Kodeks cywilny w zakresie postępowania w sytuacji spełnienia świadczenia nienależnego odsyła do ogólnych reguł dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia, zgodnie z którymi korzyść uzyskana bez podstawy prawnej podlega zwrotowi w naturze, a gdyby to nie było możliwe – zwrócić należy jej równowartość.
Przepisy określają sytuacje, kiedy osoba, która otrzymała świadczenie nienależne nie ma obowiązku jego zwrotu. Okoliczność taka zachodzi wtedy, gdy korzyść została już zużyta lub utracona w taki sposób, że osoba która ją otrzymała nie jest już wzbogacona. Jednak podkreślić należy, że otrzymana korzyść, nawet w sytuacji jej zużycia lub utraty podlega zwrotowi, jeśli osoba wzbogacona powinna była liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu, przy czym liczy się aspekt obiektywny a nie subiektywne odczucia wzbogaconego. Badając istnienie tej przesłanki należy zatem ustalić czy w podobnych okolicznościach przeciętna, rozsądna osoba miałaby świadomość obowiązku zwrotu uzyskanej korzyści.
Czytaj także: Jak odzyskać od pracownika nadpłacone wynagrodzenie
Jeśli natomiast chodzi o okoliczności dotyczące osoby, która spełniła świadczenie nienależnie, to nie może ona żądać jego zwrotu w sytuacji, gdy wiedziała, że nie jest zobowiązana do świadczenia, chyba że jego spełnienie nastąpiło: 1) z zastrzeżeniem zwrotu albo 2) w celu uniknięcia przymusu lub 3) w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że ta przesłanka powinna być interpretowana ściśle, a zatem nie zostanie ona spełniona np. w sytuacji, gdy osoba spełniająca świadczenie (solvens) miała wątpliwości co do istnienia zobowiązania. Chodzi więc wyłącznie o takie przypadki, kiedy osoba zubożona wiedziała o nieistnieniu zobowiązania (czy to w ogóle, czy wobec konkretnej osoby). Można natomiast domagać się obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego, jeśli zostało ono spełnione z zastrzeżeniem zwrotu. Zastrzeżenie to rozumieć należy jako przejaw woli odzyskania w przyszłości rzeczy będących przedmiotem świadczenia. Powinno ono jednak zostać wyrażone najpóźniej w chwili spełnienia świadczenia. W razie sporu sądowego co do zwrotu świadczenia, ciężar wykazania złożenia wspomnianego zastrzeżenia spoczywa na osobie, która świadczenie spełniła.
Wystąpienie z kondykcją, czyli roszczeniem o zwrot świadczenia nienależnego, jest możliwe także, jeśli spełnienie świadczenia nastąpiło w celu uniknięcia przymusu. Zgodnie z orzecznictwem, pojęcie to należy interpretować szeroko. W związku z tym, przymusem jest nie tylko zagrożenie procesem sądowym lub wszczęciem egzekucji, ale również wszelka postać nacisku, wyłączająca dobrowolne spełnienie świadczenia, a skutkująca tym, że solvens spełnia świadczenie, mimo świadomości tego, że jest ono nienależne. Jednak nie każda forma obawy o wystąpienie negatywnych konsekwencji może być uznana za przymus. Przykładowo, za spełnienie świadczenia „w celu uniknięcia przymusu" nie zostanie uznane świadczenie nienależnej kwoty za przewóz opakowań zwrotnych w celu niedopuszczenia do niewykonania tego przewozu, a przez to uniknięcia grożących kar umownych nałożonych przez sprzedawcę za opóźnienie w zwrocie opakowań