Zgodnie z powszechnie obowiązującą już zasadą, przedsiębiorcy mają swobodę kontraktowania, w tym swobodę doboru kontrahentów, zarówno w kraju, jak i na rynkach międzynarodowych. Swobody działalności gospodarczej oraz przepływu towarów i usług - poza oczywistymi zaletami - są jednak także dogodnym podłożem dla nadużyć, których konsekwencje dotykają nie tylko przestępców gospodarczych, ale także uczciwych przedsiębiorców, nieświadomych udziału w oszustwach podatkowych. Co więcej, uczciwi przedsiębiorcy stają się coraz częściej nie tylko ofiarami przestępców podatkowych, którzy zawodowo wyłudzają VAT, ale także organów podatkowych. Działają oni bowiem zazwyczaj na podstawie wypracowanych dobrych praktyk, uczciwości kupieckiej oraz zasady rozsądku, a te - w obliczu rosnącej skali zjawisk oszukańczych - przestają wystarczać. Organy podatkowe coraz częściej podważają bowiem zarówno dobrą wiarę, jak i należytą staranność, próbując udowodnić udział w przestępstwie nieświadomym uczestnikom obrotu.
Mechanizmy oszustw
Oszustwa podatkowe mogą dotyczyć zarówno podatku należnego, podatku naliczonego, jak i zwrotu podatku. Oszustwa podatkowe w zakresie podatku należnego mają na celu wyeliminowanie lub przynajmniej zaniżenie zobowiązania podatkowego podatników, podczas gdy oszustwa podatkowe w zakresie podatku naliczonego czy zwrotu sprowadzają się do wyłudzenia VAT od państwa.
Oszustwa podatkowe mogą przybierać różną formę. Zaniżenie podatku należnego może polegać m.in. na zadeklarowaniu fikcyjnej wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru, który w rzeczywistości nie opuścił kraju, na zadeklarowaniu usług jako wykonanych za granicą, podczas gdy miejsce opodatkowania jest w Polsce czy po prostu na wykazaniu transakcji opodatkowanej stawką niższą niż właściwa. Wyłudzenie podatku naliczonego może natomiast nastąpić na skutek rozliczenia faktury wystawionej przez podmiot fikcyjny, czyli tzw. słup, czy faktury dokumentującej czynności, które w rzeczywistości nie miały miejsca.
Mechanizmy oszustw podatkowych są wobec siebie całkowicie komplementarne, co oznacza że mogą być wykorzystywane jednocześnie. Klasycznym przykładem takiego złożonego przestępstwa podatkowego jest karuzela podatkowa.
Konsekwencje udziału w oszustwie
Oszuści podatkowi, działając w sposób niedozwolony przez prawo, osiągają korzyści finansowe. Ich zachowania są działalnością przestępczą, społecznie szkodliwą, która powinna podlegać karze. I podlega. Obok odpowiedzialności karnej skarbowej, za udział w tego typu działaniach przewidziane są także sankcje podatkowe, w tym np. odmowa zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym oraz konieczność zapłaty zaległego podatku z odsetkami.