Zaniechana inwestycja też daje prawo do odliczenia

Niepowodzenie planowanego przedsięwzięcia nie przekreśla możliwości odliczenia VAT z faktur za poniesione wydatki. Tak twierdzi TSUE, ale zdaniem skarbówki powodem fiaska transakcji muszą być obiektywne okoliczności.

Publikacja: 14.01.2019 05:30

Zaniechana inwestycja też daje prawo do odliczenia

Foto: Adobe Stock

Prowadzenie działalności gospodarczej obarczone jest ryzykiem podjęcia nieudanej inwestycji. Przedsiębiorcy często dokonują niezbędnych zakupów, a później, z przyczyn losowych, nie dochodzi do sfinalizowania przedsięwzięcia. W takim przypadku nie dochodzi do zrealizowania zamierzonej czynności opodatkowanej. Gros podatników ma wątpliwości czy przysługuje im wtedy prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków poniesionych w związku z przygotowaniami do zrealizowania transakcji.

Przepis nie wyjaśnia wszystkiego...

Ogólna zasada dotycząca prawa do odliczenia podatku naliczonego została wyrażona w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony wyłącznie w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Aby zatem mówić o prawie do odliczenia, musi wystąpić ścisły związek między ponoszonymi wydatkami a działaniami podatnika. Przepis nie wskazuje przy tym czy uprawnienie to przysługuje, gdy do wykonywania czynności opodatkowanych nie doszło.

...więc trzeba korzystać z orzecznictwa

Kwestia ta była przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w licznych orzeczeniach. Już w wyroku z 29 lutego 1996 r. w sprawie C-110/94 TSUE wskazał, że powstałe prawo do odliczenia trwa, nawet gdy zamierzona działalność gospodarcza nie doszła do skutku i co za tym idzie nie miały miejsca czynności opodatkowane. Ponadto, uprawnienie to nie wygasa także, gdy do fiaska inwestycji doszło ze względu na przeprowadzoną analizę, która wykazała nieopłacalność przedsięwzięcia. Zasadniczo zatem ewentualne niepowodzenie planowanego przedsięwzięcia nie przekreśla możliwości skorzystania z tego uprawnienia. TSUE zaznaczył jednak, że warunkiem niezbędnym dla skutecznego prawa do odliczenia jest ścisły związek między ponoszonymi wydatkami a planowaną działalnością gospodarczą.

W wyroku z 17 października 2018 r. w sprawie C-249/17 Trybunał także rozpatrywał kwestię odliczenia podatku naliczonego w przypadku nieudanej inwestycji. W przedmiotowej sprawie przewoźnik lotniczy Ryanair planował przejąć konkurencyjne przedsiębiorstwo i w związku z tym poniósł wydatki na usługi doradcze, które miały przyczynić się do sfinalizowania transakcji. Ostatecznie, ze względu na przepisy prawa konkurencji, nie doszło do przejęcia, a właściwy organ podatkowy odmówił Ryanairowi prawa do odliczenia podatku naliczonego od tych wydatków. W toku sporu sądowego sprawa trafiła na wokandę TSUE, który potwierdził prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony od wydatków poniesionych na sfinalizowanie planowanej inwestycji. Stwierdził: „(...) przyznają one spółce, takiej jak spółka w postępowaniu głównym, która ma zamiar nabyć wszystkie akcje innej spółki w celu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu na rzecz tej innej spółki usług w zakresie zarządzania opodatkowanych podatkiem od wartości dodanej (VAT), prawo do pełnego odliczenia VAT naliczonego w związku z wydatkami dotyczącymi usług doradczych, poniesionymi w ramach formalnej oferty nabycia, mimo iż okazało się, że ta działalność gospodarcza nie została zrealizowana, pod warunkiem że wydatki te mają wyłączną przyczynę w planowanej działalności gospodarczej".

Polski fiskus widzi to inaczej

Polskie organy podatkowe interpretują pogląd TSUE w nieco odmienny sposób. Praktyka przyjęta przez fiskusa wskazuje na fakt, że dochodzi do pewnej nadinterpretacji stanowiska TSUE. Otóż organy podatkowe uzależniają prawo do odliczenia podatku naliczonego od wystąpienia czynników niezależnych od woli podatnika. Takie podejście zaprezentował Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 18 czerwca 2014 r. (IPPP3/443-287/14-2/IG). Stwierdził: „(...) w przypadku gdy Wnioskodawcy przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu poniesionych wydatków związanych z pracami nad przebudową i rozbudową własnego budynku produkcyjnego, w momencie poniesienia tych wydatków, a następnie z powodów pozostających poza kontrolą Wnioskodawcy ww. zakupy nie zostały wykorzystane do prowadzenia działalności opodatkowanej podatkiem VAT, Wnioskodawca nie stracił prawa do odliczenia i nie był zobowiązany do dokonania jednorazowej lub wieloletniej korekty podatku naliczonego związanego z ww. inwestycją".

Niezależne przyczyny

Krajowe organy podatkowe przyjmują, że warunkiem niezbędnym dla zachowania tego uprawnienia jest zaistnienie uwarunkowań, na które podatnik nie miał wpływu. Zasadniczo wątpliwości nie występują gdy przedsiębiorca wykaże, że inwestycja nie doszła do skutku ze względu na okoliczności pozostające poza sferą możliwości działania podatnika. Niemniej problem powstaje, gdy w konkretnym stanie faktycznym nie występują takie niezależne od podmiotu przyczyny. Organy podatkowe wprost odmawiają podatnikom prawa do odliczenia w sytuacji, w której kontrahent rezygnuje z zamówienia, przez co nie dochodzi do planowanej transakcji. W takich przypadkach powołują się na subiektywne rozumienie przyczyn niezależnych. Pogląd taki znajdziemy w interpretacji indywidualnej z 8 marca 2016 r. (IPPP2/4512-1272/15-4/MJ). Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie zaznaczył w niej, że: „(...) działania Wnioskodawcy, wskutek którego planowane jest zaniechanie inwestycji, nie jest przyczyną, której Wnioskodawca nie mógł przewidzieć na etapie planowania inwestycji. Podejmując decyzję o rozbudowie zakładu tylko dlatego, że jedna ze spółek zobowiązała się zwiększyć zamówienia, już na etapie planowania inwestycji obarczona była dużym ryzykiem gospodarczym, z którym Wnioskodawca powinien był się liczyć. Zatem z powyższych powodów Organ nie podziela stanowiska Wnioskodawcy, że zaniechanie inwestycji nastąpiło z przyczyn niezależnych od Wnioskodawcy".

podstawa prawna: art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2174 ze zm.)

Zdaniem autora

Tobiasz Olczak, młodszy konsultant podatkowy w ECDP Sp. z o.o. www.ecdpgroup.com

Ryzyko gospodarcze jest nieodłącznym elementem działalności gospodarczej

Istotą VAT jest jego neutralność dla przedsiębiorców. Nie powinien on obciążać podmiotu, który nie jest ostatecznym konsumentem towaru lub usługi. We wskazanych w artykule orzeczeniach TSUE podnosił, że już sam fakt poniesienia wydatków na planowane czynności opodatkowane daje prawo do odliczenia. Jest to wyłączna przesłanka. Zasadniczo zatem wskazywanie przez organy podatkowe dodatkowego warunku w postaci okoliczności pozostających poza zasięgiem podatnika wypacza to uprawnienie i jest niesłuszne, a co więcej, stanowi nieuzasadniony ciężar ekonomiczny dla przedsiębiorcy. W dobie wolnego rynku ryzyko gospodarcze jest nieodłącznym elementem działalności gospodarczej. Bez znaczenia jest tutaj fakt czy przedsiębiorca ma wpływ na to ryzyko.

W związku z tym należy przyjąć, że prawo do odliczenia podatku naliczonego w przypadku fiaska inwestycji przysługuje podatnikowi, który ostatecznie nie zrealizował planowanych działań. Istotny jest w tej sytuacji zamiar prowadzenia określonej działalności oraz ścisły związek wydatków z planowanym przedsięwzięciem. Zasadniczo zatem, pomimo że nie doszło do czynności opodatkowanej, przedsiębiorca może skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Prowadzenie działalności gospodarczej obarczone jest ryzykiem podjęcia nieudanej inwestycji. Przedsiębiorcy często dokonują niezbędnych zakupów, a później, z przyczyn losowych, nie dochodzi do sfinalizowania przedsięwzięcia. W takim przypadku nie dochodzi do zrealizowania zamierzonej czynności opodatkowanej. Gros podatników ma wątpliwości czy przysługuje im wtedy prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków poniesionych w związku z przygotowaniami do zrealizowania transakcji.

Przepis nie wyjaśnia wszystkiego...

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe