowi wynagrodzenia w formie niepieniężnej (np. w postaci nieruchomości czy praw do wartości niematerialnych i prawnych) w zamian za udziały własne spółki nabyte celem umorzenia, podlega opodatkowaniu VAT jako odpłatna dostawa towaru bądź świadczenie usług.
W komentowanej interpretacji organ podatkowy trafnie wskazał, że samo nabycie udziałów w celu ich umorzenia nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT. Nie jest jednak wykluczone uznanie czynności przekazania w zamian za udziały prawa do znaku towarowego, za wpisującą się w hipotezę art. 8 ustawy o VAT, z tego tylko względu, że odbyło się w ramach instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów. Organ podkreślił, że przekazanie przez wspólnika udziałów spółce celem ich umorzenia odbywa się za wynagrodzeniem. W przypadku ustalenia wynagrodzenia niepieniężnego, które w gruncie rzeczy będzie stanowiło świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT, należy przyjąć, że czynność ta będzie podlegała opodatkowaniu VAT, mimo iż została wykonana jako element szerszej instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów.
Kwestia opodatkowania VAT przekazania wspólnikowi w formie niepieniężnej wynagrodzenia za udziały nabyte celem umorzenia była wielokrotnie podnoszona w interpretacjach indywidualnych oraz orzecznictwie sądów administracyjnych. W ostatnich latach powstał dysonans w ocenie tego zagadnienia przez administrację podatkową i sądownictwo, który uwidocznił się także w orzecznictwie NSA. Interpretacje organów podatkowych i wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych podzieliły się na dwie grupy: powoływały się na wyrok NSA z 1 września 2011 r. (I FSK 1212/10) albo na wyrok NSA z 10 maja 2012 r. (I FSK 1010/11). Oba orzeczenia prezentują odmienne stanowisko w przedmiotowej sprawie – pierwszy z nich uznaje, że otrzymanie rzeczy za umorzone udziały jest opodatkowane VAT, natomiast drugi mówi, że nabycie udziałów celem umorzenia nie jest czynnością przeprowadzoną w ramach działalności gospodarczej, a tym samym przekazane w zamian wynagrodzenie w formie niepieniężnej nie podlega opodatkowaniu VAT.
Celem ujednolicenia linii orzeczniczej sądów administracyjnych w tym zakresie, NSA podjął 16 listopada 2015 r. uchwałę w poszerzonym składzie siedmiu sędziów, w której uznał, że przekazanie wspólnikowi nieruchomości w zamian za umorzenie udziałów podlega opodatkowaniu VAT (I FPS 6/15). W uchwale NSA wskazał na specyfikę instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów przewidzianej w przepisach kodeksu spółek handlowych i podniósł jednocześnie, że wykluczenie z opodatkowania czynności, które faktycznie mają charakter dostawy towarów bądź świadczenia usług na gruncie ustawy o VAT, jedynie ze względu na ich nastąpienie w związku z czynnością przekazania udziałów celem umorzenia, byłoby naruszeniem zasady powszechności opodatkowania VAT wynikającej z Dyrektywy Rady 2006/112/WE. W komentowanej interpretacji organ powołał się na wyrok NSA z 15 grudnia 2015 r. (I FSK 1652/14), który z kolei powołuje się na ww. uchwałę NSA. Analiza wspomnianych orzeczeń wskazuje, że raczej znajdzie ona zastosowanie także w odniesieniu do omawianej interpretacji. Pogląd zaprezentowany przez organ podatkowy na zagadnienie będące przedmiotem interpretacji pokrywa się z argumentacją przyjętą przez NSA we wspominanej uchwale. Mimo że istnieją argumenty uzasadniające przyjęcie odmiennego stanowiska – co znalazło odzwierciedlenie także w orzecznictwie NSA – podejście organów podatkowych w podobnych stanach faktycznych będzie w najbliższej przyszłości analogiczne do zaprezentowanego w interpretacji. Wydaje się, że linia interpretacyjna i orzecznicza w omawianej sprawie ulega ujednoliceniu, do czego przyczynkiem była powołana uchwała NSA.
