Organ stanowiący ustala zasady gospodarki finansowej wynikające z rozliczeń VAT. Do zasad tych należą zasady wyceny dochodów i wydatków budżetowych, którym odpowiadają przepływy finansowe oraz zasady rozliczeń VAT z samorządowym zakładem budżetowym. W tym drugim przypadku, taki wymóg wynika wprost z art. 24 ustawy z 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (DzU poz. 1454 ze zm.; dalej: ustawa o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług). Zasady rozliczenia z jednostkami organizacyjnymi z tytułu VAT uchwalone przez organ stanowiący powinny obejmować także terminy przekazywania środków z budżetu do jednostek organizacyjnych i odwrotnie z tytułu rozliczenia odpowiednio VAT naliczonego i VAT należnego.
Pozostałe sprawy związane z rozliczeniem VAT, takie jak:
- sposób ujęcia w księgach rachunkowych,
- sposób udokumentowania VAT należnego i naliczonego w jednostkach organizacyjnych i ewidencji w księgach rachunkowych (wytyczne do zakładowych planów kont dla budżetu i jednostek organizacyjnych),
- konta bankowe do przekazywania środków z VAT oraz potrącenia VAT naliczonego od VAT należnego w jednostkach organizacyjnych – ujmuje w regulacjach wewnętrznych organ wykonawczy. Jednocześnie, organ wykonawczy powinien wyznaczyć stanowiska i komórki organizacyjne odpowiedzialne za prowadzenie rozliczenia VAT w skali całej jednostki samorządu terytorialnego (centralny ośrodek rozliczeń VAT). Te ustalenia determinują, w których księgach rachunkowych będzie prowadzona ewidencja centralnego ośrodka rozliczeń VAT jednostki samorządu terytorialnego z urzędem skarbowym i jednostkami organizacyjnymi. To kluczowe zagadnienie dla całej organizacji rozliczenia i ewidencji VAT w jednostce samorządu terytorialnego, podobnie jak inne zagadnienia ewidencji VAT, jest zupełnie ignorowane przez rozporządzenie ministra finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 289 ze zm.; dalej: rozporządzenie).
Optymalne rozwiązanie
Znowelizowane art. 15 ust. 4a i art. 16 ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1870 ze zm.) mówią wprost o rzekazywaniu z budżetu do samorządowego zakładu budżetowego środków z rozliczenia VAT, co sugeruje, że rozliczenie z tytułu VAT z samorządowymi jednostkami organizacyjnymi powinno być prowadzone w księgach rachunkowych budżetu jst (organu). Nie wyklucza to jednak ksiąg rachunkowych urzędu, jako urządzeń księgowych przeznaczonych do ewidencji centralnego ośrodka rozliczeń VAT w jednostce samorządu terytorialnego, gdyż urząd jest jednostką, przy pomocy której organ wykonawczy realizuje swoje zadania, w tym wykonuje budżet. Wymogi sprawności i przejrzystości systemu ewidencji rachunkowej w jednostce samorządu terytorialnego wskazują jednak, że optymalnym rozwiązaniem jest umiejscowienie centralnego ośrodka rozliczenia VAT w księdze rachunkowej budżetu jst. Merytorycznym argumentem przemawiającym za takim rozwiązaniem jest powiązanie VAT należnego i VAT naliczonego odpowiednio z dochodami i wydatkami budżetowymi, których rozliczenie w skali całej jednostki samorządu terytorialnego jest prowadzone właśnie w księdze rachunkowej budżetu jst. Bez znaczenia jest brak w planie kont dla budżetu jst odpowiednich kont służących rozliczeniu VAT w przypadku centralizacji rozliczeń VAT w jst, gdyż to zagadnienie jest po prostu ignorowane przez rozporządzenie i załączone do niego plany kont.
