Split payment: zalety i wady podzielonej płatności

Korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności będzie dobrowolne i każdy podatnik będzie mógł samodzielnie zdecydować, czy i w jakim zakresie chce go stosować. Aby zachęcić podatników do split payment, ustawodawca wprowadził jednak system rozwiązań dających dodatkową ochronę i korzyści finansowe jego użytkownikom.

Obniżenie kwoty zobowiązania

Korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności umożliwia obniżenie zobowiązania w VAT. Z obniżki będą mogli skorzystać podatnicy, którzy:

a) po pierwsze wpłacą VAT do urzędu skarbowego w całości z rachunku VAT i

b) po drugie, wpłacą VAT przed terminem jego zapłaty.

Kwota, o jaką będzie można zmniejszyć zobowiązanie podatkowe, będzie uzależniona od tego, kiedy podatnik wpłaci VAT do urzędu skarbowego. Im szybciej VAT zostanie zapłacony, tym większa obniżka będzie przysługiwała. Nawet jednak maksymalna kwota obniżki będzie bardzo niewielka i na chwilę obecną nie przekroczy 0,1 proc. kwoty VAT do zapłaty.

Kwotę obniżki można obliczyć według wzoru:

Kwota obniżki VAT = VAT x SR x D/360

gdzie:

VAT – kwota VAT do zapłaty wynikająca z deklaracji VAT,

SR – stopa referencyjna NBP na dwa dni robocze przed dniem zapłaty VAT (obecnie 1,5 proc.),

D – liczba dni od dnia zapłaty podatku do dnia, w którym upływa termin zapłaty podatku.

Przykład:

Podatnik ma do zapłaty za czerwiec 10 000 zł VAT. Podatnik wpłaca VAT w całości z rachunku VAT 3 lipca, tj. 22 dni przed terminem. Podatnik ten będzie mógł obniżyć kwotę VAT o 9 zł, czyli ok. 0,09 proc. całego zobowiązania.

Skorzystanie z niewielkiej obniżki będzie się natomiast wiązało ze zwiększonym nakładem pracy po stronie podatnika. W szczególności podatnik będzie musiał:

a) jak najszybciej złożyć deklarację VAT, a co za tym idzie,

b) jak najwcześniej podsumować swoją sprzedaż i zebrać faktury zakupowe od dostawców,

c) zgromadzić wystarczająco dużo pieniędzy na rachunku VAT, aby mógł z niego w całości zapłacić należny VAT do urzędu skarbowego.

Jeżeli podatnik otrzymuje zapłatę za swoje dostawy z opóźnieniem lub sam płaci za faktury w split payment, to może mieć problem z zebraniem wystarczającej ilości pieniędzy już na początku kolejnego miesiąca. W konsekwencji, będzie miał ograniczone możliwości skorzystania z obniż- ki VAT.

Czytaj także:

Split payment - podzielona płatność VAT już od 1 lipca

Split payment: podzielona płatność, co trzeba wiedzieć

Przyspieszenie zwrotu VAT

Dzięki rachunkom VAT podatnicy będą mogli otrzymać zwrot VAT w przyspieszonym terminie 25 dni. Aby skorzystać z przyspieszonego zwrotu VAT, podatnik powinien złożyć w deklaracji VAT wniosek o zwrot podatku na rachunek VAT.

WAŻNE:

Przyspieszony zwrot VAT nie będzie mógł nastąpić na rachunek rozliczeniowy, a jedynie na rachunek VAT podatnika.

ZALETY korzystania ze split payment

- Zabezpieczenie odliczenia podatku z faktur zakupowych

Zapłata z użyciem mechanizmu podzielonej płatności pomoże podatnikom zabezpieczyć się przed zakwestionowaniem przez organy podatkowe prawa do odliczenia VAT naliczonego z faktur zakupowych opłaconych z jego użyciem.

Organy podatkowe w praktyce często odmawiają podatnikom prawa do odliczenia VAT naliczonego, jeżeli nabycie towarów lub usług przez tych podatników wiązało się z oszustwem lub nadużyciem w VAT nawet na istotnie wcześniejszym etapie obrotu, na którym podatnik odliczający VAT naliczony nie występował jako strona transakcji.

Prawo do odliczenia VAT naliczonego zachowują jednak podatnicy, którzy z należytą starannością sprawdzili swoich kontrahentów i nie wiedzieli lub nie mogli się dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności o nieprawidłowościach w rozliczeniu VAT swoich kontrahentów. Zgodnie z opublikowaną w maju br. przez ministra finansów „Metodyką w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych" korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności stanowi właśnie jeden z elementów wskazujących na zachowanie należytej staranności przez podatnika.

Niestety Ministerstwo Finansów nie zgodziło się z propozycją, aby stosowanie mechanizmu podzielonej płatności zwalniało podatników z konieczności dalszego sprawdzania kontrahentów. Żeby skorzystać z przewidzianej w Metodyce ochrony, podatnik będzie musiał jeszcze zweryfikować swojego dostawcę przynajmniej pod kątem formalnym (tj. sprawdzić kwestie reprezentacji, rejestracji w KRS i rejestrze podatników VAT, itp.).

- Wyłączenie solidarnej odpowiedzialności

Płacąc zobowiązanie VAT z zastosowaniem split payment, podatnicy będą mogli zabezpieczyć się przed solidarną odpowiedzialnością za zobowiązania VAT niezapłacone przez dostawcę wyrobów stalowych, paliwa i oleju rzepakowego, dysków twardych i SSD oraz innych towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT.

Solidarna odpowiedzialność obciąża podatników, którzy kupili ww. towary za min. 50 000 zł w miesiącu i wiedzieli lub mieli uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że ich dostawca nie zapłaci VAT należnego od tej sprzedaży. Jeżeli podatnicy zapłacą za te dostawy w mechanizmie podzielonej płatności, to będą mogli zwolnić się z solidarnej odpowiedzialności.

W praktyce, skorzystanie z tej ochrony może nie być takie proste. Wyłączenie solidarnej odpowiedzialności nie ma bowiem zastosowania do podatników, którzy wiedzieli, że faktura, za którą zapłacili, została wystawiona przez podmiot nieistniejący lub stwierdza czynności, które nie zostały dokonane. Biorąc pod uwagę praktykę organów w zakresie prowadzonych postępowań kontrolnych, podatnikom może być trudno udowodnić, że z jednej strony wiedzieli, iż VAT nie zostanie zapłacony (co spowodowało powstanie solidarnej odpowiedzialności), a z drugiej strony nie wiedzieli o nieprawidłowościach po stronie dostawcy lub wadliwości dostawy.

- Zabezpieczenie przed dodatkowym zobowiązaniem w VAT

Korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności ma zabezpieczać także przed dodatkowym zobowiązaniem w VAT, które organy mogą wymierzyć za brak złożenia lub złożenie niepoprawnej deklaracji VAT.

Dodatkowe zobowiązanie w VAT organy podatkowe ustalają w przypadku, gdy podatnik w złożonej deklaracji VAT:

a) zaniżył należną kwotę podatku lub

b) zawyżył kwotę VAT do zwrotu lub przeniesienia na następny okres, jak również w ogóle nie złożył deklaracji VAT i nie zapłacił podatku.

W zależności od sytuacji, sankcja VAT może wynieść od 20 proc. zaległości w przypadku korekty deklaracji po kontroli, do nawet 100 proc. VAT wykazanego na fakturze, z której podatnik odliczył VAT.

Zabezpieczenie przed dodatkowym zobowiązaniem w VAT może być jednak iluzoryczne i w dużej mierze będzie zależało od praktyki organów podatkowych. Nie dotyczy ono bowiem podatników, którzy wiedzieli, że faktura, za którą zapłacili, została wystawiona przez podmiot nieistniejący, stwierdza czynności, które nie zostały dokonane lub podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością. W praktyce zatem, żeby skorzystać z tej ochrony, podatnicy będą musieli wykazać, że sprawdzali swoich kontrahentów zgodnie z zasadami należytej staranności i dobrej wiary.

- Ochrona przed podwyższonymi odsetkami za zwłokę

Zapłata VAT z użyciem mechanizmu podzielonej płatności może zabezpieczyć podatnika także przed obowiązkiem zapłaty podwyższonych odsetek za zwłokę.

Odsetki według podwyższonej stawki (wynoszącej obecnie 12 proc.) są zasadniczo naliczane w przypadku, gdy zaległość podatkowa została ujawniona przez organy lub skorygowana przez podatnika w toku czynności sprawdzających, kontroli lub postępowania prowadzonych przez organ.

Podatnik nie będzie musiał stosować podwyższonej stawki odsetek, jeżeli zaległość podatkowa powstała w miesiącu (kwartale), w którym podatnik zapłacił minimum 95 proc. podatku naliczonego wykazanego w deklaracji z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Podatnik nie skorzysta jednak z ochrony, jeżeli jego zaległość podatkowa będzie dwa razy wyższa niż podatek naliczony wykazany w deklaracji VAT.

Zabezpieczenie nie dotyczy także podatników, którzy wiedzieli, że faktura, za którą zapłacili z użyciem mechanizmu podzielonej płatności: ?a) została wystawiona przez podmiot nieistniejący,

b) stwierdza czynności, które nie zostały dokonane lub

c) podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością.

Przykład:

W deklaracji za styczeń 2019 r. podatnik wykazał VAT naliczony w kwocie 1 600 zł. Wszystkie faktury dokumentujące zakupy, z których wynika ten VAT naliczony, zostały zapłacone z zastosowaniem split payment. W grudniu 2019 r. organ podatkowy w wyniku postępowania podatkowego określił podatnikowi zaległość w VAT za ten okres w kwocie 2000 zł. Podatnik chce skorygować deklarację i zapłacić zaległość wraz z odsetkami za zwłokę do 31 grudnia 2019 r.

Ponieważ podatnik korzystał ze split payment, może obliczyć odsetki według stawki 8 proc., co daje 135 zł (odsetki od zaległości obliczone według stawki 8 proc. od kwoty 2000 zł za okres od 26 lutego do 31 grudnia 2019 r., czyli za 309 dni, według wzoru 2000 x 8 proc. x 309/365). Gdyby podatnik płacił swoim nabywcom poza mechanizmem split payment, miałby obowiązek obliczyć odsetki według stawki 12 proc., czyli zapłaciłby 203 zł (odsetki od zaległości obliczone według stawki 12 proc. od kwoty 2000 zł za okres od 26 lutego do 31 grudnia 2019 r., czyli za 309 dni, według wzoru 2000 x 12 proc. x 309/365).

Jeżeli w opisanej sytuacji VAT naliczony wynikający z deklaracji wyniósłby 900 zł, a zaległość 2 000 zł, to podatnik musiałby zapłacić odsetki według podwyższonej 12-proc. stawki.

WADY korzystania ze split payment

- Ograniczenie możliwości wykorzystania pieniędzy na rachunku VAT

Największą wadą mechanizmu podzielonej płatności jest ograniczenie możliwości wykorzystania pieniędzy, które znajdą się na rachunku VAT. Pieniądze z tego rachunku mogą być zasadniczo wydatkowane tylko na zapłatę VAT do urzędu skarbowego albo zapłatę VAT wynikającego z faktur zakupowych.

Ustawa o VAT przewiduje wprawdzie możliwość przeniesienia środków z rachunku VAT na zwykły rachunek rozliczeniowy. Zgodę na to musi jednak wyrazić urząd skarbowy.

Podatnik, który będzie chciał uwolnić środki z rachunku VAT, musi złożyć do urzędu skarbowego wniosek w tej sprawie. Urząd będzie miał 60 dni na jego rozpatrzenie. Urząd nie ma przy tym obowiązku wyrażenia zgody na przekazanie środków. Nawet jeżeli podatnik uzyska zgodę po 60 dniach, to nie wiadomo, jaka kwota w tym czasie będzie znajdowała się na rachunku VAT i ile podatnik będzie mógł faktycznie przekazać na swój rachunek rozliczeniowy.

- Płatność tylko w polskiej walucie

Mechanizm podzielonej płatności może być wykorzystany tylko przy rozliczeniach w polskiej walucie. Jeżeli podatnik rozlicza się ze swoimi dostawcami w obcej walucie, to nie będzie mógł skorzystać ze split payment. Podobnie klienci podatnika, którzy płacą w obcej walucie, nie będą mogli zapłacić podatnikowi na rachunek VAT.

- Zapłata VAT z innego rachunku podatnika, jeżeli na rachunku VAT brak środków

Gdy na rachunku VAT znajduje się zbyt mało środków, by zapłacić VAT wskazany w poleceniu przelewu, brakująca kwota zostanie pobrana ze zwykłego rachunku rozliczeniowego podatnika, dla którego prowadzony jest ten rachunek VAT.

Dopiero w przypadku, w którym suma środków na rachunku VAT i na wszystkich rachunkach rozliczeniowych, dla których prowadzony jest ten rachunek VAT, będzie niewystarczająca, by pokryć cenę brutto, przelew nie zostanie zrealizowany.

W praktyce, „uzupełnianie" braków na rachunku VAT może być problematyczne. Jeżeli podatnik posiada kilka rachunków rozliczeniowych, dla których prowadzony jest jeden rachunek VAT, to bank może pobrać tę brakującą kwotę w zasadzie z dowolnego rachunku, w tym np. rachunku escrow, z którego podatnik nie może dowolnie pobierać środków.

Aby uzyskać większą kontrolę nad przepływem pieniędzy w ramach split payment, podatnicy powinni rozważyć otworzenie odrębnych rachunków VAT dla jednego lub kilku rachunków rozliczeniowych w danych banku.

Przykład:

Podatnik ma kilka rachunków w jednym banku, w tym rachunek escrow. Bank otworzył dla wszystkich rachunków jeden rachunek VAT. Podatnik chce jednak uniknąć sytuacji, w której z rachunku escrow opłacane są faktury zakupowe.

Podatnik składa do banku wniosek o otworzenie odrębnego rachunku VAT dla rachunku escrow. Ewentualne braki środków na rachunku VAT, z którego podatnik płaci dostawcom, nie będą uzupełniane pieniędzmi z rachunku escrow.

- Solidarna odpowiedzialność za VAT, jeżeli odbiorcą płatności nie jest sprzedawca

Mechanizm podzielonej płatności powinien także skłonić podatników do regularnej weryfikacji przelewów otrzymywanych na swoje rachunki bankowe. Jeżeli bowiem podatnik otrzyma płatność w split payment, pomimo że nie był wskazany na fakturze, której dotyczy ta płatność, to będzie solidarnie odpowiedzialny z dostawcą lub usługodawcą za nierozliczony VAT od tej dostawy.

Podatnik może otrzymać płatność za fakturę, w której nie jest wskazany jako dostawca przede wszystkim przez pomyłkę, np. gdy nabywca pomyli się, wpisując numer rachunku bankowego. Otrzymanie takiej płatności może być także związane z przyjętym sposobem rozliczeń pomiędzy podatnikiem i faktycznym dostawcą towarów.

Przykład

Dostawca jest zobowiązany zapłacić podatnikowi 1000 zł. W związku z tym prosi nabywcę, żeby płatność za dostawę wynoszącą także 1000 zł przekazał bezpośrednio na rachunek podatnika (przekaz) i w ten sposób spłaca swoje zobowiązanie wobec tego podatnika.

Aby uwolnić się od odpowiedzialności solidarnej, podatnik powinien jak najszybciej zwrócić otrzymane pieniądze na rachunek VAT podmiotu, od którego otrzymał płatność, lub przekazać kwotę odpowiadającą VAT na rachunek VAT dostawcy wskazanego na fakturze.

WAŻNE:

W przypadku rozliczania się przez podatników za pomocą przekazu, tj. realizacji płatności z faktury dokumentującej nabycie towarów lub usług bezpośrednio na rachunek wierzyciela podmiotu, który świadczył na rzecz podatnika usługi lub dostarczył towar, zastosowanie podzielonej płatności w praktyce może być niemożliwe. Jest tak, choćby z uwagi na okoliczność, że wierzytelność takiego wierzyciela dostawcy towarów lub usług nie wynika z dostawy towarów lub usług i nie powinna być dzielona na kwotę netto oraz VAT.

- Nabywca wybiera split payment

Inicjatywa w wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności leży po stronie nabywcy. To kupujący decyduje, czy zapłaci z wykorzystaniem split payment czy nie. W konsekwencji podatnik, który nie chce korzystać z tego mechanizmu, może zostać do tego zmuszony przez nabywcę, który zapłaci mu część ceny na rachunek VAT.

Podatnicy, którzy chcieliby uniknąć takich sytuacji, powinni zawczasu porozumieć się ze swoimi dostawcami i ustalić, czy będą oni chcieli korzystać ze split payment. Podatnik nie może zabronić swoim klientom korzystania z mechanizmu podzielonej płatności, natomiast z pewnością może porozumieć się z nimi w tym zakresie, np. oferując dodatkowy rabat za zapłatę całej ceny na zwykły rachunek rozliczeniowy.

Małgorzata Krok, aplikantka adwokacka, zespół VAT w kancelarii SK&S

Więcej o Split payment - podzielona płatność