Kolęda pochodzi z Austrii. Po raz pierwszy wykonano ją w świąteczną noc Bożego Narodzenia 1818 roku podczas pasterki w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie pod Salzburgiem. Od tamtej pory przetłumaczono ją na 320 języków. I dziś jest śpiewana na wszystkich kontynentach
Austria przygotowuje się do obchodów urodzinowych, zapowiadając specjalny projekt
„Kraina Cichej nocy”, organizowany przez miejscowości związane z powstaniem kolędy.
Święta noc
Historia cichej nocy zaczęła się od słów. Napisał je w 1816 roku młody wikary parafii w Oberndorfie - ksiądz Józef Mohr. Dwa lata później poprosił o skomponowanie do pieśni melodii zaprzyjaźnionego nauczyciela muzyki w szkole w sąsiednim Arndorfie - Franciszka Ksawerego Grubera (pochodzący z Górnej Austrii), który prowadził chór i obsługiwał organy w obu parafiach. Gruberowi zajęło to kilka godzin przed zbliżającą się Wigilią.
Pierwsze wykonanie kolędy odbyło się przy wtórze gitary, bo miejscowe organy były uszkodzone. Gruber po prostu wziął gitarę i grał melodię, śpiewając głębokim basem, a Mohr wtórował mu barytonem. Parafialny chór powtarzał ostatnie wersy zwrotek.
Czas był trudny, ale piękna pieśń „Stille Nacht! Heilige Nacht!” z przesłaniem miłości i pokoju otwierała serca i niosła pociechę.
Kilka lat później kolędę usłyszał tyrolski organomistrz Karl Mauracher z Fügen, którego wezwano do naprawy organów w Oberndorfie. Tak się nią zachwycił, że zaprezentował ją swoim krajanom.
Na zamku w Fügen usłyszeli ją w wykonaniu rodziny Ur-Reinerów w 1822 roku Franciszek Józef I i car Aleksander. Wykonawcy zostali potem zaproszeni przez cara do Petersburga, a następnie śpiewali kolędę m.in. na dworze Jerzego IV w Anglii. Z kolei Strasserowie z Hippach w latach 30. XIX wieku zaprezentowali pieśń przed pruską parą królewską. Koncerty dla możnych tego świata wyniosły utwór na szczyty popularności.
W 1833 roku „Cichą noc” po raz pierwszy wydrukowano w śpiewniku. W 1839 pieśń usłyszał Nowy Jork, zaś w 1840 wykonał ją berliński chór katedralny, którym dyrygował Feliks Mendelssohn.
Wkrótce Berlińska Kapela Królewska włączyła ją do stałego repertuaru i wykonywała każdego roku w Boże Narodzenie. Na inne kontynenty przenieśli ją misjonarze.
Gruber dożył czasów, gdy pieśń była już sławna, bo zmarł w 1863 roku. A księdza Mohra, zmarłego 15 lat wcześniej, pochowano w zbiorowej mogile, gdyż nie pozostawił żadnych pieniędzy. Wszystko oddał potrzebującym i ufundował szkołę dla dzieci z najuboższych rodzin.
W krainie kolędy
Z okazji 200-lecia 13 miejscowości na Ziemi Salzburskiej, w Górnej Austrii oraz w Tyrolu, związanych z twórcami i propagatorami pieśni przygotowuje bogaty program jubileuszowy i turystyczny, zatytułowany „Kraina Cichej nocy”,
Również Salzburg, uczci rocznicę powstania kolędy. W listopadzie 2018 na scenie teatralnej Felsenreitschule zostanie w tym mieście wystawiany musical „Opowieść Cichej Nocy”. Muzykę do niego skomponował John Debney, autor ścieżek dźwiękowych do tak znanych produkcji hollywoodzkich jak „Epoka Lodowcowa”, „Sin City”, „Księga Dżungli”, czy „Pasja”. A Miejskim Muzeum Salzburga otwarta zostanie wystawa „Cicha noc. 200. Kreacja, przesłanie i komercja.”
W przyszłym roku otwarte zostaną też dwa nowe Muzea Cichej nocy. W Hallein, dokąd później przeniósł się Gruber (m.in. będzie tu eksponowana gitara, na której Franciszek Ksawery Gruber grał w ową pamiętną noc przed 200 laty). I w Mariapfarr, gdzie ksiądz Mohr napisał wiersz.
Ale już w 2017 warto odwiedzić najważniejsze miejsca związane z powstaniem „Cichej Nocy”. W Oberndorfie 24 grudnia o godz. 17, jak co roku, w rotundzie zwanej Stille Nacht Kapelle - Kaplicą Cichej Nocy (wzniesionej w 1937 w miejsce zniszczonego wylewami rzeki kościoła św. Mikołaja) zabrzmi uroczyste wykonanie pieśni. Jak przed 200 laty artyści zaintonują ją na 2 głosy i gitarę z towarzyszeniem chóru.
Witraże w kaplicy zdobią wizerunki Józefa Mohra i Franciszka Grubera. A w miejscu gdzie była plebania działa dziś muzeum historii słynnej pieśni.
Warto też odwiedzić zabytkową szkołę podstawową w Arnsdorfie . I tu działa Muzeum Cichej Nocy. Mieszkanie na Pietrze zajmował Franz Xaver Gruber z rodziną. I najprawdopodobniej tu właśnie skomponował melodię „Cichej nocy”.