Czy usługi finansowe będą opodatkowane VAT

Publikacja: 25.06.2020 16:02

Czy usługi finansowe będą opodatkowane VAT

Foto: AdobeStock

1. ZAKRES ZWOLNIENIA Z PODATKU VAT DLA USŁUG FINANSOWYCH I UBEZPIECZENIOWYCH

Podatek VAT, stanowiący jedno z najważniejszych i największych źródeł przychodów budżetowych, od początku istnienia Unii Europejskiej był przedmiotem regulacji wspólnotowych mających na celu ujednolicenie zasad funkcjonowania tego podatku w Państwach Członkowskich. Aktualnie, zasady te regulowane są Dyrektywą 2006/112/WE.

Artykuł 135 Dyrektywy 2006/112/WE przewiduje przedmiotowe zwolnienie od podatku VAT m.in. dla następujących transakcji związanych z rynkiem finansowym i ubezpieczeniowym:

a) transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych;

b) udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę;

c) pośrednictwo lub wszelkie działania w zakresie gwarancji kredytowych, poręczeń i wszelkich innych zabezpieczeń i gwarancji oraz zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę;

d) transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności;

e) transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środki płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi, [...];

Czytaj także: Zwolnienia z VAT po zmianach od 1 września 2019

f) transakcje, łącznie z pośrednictwem, jednakże z wyłączeniem przechowywania i zarządzania, których przedmiotem są akcje, udziały w spółkach lub związkach, obligacje i inne papiery wartościowe, z wyłączeniem dokumentów ustanawiających tytuł prawny do towarów, oraz praw lub papierów wartościowych, [...];

g) zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, określonymi przez państwa członkowskie; [...]

Zarówno przedmiotowy zakres ww. zwolnień, ujętych w ramach ogólnie opisanych i niedodefiniowanych kategorii, jak też praktyczne aspekty korzystania ze zwolnień i ich rozliczania, które nie zawsze służą interesom rynków finansowych i ubezpieczeniowych, od początku budziły liczne wątpliwości. Odzwierciedleniem i potwierdzeniem tych wątpliwości jest wyjątkowo bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE", wcześniej: ETS), który wielokrotnie wypowiadał się na temat zakresu obowiązywania i sposobu stosowania przepisów art. 135 a) – g) Dyrektywy 2006/112/WE (a wcześniej, analogicznych przepisów zawartych w tzw. VI Dyrektywie).

2. PRACE LEGISLACYJNE I KONSULTACYJNE W LATACH 2006 - 2016

W 2006 r. Komisja Europejska podjęła prace dotyczące skutków funkcjonowania zwolnień objętych art. 135 Dyrektywy 2006/112/WE oraz dostępnych alternatywnych rozwiązań. W kolejnym roku Komisja rozpoczęła procedurę legislacyjną w celu nowelizacji tych przepisów. Podsumowanie proponowanych zmian znalazło się w Opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego („EKES") w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady zmieniającej Dyrektywę 2006/112/WE.

Z dokumentu tego wynikało, że przepisy dotyczące opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych podatkiem VAT powinny mieć charakter bardzo szczegółowy, aby wyeliminować trudności interpretacyjne, a zarazem nie narażać interesów zainteresowanych stron – tj. zarówno obu sektorów, jak też ich klientów, w szczególności konsumentów indywidualnych. Miałoby to korzystnie wpłynąć na dostępność usług finansowych i ubezpieczeniowych, a pośrednio na utrzymanie miejsc pracy w UE. EKES podkreślił również, że należy unikać nieuzasadnionych różnic w stosowaniu przez poszczególne Państwa Członkowskie prawa do wyboru opodatkowania. EKES dostrzegł następujące główne problemy związane z aktualnie obowiązującymi zasadami opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych podatkiem VAT:

• przestarzałość definicji usług ubezpieczeniowych i finansowych podlegających zwolnieniu,

• brak wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy świadczeniami zwolnionymi oraz świadczeniami podlegającymi opodatkowaniu,

• brak jednej, wspólnej dla wszystkich Państw Członkowskich metody ustalania naliczonego podatku VAT podlegającego rozliczeniu,

• brak możliwości odliczenia podatku zapłaconego na nabyciu towarów i usług służących prowadzeniu działalności finansowej lub ubezpieczeniowej, co skutkuje powstaniem tzw. efektu kaskadowego,

• efekt kaskadowy, który powstaje w skutek zlecania przez podmioty z sektorów finansowego i ubezpieczeniowego wykonywania istotnych czynności podmiotom trzecim, w tym, poprzez ich drodze outsourcing, fakturowanych przez świadczeniodawców z VAT, którego podmioty finansowe lub ubezpieczeniowe nie mogą odliczać.

EKES podkreślił, że rozważany wówczas szerszy dostęp do dobrowolnego wyboru opodatkowania podatkiem VAT nie powinien zwiększać ostatecznego kosztu usług finansowych lub ubezpieczeniowych ponoszonego przez konsumentów. Uznał także, że bardzo mało prawdopodobne wydaje się, aby skorzystanie z prawa wyboru opodatkowania miało niekorzystne konsekwencje dla instytucji finansowych lub ubezpieczeniowych, które uzyskałyby możliwość odzyskania VAT naliczonego. Jednak ostateczny efekt takiego rozwiązania zależałby od tego, jak umiejętnie instytucje finansowe i ubezpieczeniowe korzystałyby z prawa wyboru opodatkowania w przypadku usług typu B2C.

Pomimo jednak niewątpliwych zalet rozważanych rozwiązań, a także wysiłku włożonego w podjęcie i wdrożenie szeroko zakrojonych działań legislacyjnych i konsultacyjnych, projektowane w 2016 r. nowelizacje zostały wycofane, a plany uregulowania powyższych kwestii - zarzucone.

3. PRZEŁOM 2019 / 2020: POWRÓT DO KONCEPCJI NOWELIZACJI UNIJNYCH PRZEPISÓW O VAT

Temat opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych podatkiem VAT kilkukrotnie jeszcze powracał w dyskusjach nad kształtem unijnej legislacji, aby przybrać konkretny wyraz w pierwszym półroczu tego roku. Problematyka opodatkowania świadczeń finansowych i ubezpieczeniowych jest aktualnie przedmiotem prac dwóch grup roboczych: Group of the Future of VAT oraz VAT Expert Group (VEG). Przedmiotem prac obydwu tych grup, podjętych odpowiednio 11 oraz 25 maja, jest m.in. dokument pod tytułem VEG No 089 – VAT treatment of financial services – a reflection on possible options for review („VEG No 089").

VAT Expert Group wskazuje, że instytucje finansowe starają się obniżyć koszty prowadzenia działalności przy pomocy istniejących instrumentów, takich jak podatkowe grupy kapitałowe lub – jeszcze do niedawna - porozumienia dotyczące podziału kosztów (cost-sharing arrangements).

Podatkowe grupy kapitałowe dla celów VAT pozwalają kilku powiązanym ze sobą podmiotom na funkcjonowanie jako jeden podatnik dla celów VAT, co w praktyce eliminuje opodatkowanie świadczeń dokonywanych między takimi podmiotami. Należy jednak uwzględnić, że podatkowe grupy kapitałowe utworzone do celów podatku VAT oferują mniej ukierunkowane rozwiązanie problemu podatku od wartości dodanej i nie mogą mieć charakteru transgranicznego.

Porozumienia dotyczące podziału kosztów były stosowane, jako instrument umożliwiający podatnikom korzystającym ze zwolnienia lub wyłączenia z opodatkowania obniżyć koszty VAT ponoszone w ramach prowadzonej działalności poprzez utworzenie wspólnej struktury (grupy podziału kosztów), od której podatnicy ci nabywają świadczenia (towary, usługi) zwolnione z podatku i rozliczają je dzieląc pomiędzy siebie koszty takich świadczeń. Porozumienia takie były szeroko stosowane przez podmioty finansowe i ubezpieczeniowe na podstawie art. 132 ust. 1 lit. f) Dyrektywy 2006/112/WE , aby zrównoważyć wpływ ich obciążeń z tytułu naliczonego podatku VAT. Praktyka ta, dopuszczona przez większość Państw Członkowskich, została jednak zakwestionowana przez TSUE , który uznał, że porozumienia dotyczące podziału kosztów nie mają zastosowania do sektora finansowego i ubezpieczeniowego.

Poza skutkami wspomnianego orzecznictwa, opodatkowanie i rozliczanie usług finansowych i ubezpieczeniowych z perspektywy VAT nadal budzi podobne wątpliwości, jak kilkanaście lat temu. Podkreśla się, że obecne przepisy są, z jednej strony, zbyt ogólne, z drugiej zaś - złożone i trudne do zastosowania w praktyce, zwłaszcza, że nie nadążają za rozwojem nowych usług i form współpracy w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym. Sytuacja ta doprowadziła do wzrostu liczby sporów poddanych rozstrzygnięciu przed TSUE, niepewności prawnej oraz wysokich kosztów administracyjnych i regulacyjnych. Ponadto, obowiązujące przepisy są interpretowane i stosowane przez Państwa Członkowskie w sposób niespójny, co – wbrew intencjom ustawodawcy unijnego - doprowadziło do konkurencji podatkowej i zakłóceń w UE. Innym niepokojącym skutkiem są zakłócenia konkurencji w relacjach z krajami trzecimi.

4. PROPONOWANE WARIANTY ZMIAN

W celu przygotowania szczegółowego opracowania dotyczącego propozycji legislacyjnych dotyczących zmian w Dyrektywie 2006/112/WE, Komisja Europejska rozpoczęła w czerwcu 2019 r. badanie dotyczące przeglądu przepisów w zakresie VAT w odniesieniu do usług finansowych i ubezpieczeniowych. Zakres badania był bardzo szeroki: objął funkcjonowanie przedmiotowych przepisów zarówno na poziomie UE jak i na poziomie Państw Członkowskich, uwzględniał także szerszy kontekst prawny i ekonomiczny.

Dorota Walerjan, Counsel, kancelaria Hogan Lovells

Dokument VEG No 089 wskazuje, że w czerwcu 2019 r. zlecono szczegółowe opracowanie zagadnień opisanych powyżej. Opracowanie to ma zawierać informacje dotyczące:

• oceny funkcjonowania obecnych przepisów dotyczących VAT, mających wpływ na usługi finansowe i ubezpieczeniowe na poziomie Państw Członkowskich i na poziomie UE jako całości, przy jednoczesnym umieszczeniu ich w kontekście wszystkich innych istotnych zmian legislacyjnych w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym;

• opracowania wariantów przeglądu odpowiednich przepisów Dyrektywy 2006/112/WE;

• analizy korzyści i kosztów, możliwości i ryzyka, a także skutków w odniesieniu do każdego z wariantów przeglądu, przy założeniu, że analiza ta zostanie wykorzystana w przygotowaniach do ewentualnego przyszłego wniosku legislacyjnego w sprawie opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych podatkiem VAT.

Dokument VEG No 089 jest czytelnym sygnałem, że organy unijne mają świadomość niedoskonałości obowiązujących w UE regulacji dotyczących podatku VAT i dążą do wprowadzenia istotnych zmian w Dyrektywie 2006/112/WE. Zmiany te mają adresować problemy powstające na gruncie wykładni i stosowania aktualnych regulacji, a w konsekwencji, przyczynić się do rozwoju sektorów finansowego i ubezpieczeniowego. Niewątpliwie, w interesie podmiotów działających w tych sektorach leży bieżące zapoznawanie się z postępem prowadzonych w tym zakresie prac oraz – w miarę ich konkretyzowana – uwzględnianie ich wyników w ramach aktualnych i planowanych działań. Przy czym, na podstawie doświadczeń z przeszłości, nie można wykluczyć przedłużenia procesu legislacyjnego i konsultacyjnego; obawa ta jest tym większa, że rynki finansowe charakteryzują się dziś znacznie większą złożonością niż kilkanaście lat temu, gdy inicjatywę nowelizacji Dyrektywy 2006/112/WE podjęto po raz pierwszy.

1. ZAKRES ZWOLNIENIA Z PODATKU VAT DLA USŁUG FINANSOWYCH I UBEZPIECZENIOWYCH

Podatek VAT, stanowiący jedno z najważniejszych i największych źródeł przychodów budżetowych, od początku istnienia Unii Europejskiej był przedmiotem regulacji wspólnotowych mających na celu ujednolicenie zasad funkcjonowania tego podatku w Państwach Członkowskich. Aktualnie, zasady te regulowane są Dyrektywą 2006/112/WE.

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe