O co chodzi w sporze wokół publikacji wyroku TK

Czy TK mógł orzekać 3 grudnia w składzie pięcioosobowym?

Aktualizacja: 11.12.2015 13:08 Publikacja: 11.12.2015 12:26

O co chodzi w sporze wokół publikacji wyroku TK

Foto: Fotorzepa, Jerzy Dudek

1. Czego dotyczył wyrok TK z 3 grudnia?

3 grudnia 2015 r. Trybunał badał niektóre przepisy ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uchwalonej przez poprzedni Sejm 25 czerwca 2015 r (sprawa K 34/15). Pozwoliła ona wybrać poprzedniemu Sejmowi w październiku br. pięciu zamiast trzech sędziów, których kadencja upłynęła w listopadzie. Dwóch sędziów, których kadencja upłynęła w grudniu, powinien wybrać obecny Sejm. Od pięciu sędziów wybranych przez poprzedni Sejm prezydent Andrzej Duda nie przyjął ślubowania. Trybunał uznał, że przepis pozwalający na wybór przez poprzedni Sejm trzech sędziów jest zgodny z konstytucją, a dwóch – nie. I wskazał, że procedura wyboru trójki sędziów powinna być kontynuowana, a niezwłoczne odebranie od nich ślubowania jest obowiązkiem prezydenta. Ograniczeniem dla prezydenta nie są uchwały obecnego Sejmu o braku mocy prawnej październikowego wyboru sędziów TK. Jest to jedynie polityczne stanowisko Sejmu, które nie wiąże prawnie prezydenta. Sejm wybiera sędziów Trybunały uchwałami. Obecny Sejm unieważnił uchwały w tej sprawie poprzedniego Sejmu i podjął nowe, wybierając kolejnych pięciu sędziów. Od nich Prezydent przyjął ślubowanie.

2. Czy TK mógł orzekać 3 grudnia w składzie pięcioosobowym? Jakie przepisy ustalają ilu sędziów musi orzekać? Kto o tym decyduje?

O tym, w jakich sprawach Trybunał orzeka w pełnym składzie mówi ustawa o Trybunale Konstytucyjnym. Wymienia ona sześć rodzajów spraw, w tym te o szczególnej zawiłości lub doniosłości. O tym, czy dana sprawa jest doniosła lub zawiła rozstrzyga prezes Trybunału. Z własnej inicjatywy lub na wniosek składu orzekającego. I pierwotnie prezes Andrzej Rzepliński sprawę K 34/15 za taką uznał. W zarządzeniu z 18 listopada 2015 r. o wyznaczeniu rozprawy napisał, że wiążą się z nią doniosłe zagadnienia ustrojowe. Jednak po tym, gdy trzech sędziów (wliczając prezesa TK) zostało wyłączonych z rozprawy, bo brali udział w pracach legislacyjnych nad kwestionowaną ustawą, 1 grudnia na posiedzeniu niejawnym sędziowie TK  zwrócili się do prezesa TK o rozpoznanie tej sprawy w składzie pięcioosobowym: http://db.trybunal.gov.pl/sprawa/sprawa_pobierz_plik200.asp?plik=F2036360351/K_34_15_postanowienie_o_skierowaniu_do_skladu_5_os_ADO..pdf&syg=K%2034/15. Andrzej Rzepliński zgodził się z ich wnioskiem tyle, że na stronach TK nie opublikowano jego zarządzenia w tej sprawie. Zatem to prezes decyduje o randze danej sprawy, i w tym wypadku zmienił zdanie. Z prawnego punktu widzenia – mógł to zrobić.

3. Czy bez publikacji wyroku jest on nieważny?

Wyroki TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, ale wchodzą w życie z dniem ogłoszenia (art. 190 pkt. 3 Konstytucji).

4. Jakie przepisy regulują publikację wyroku? Czy zdarzyła się wcześniej sytuacja, że wyrok TK nie został opublikowany?

Konstytucja w art. 190 pkt. 2 stanowi, że orzeczenia TK w sprawie zgodności ustaw z Konstytucją podlega niezwłocznemu ogłoszeniu w dzienniku ustaw.

5. Kto decyduje o publikacji wyroku?

Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji. Tak wynika z ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Procedurę publikacji określił RCL http://www.rcl.gov.pl/wykaz/procedura.pdf. Wynika z niej, że wyroki TK mające do 3 stron objętości powinny być publikowane w ciągu 5-7 dni roboczych. TK wyrok z 3 grudnia tego samego dnia przesłał do publikacji, a zatem zgodnie z procedurą w Dzienniku Ustaw powinien się znaleźć do 14 grudnia 2015 r.

6. Czy istnieje jakakolwiek instancja, która może zdecydować, że wyrok TK został wydany nieprawidłowo lub jest np. niezgodny z konstytucją?

Od wyroków Trybunału Konstytucyjnego nie można się odwołać. Zgodnie z art. 190 Konstytucji orzeczenia TK są ostateczne.

7. Jakie, z punktu widzenia prawa, są możliwe dalsze scenariusze?

1. Dopóki prezesem Trybunału jest prof. Rzepliński, nie dopuści on pięciu wybranych przez obecny Sejm sędziów do orzekania. Z drugiej strony, sędziowie wybrani za rządów PO nie zostali zaprzysiężeni przez prezydent, więc nie mogą sądzić. Oznacza to, że orzekać obecnie może 10 sędziów. Nie ma więc mowy o jakimś „paraliżu" Trybunału, bo do pełnego składu, dla potrzeb orzekania, wystarczy 9 sędziów.

2. W przyszłym roku kadencję skończy kolejnych dwóch sędziów, w tym prezes Andrzej Rzepliński, a w 2017 r. jeszcze jeden (obecny wiceprezes Stanisław Biernat). Wówczas obecny Sejm wybierze na ich miejsce kolejnych sędziów. Wówczas sędziowie wyłonieni za rządów PiS będą stanowić większość i zapewne wskażą swojego kandydata na prezesa TK prezydentowi.

8. Kiedy TK zacznie orzekać w pełnym, 9-osobowym składzie?

To zależy od prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Kadencja obecnego prezesa, prof. Andrzeja Rzeplińskiego upływa za rok, a wiceprezesa Stanisława Biernata za półtora roku. To prezes kieruje do rozpoznania wniosek, pytanie prawne lub skargę przez właściwy skład orzekający.

9. Ilu sędziów w tej chwili liczy TK?

Zgodnie z konstytucją i ustawą o Trybunale Konstytucyjnym TK liczy 15 sędziów. Z tym, że wybranych i zaprzysiężonych jest 15 sędziów, a ponadto pięciu wybranych za rządów PO jest niezaprzysiężonych. Czekający na publikację wyrok TK z 3 grudnia unieważnia jednak wybór dwóch sędziów przez parlament poprzedniej kadencji.

1. Czego dotyczył wyrok TK z 3 grudnia?

3 grudnia 2015 r. Trybunał badał niektóre przepisy ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uchwalonej przez poprzedni Sejm 25 czerwca 2015 r (sprawa K 34/15). Pozwoliła ona wybrać poprzedniemu Sejmowi w październiku br. pięciu zamiast trzech sędziów, których kadencja upłynęła w listopadzie. Dwóch sędziów, których kadencja upłynęła w grudniu, powinien wybrać obecny Sejm. Od pięciu sędziów wybranych przez poprzedni Sejm prezydent Andrzej Duda nie przyjął ślubowania. Trybunał uznał, że przepis pozwalający na wybór przez poprzedni Sejm trzech sędziów jest zgodny z konstytucją, a dwóch – nie. I wskazał, że procedura wyboru trójki sędziów powinna być kontynuowana, a niezwłoczne odebranie od nich ślubowania jest obowiązkiem prezydenta. Ograniczeniem dla prezydenta nie są uchwały obecnego Sejmu o braku mocy prawnej październikowego wyboru sędziów TK. Jest to jedynie polityczne stanowisko Sejmu, które nie wiąże prawnie prezydenta. Sejm wybiera sędziów Trybunały uchwałami. Obecny Sejm unieważnił uchwały w tej sprawie poprzedniego Sejmu i podjął nowe, wybierając kolejnych pięciu sędziów. Od nich Prezydent przyjął ślubowanie.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe