Ostatecznie Naczelny Sąd Administracyjny, do którego trafiła sprawa, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym zgodności art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT z art. 168 dyrektywy oraz z zasadami neutralności i proporcjonalności.
Wyrok Trybunału
Trybunał uznał w swoim wyroku, że regulacja polskiej ustawy o VAT wprowadzająca zakaz odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami na zakup usług noclegowych i gastronomicznych przez podatników świadczących usługi turystyki, które podatnik ten refakturuje na rzecz innych podatników w ramach świadczenia usług turystyki, jest niezgodna z art. 168 lit. a dyrektywy VAT.
Z unijną dyrektywą jest natomiast zgodne wyłączenie tego prawa wprowadzone przed przystąpieniem danego państwa członkowskiego do Unii i utrzymane po tym przystąpieniu. Podatnik, który nie świadczy usług turystyki, może być pozbawiony prawa do odliczenia VAT naliczonego od nabycia takich usług noclegowych i gastronomicznych, które refakturuje na rzecz innych podatników.
Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej obowiązywał zakaz odliczenia VAT naliczonego związanego z wydatkami na nabycie usług noclegowych i gastronomicznych. Zakaz ten nie obowiązywał w przypadku podatników świadczących usługi turystyki. 1 grudnia 2008 r. polski ustawodawca uchylił jednak przepisy zawarte w tymże art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a, rozszerzając stosowanie ograniczeń prawa do odliczenia VAT w przypadku nabycia usług noclegowych i gastronomicznych w stosunku do sytuacji istniejącej przed dniem przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do UE. Nowelizacja ta zastała dokonana na podstawie art. 176 dyrektywy VAT, zgodnie z którym państwa członkowskie mogą utrzymać wszystkie wyłączenia przewidziane w prawie krajowym. obowiązujące w dniu ich przystąpienia do UE (klauzula stand still). Zdaniem Trybunału, rozszerzenie zakresu wyłączenia prawa do odliczenia VAT po przystąpieniu Polski do UE nie jest jednak objęte klauzulą „stand still" przewidzianą w art. 176 akapit drugi dyrektywy VAT. Oznacza, że od 1 grudnia 2008 r. podatnik świadczący usługi turystyki został pozbawiony prawa do odliczenia VAT naliczonego od nabycia usług noclegowych i gastronomicznych i do takiego pozbawienia podatników prawa do odliczenia VAT Polska nie była uprawniona. Takie rozszerzenie zakresu wyłączenia prawa do odliczenia VAT po przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do UE jest zatem sprzeczne z art. 168 lit. a dyrektywy VAT. Polska była bowiem uprawniona do utrzymania tylko takich włączeń, które obowiązywały w momencie jej wejścia do Unii. W momencie wejścia do Unii Europejskiej podmioty świadczące usługi turystyki miały prawo do odliczenia VAT. W efekcie, w drodze nowelizacji z 2008 r. Polska niezgodnie z prawem UE rozszerzyła wyłączenie.
komentarz eksperta
Paulina Bąk, radca prawny, Senior Tax Consultant w Dziale Doradztwa Podatkowego w BDO, biuro w Warszawie
Branża turystyczna może teraz ubiegać się o zwrot podatku
U podstaw wyłączenia odliczenia VAT na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT leżało to, że VAT naliczony zawarty w zakupach dotyczących wydatków na usługi noclegowe i gastronomiczne może mieć często charakter konsumpcyjny, niezwiązany ściśle z działalnością gospodarczą. Celem tego przepisu jest zatem ustanowienie zakazu odliczania VAT od tego rodzaju wydatków na sporne usługi, które jedynie pod pozorem wykorzystywania ich w ramach działalności gospodarczej podatnika są lub mogą być faktycznie wykorzystywane na konsumpcję prywatną. Co prawda TSUE nie rozstrzygnął, czy Grupie Lotos przysługuje prawo do odliczenia VAT od nabywanych usług gastronomicznych i hotelowych, jednak wnioski płynące z wyroku Trybunału są dość jednoznacznie. Gdy podatnik wykaże, że świadczył usługi turystyki, prawo do odliczenia VAT będzie mu przysługiwać. Sprawa w efekcie ostatecznie będzie musiała być rozstrzygnięta przez polski sąd. Wyrok może być jednak podstawą do odliczania VAT naliczonego przed podmioty świadczące usługi turystyki. Podatnicy ci mogą zatem rozważyć korektę rozliczeń za okresy nieprzedawnione. Ponadto ci, wobec których toczy się postępowanie podatkowe, mogą w swojej argumentacji powołać się na wyrok Trybunału. Natomiast podatnicy, który otrzymali już prawomocną decyzję, powinni rozważyć złożenie wniosku o wznowienie postępowań w terminie miesiąca od publikacji wyroku w Dzienniku Urzędowym UE.
