Płatność podzielona, rachunek „przylepiony”

Nowe rozwiązania nie są spójne z dotychczasową regulacją.

Aktualizacja: 02.07.2018 05:27 Publikacja: 01.07.2018 12:16

Płatność podzielona, rachunek „przylepiony”

Foto: 123RF

Brak spójności nowych rozwiązań odnoszących się do rachunków VAT siłą rzeczy będzie prowadzić do licznych niejasności i problemów praktycznych, spędzających sen z powiek nie tylko teoretykom prawa, ale także bankom i posiadaczom rachunków.

Czytaj także: Split payment: zalety i wady podzielonej płatności

Zmiana przepisów

Przepisy wprowadzające płatności podzielone nowelizują jednocześnie trzy akty prawne podstawowe dla działania polskiego rynku usług płatniczych:

- ustawę z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe),

- ustawę z 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (odsyłającą w całej rozciągłości do prawa bankowego) oraz

- ustawę z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej: u.u.p.).

Najobszerniejsza zmiana dotyczy prawa bankowego i polega na wprowadzeniu nowego typu rachunku bankowego – rachunku VAT.

Ścisłe powiązanie

Rachunki VAT będą odrębnymi rachunkami bankowymi, ale jednocześnie ściśle powiązanymi z rachunkami rozliczeniowymi przedsiębiorców. Związek ten będzie się wyrażał w kilku aspektach.

1. Po pierwsze, otwarcie rachunku VAT będzie zawsze pochodną prowadzenia dla klienta rachunku rozliczeniowego. Rachunek VAT będzie otwierany dla każdego rachunku rozliczeniowego prowadzonego w walucie polskiej i nie będzie to wymagało zawarcia odrębnej umowy pomiędzy bankiem a klientem. Dotyczy to także już istniejących rachunków. Otwarcie rachunku VAT będzie więc następować automatycznie, niezależnie od woli stron.

Nie oznacza to, że bank i klient w ogóle nie będą mogli zawrzeć umowy w celu uregulowania szczegółów funkcjonowania takiego rachunku. Strony mogą bowiem chcieć uregulować wiele kwestii, które nie wynikają z przepisów prawa, jak na przykład terminy realizacji transakcji czy też oprocentowanie.

2. Po drugie, płatności podzielone będą wykonywane dwuetapowo. Uznanie i obciążenie rachunku VAT będzie następować przez, odpowiednio, obciążenie albo uznanie rachunku rozliczeniowego posiadacza rachunku VAT prowadzonego w tym samym banku. W celu realizacji przelewu bank w pierwszej kolejności obciąża kwotą podatku rachunek VAT nabywcy towarów i usług i uznaje tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy zgodnie z komunikatem przelewu. W drugą stronę, po otrzymaniu środków z tytułu kwoty odpowiadającej kwocie VAT wskazanej w komunikacie przelewu bank prowadzący rachunek rozliczeniowy odbiorcy obciąża ten rachunek kwotą podatku i uznaje nią rachunek VAT, który jest prowadzony dla tego rachunku rozliczeniowego. Oznacza to, że każda płatność na i z rachunku VAT będzie przechodzić przez „główny" rachunek rozliczeniowy.

W systemach rozliczeniowych transfer środków będzie traktowany jednolicie, tzn. jako jedna płatność wykonywana z rachunku rozliczeniowego. Będzie to istotne z punktu widzenia, np. odpowiedzialności za nieprawidłowe przelewy.

3. Po trzecie, los rachunku VAT będzie ściśle związany z „głównym" rachunkiem rozliczeniowym. Przed zamknięciem rachunku rozliczeniowego bank będzie zamykał rachunek VAT prowadzony dla tego rachunku rozliczeniowego, jeżeli nie jest on prowadzony dla innego rachunku rozliczeniowego.

Jak zakwalifikować

Duże kontrowersje budzi obecnie, czy rachunek VAT powinien być traktowany jako „rachunek płatniczy" w rozumieniu u.u.p. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia będzie miało przełożenie na wiele kwestii praktycznych. Dotyczy to m.in. zasad zawierania i zmiany umów rachunku VAT (tam gdzie bank i posiadacz będą je zawierać), terminów realizacji zleceń dotyczących rachunku VAT, sposobu określania rozkładu odpowiedzialności za nieprawidłowe przelewy czy możliwości uzyskiwania dostępu do rachunków VAT przez podmioty świadczące usługi dostępu do informacji o rachunkach (account information service; AIS).

Duża część środowiska bankowego opowiada się przeciwko takiej kwalifikacji, jednak trudno się z tym zgodzić. Przede wszystkim trzeba zauważyć, że ustawowa definicja rachunku płatniczego odwołuje się do umożliwienia przeprowadzania transakcji płatniczych. Tymczasem rachunek VAT służy właśnie do przeprowadzania tran- sakcji płatniczych zlecanych przez jego posiadacza – nawet jeżeli zakres tych transakcji i sposób ich przeprowadzania został szczegółowo uregulowany w przepisach. Ponadto, przepisy wprowadzające płatności podzielone zmieniają niektóre przepisy u.u.p., co sugeruje, że ustawodawca także uznaje transakcje przeprowadzane przy użyciu rachunku VAT za objęte tą regulacją.

Odmówienie rachunkom VAT charakteru rachunków płatniczych powodowałoby także istotne problemy dla klientów.

1) Klienci korzystający z tych rachunków nie mogliby korzystać z nowych typów usług związanych z dostępem do rachunków płatniczych, tj. wspomnianych usług AIS oraz usług inicjowania płatności (payment initiation service), które zostaną niebawem wprowadzone wskutek wdrożenia do polskiego prawa nowej dyrektywy o usługach płatniczych (tzw. PSD2). Oznaczałoby to np., że przedsiębiorca zlecający podmiotowi świadczącemu usługę AIS (bankowi bądź usługodawcy niebankowemu) agregowanie informacji o saldzie jego rachunków prowadzonych przez różne podmioty nie mógłby uzyskiwać dostępu do informacji o saldzie rachunków VAT tego przedsiębiorcy. Uzyskiwałby więc informację niepełną.

2) Odpowiedzialność za nieprawidłowe przelewy nie mogłaby wynikać z zasad zawartych w u.u.p. Oznaczałoby to m.in., że prawidłowość przelewu nie byłaby oceniana jedynie na podstawie numeru rachunku odbiorcy, co w praktyce nie byłoby możliwe do wykonania.

Problem goni problem

Niestety przepisy wprowadzające podzielone płatności i gruntowna nowelizacja u.u.p. związana z wdrożeniem PSD2 nie zostały ze sobą skorelowane, co prowadzi do zaskakujących – i raczej niezamierzonych – skutków.

Przykład

Choć zamiarem ustawodawcy było dopuszczenie do pośredniczenia w płatnościach z zastosowaniem podzielonej płatności dostawców świadczących usługi polecenia przelewu oraz dostawców rozliczających transakcje inicjowane przy pomocy telefonów, to uczynił to poprzez odesłanie do przepisu, który zmieni swoją treść po wdrożeniu PSD2 (art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c i pkt 7 u.u.p). W efekcie, po wdrożeniu PSD2, do pośredniczenia w podzielonych płatnościach zostaną nagle zamiast nich nominalnie uprawnieni dostawcy świadczący usługi inicjowania płatności (payment initiation service). Tyle, że ci ostatni mają zakaz przyjmowania środków w celu dalszego rozliczenia, więc nie mogą pośredniczyć w płatnościach.

Nowelizacja przesądza także, że bank nie może wydać instrumentu płatniczego do rachunku VAT. Biorąc pod uwagę specyfikę rachunku VAT, reguła ta jest zrozumiała w odniesieniu np. do instrumentów płatniczych opartych o kartę. Ale użyte w ustawie określenie „instrument płatniczy" obejmuje też różne formy bankowości internetowej czy mobilnej. Oznacza to, że formalnie banki nie powinny umożliwiać inicjowania przelewów z rachunku VAT za pomocą tego typu bankowości elektronicznej. Chyba nie o taki skutek chodziło w tym przypadku.

Szczegółowa lektura znowelizowanych przepisów jedynie mnoży problemy tego rodzaju. Można jedynie liczyć na to, że przepisy dotyczące rachunków VAT zostaną szybko znowelizowane.

dr Wojciech Iwański adwokat, senior counsel w zespole Prawa Bankowego w kancelarii SK&S

Brak spójności nowych rozwiązań odnoszących się do rachunków VAT siłą rzeczy będzie prowadzić do licznych niejasności i problemów praktycznych, spędzających sen z powiek nie tylko teoretykom prawa, ale także bankom i posiadaczom rachunków.

Czytaj także: Split payment: zalety i wady podzielonej płatności

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów