Ignacy Paderewski: Artysta i symbol Rzeczypospolitej

Paderewski znany i nieznany jest pierwszym bohaterem cyklu „3 x Niepodległa" w Muzeum Narodowym.

Aktualizacja: 13.02.2018 22:48 Publikacja: 13.02.2018 17:26

Foto: materiały prasowe

W piątek w Warszawie otwarcie wystawy gromadzącej ponad 600 obiektów: portretów, pamiątek, fotografii oraz wyjątkową kolekcję sztuki z Dalekiego Wschodu, zgromadzoną przez artystę, polityka, fundatora i założyciela dziennika „Rzeczpospolita".

– To wystawa o fascynującym człowieku, wielkim muzyku i patriocie w setną rocznicę odzyskania niepodległości, ale to także pokaz o naszym darczyńcy – mówi „Rzeczpospolitej" jej kuratorka Magdalena Pinker. – Swoją kolekcję sztuki i zbiór pamiątek Paderewski zapisał Muzeum Narodowemu w Warszawie w testamencie z 1930 roku. Trafiły do nas po różnych perturbacjach w latach 50. Całość liczy ponad półtora tysiąca obiektów. Niemożliwe, żeby pokazać wszystko, ale udostępniamy ogromny wybór. Dotychczas część tej kolekcji była prezentowana w oddziale Muzeum w Otwocku Wielkim. Jest szansa, że w przyszłości znajdzie trwałe miejsce w gmachu głównym, gdy muzeum powiększy swoją powierzchnię.

Od muzyki do polityki

Opowieść na wystawie zaczyna się od muzyki, a kończy na polityce. W pierwszej sali punktowe oświetlenie kieruje naszą uwagę na fortepian, który firma Steinway w 1925 r. podarowała Paderewskiemu. Lustra potęgują iluzję, że jesteśmy w sali koncertowej.

Europejską karierę zaczął od występów w Wiedniu, Paryżu, Londynie, gdzie m.in. grał dla królowej Wiktorii. Na pierwsze amerykańskie tournée po Stanach Zjednoczonych wyruszył w latach 1891–1892 na zaproszenie Williama Steinwaya. Odniósł wielki sukces, dał 107 recitali dla około 200 tysięcy ludzi. Publiczność na jego koncertach wpadała w stan ekstazy, kobiety mdlały lub szturmowały scenę.

Ignacy Jan Paderewski nie tylko oczarowywał grą. Miał charyzmatyczną osobowość, znakomitą prezencję, burzę włosów i magnetyczne spojrzenie. Po jednym z koncertów pewna egzaltowana nastolatka napisała, że zobaczyła „rudego archanioła".

Helena Modrzejewska też przyrównywała go do „anioła Botticellego albo Fra Angelica", ale przede wszystkim doceniła jego talent. Jeszcze w Krakowie w 1884 roku wystąpiła z nim na wspólnym koncercie. Dochód z niego umożliwił młodemu artyście spełnienie marzeń – dalsze kształcenie w Wiedniu, co z wdzięcznością wspominał.

Jego życie osobiste naznaczone było piętnem tragedii. Pierwsza żona zmarła wkrótce po porodzie syna, więc został wdowcem w wieku 20 lat. Syn był sparaliżowany. Z pomocą pospieszyła Helena Górska, żona przyjaciela skrzypka, która zaopiekowała się dzieckiem. Wkrótce ta znajomość przekształciła się w miłość, ale ślub wzięli dopiero w 1899 roku, gdy Helena uzyskała unieważnienie małżeństwa z Górskim.

Najsłynniejszy portret 30-letniego muzyka – znak rozpoznawczy wystawy – namalował w 1890 roku w Londynie wybitny artysta epoki wiktoriańskiej Lawrence Alma-Tadema. Paderewski pozował na specjalnej sesji dla kilku malarzy. Z tego samego okresu pochodzi również znany wspaniały rysunkowy portret Paderewskiego z profilu, dzieło Edwarda Burne'a-Jonesa. Z kolei szwajcarski malarz Charles Giron uwiecznił na dwóch wielkich obrazach 47-letniego Paderewskiego i jego drugą żonę.

Dwa tryptyki

Portrety, dwa wspaniałe tryptyki Malczewskiego – „Chrystus w Emaus" i „Muzyka" oraz większość przedmiotów przekazanych muzeum przez artystę, dekorowały kiedyś jego willę-pałac w Riond-Bosson w Szwajcarii. Nie zostało po niej nic, bo w 1965 roku została rozebrana, gdy poprowadzono w tym miejscu autostradę.

Na wystawie zobaczymy i usłyszymy też samego Paderewskiego, grającego utwory Chopina, Liszta, Beethovena i własną kompozycję, Menueta G-dur w filmie „Sonata księżycowa" z 1937 roku. Szlak jego muzycznych podróży prowadził przez Europę, obie Ameryki oraz Australię i Nową Zelandię. Nigdy nie był jednak w Azji, co nie przeszkadzało mu z pasją zbierać sztukę Dalekiego Wschodu.

Zgromadził kolekcję światowej klasy, po raz pierwszy prezentowaną niemal w całości. Głównie są to obiekty z Chin, ale też z Japonii i Indochin, z których pochodzi najdroższa figurka smoka z brązu, dekorowana turkusową emalią.

Ze szczególnym upodobaniem zbierał chińskie naczynia z metalu, dekorowane emalią. Miał też porcelanę, szkła chińskie oraz przedmioty z kości słoniowej i laki. Wśród tych ostatnich najstarszym obiektem jest XV-wieczna podstawka pod czarkę z czerwonej laki (ten kolor to symbol szczęścia) z ornamentmi w peonie i chryzantemy.

Po raz pierwszy mamy też okazję zobaczyć całą tekę 47 prac polskich artystów, ofiarowaną Paderewskiemu przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w 1931 roku oraz tekę z ostatnimi litografiami Leona Wyczółkowskiego, podarowaną przez Uniwersytet w Poznaniu.

Finał ekspozycji wypełnia dokumentacja jego patriotyczno-politycznej działalności. W 1910 roku Paderewski ufundował pomnik Grunwaldzki w Krakowie. Podczas I wojny angażował się w działalność na rzecz jej ofiar. Mówi się, że wygrał wolność na fortepianie, bo swoją światową sławę potrafił wykorzystać dla sprawy polskiej. To dzięki niemu ustanowienie niepodległej Polski stało się jednym z 14 punktów programu amerykańskiego prezydenta Woodrowa Wilsona, będącym punktem wyjścia rokowań kończących I wojnę.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został ministrem spraw zagranicznych i premierem. Po roku wrócił do muzyki, ale nadal bronił spraw Polski na arenie międzynarodowej. Po wybuchu II wojny, krótko przed śmiercią w 1941 roku, występował w Stanach publicznie, głosząc, że Polska jest nieśmiertelna i nie zginie.

Wystawa czynna dla publiczności od 17 lutego.

„Polska 100" w kraju i za granicą

Wystawa o Paderewskim to jedna z 50 imprez centralnych w Polsce z okazji stulecia niepodległości. Z kolei ponad 200 wydarzeń w 21 krajach przygotował na rok 2018 Instytut Adama Mickiewicza. Szczególną uwagę przywiązuje się do obecności w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. I tak m.in. Wilno zobaczy „Dziady" w reż. Nekrošiusa, Bukareszt – pokaz polskiego designu. Będziemy obecni na festiwalu muzycznym Bridging Europe w Budapeszcie, a w Rydze już jest wystawa „100 lat polskiej rzeźby". Polska kultura pojawi się także w wielkich metropoliach Europy, by wymienić wystawę „Kobro i Strzemiński" w paryskim Centrum Pompidou, koncert muzyki Moniuszki i Paderewskiego w sali wiedeńskiego Musikverein, duży festiwal naszej muzyki w Elbphilharmonie w Hamburgu czy różne koncerty w Londynie.

25 proc. projektów programu wykorzystuje nowe technologie. Szykowana jest internetowa mapa polskich kompozytorów, gra komputerowa o Tadeuszu Kantorze, multimedialny przewodnik „Polacy w kulturze świata", nową multimedialną odsłonę otrzyma portal Culture.pl.

— Jacek Marczyński

W piątek w Warszawie otwarcie wystawy gromadzącej ponad 600 obiektów: portretów, pamiątek, fotografii oraz wyjątkową kolekcję sztuki z Dalekiego Wschodu, zgromadzoną przez artystę, polityka, fundatora i założyciela dziennika „Rzeczpospolita".

– To wystawa o fascynującym człowieku, wielkim muzyku i patriocie w setną rocznicę odzyskania niepodległości, ale to także pokaz o naszym darczyńcy – mówi „Rzeczpospolitej" jej kuratorka Magdalena Pinker. – Swoją kolekcję sztuki i zbiór pamiątek Paderewski zapisał Muzeum Narodowemu w Warszawie w testamencie z 1930 roku. Trafiły do nas po różnych perturbacjach w latach 50. Całość liczy ponad półtora tysiąca obiektów. Niemożliwe, żeby pokazać wszystko, ale udostępniamy ogromny wybór. Dotychczas część tej kolekcji była prezentowana w oddziale Muzeum w Otwocku Wielkim. Jest szansa, że w przyszłości znajdzie trwałe miejsce w gmachu głównym, gdy muzeum powiększy swoją powierzchnię.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl
Rzeźba
Trzy skradzione XVI-wieczne alabastrowe rzeźby powróciły do kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Rzeźba
Nagroda Europa Nostra 2023 za konserwację Ołtarza Wita Stwosza
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Rzeźba
Tony Cragg, światowy wizjoner rzeźby, na dwóch wystawach w Polsce