W wyniku nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych z 12 kwietnia 2018 r. dotychczasowa treść art. 30 § 1, w świetle której kolegium składa z ośmiu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu, w tym czterech sędziów sądu okręgowego i czterech sędziów sądów rejonowych, działających w okręgu sądowym, a także z prezesa sądu okręgowego, zostanie zastąpiona regulacją, w myśl której kolegium będzie składało się z prezesa sądu okręgowego, najstarszego służbą wiceprezesa sądu okręgowego, przedstawicieli sądów rejonowych z obszaru właściwości sądu okręgowego, wybranych przez zebrania sędziów spośród sędziów danego sądu rejonowego, po jednym z każdego sądu rejonowego oraz dwóch przedstawicieli sądu okręgowego wybranych przez zebranie sędziów spośród sędziów tego sądu.

W wydanym stanowisku Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia zwraca uwagę, że w ustawie nowelizującej nie zostały przewidziane regulacje przejściowe. - W związku z pominięciem regulacji przejściowej brak jest bezpośrednich podstaw do ustalenia, czy i w jaki sposób zmiana składu oraz zasad wyłaniania członków kolegium sądu okręgowego wpływa na status kolegiów, które zostały ukonstytuowane pod rządem wcześniej obowiązujących przepisów. W tej sytuacji rozwiązanie intertemporalne, które pozwoli na określenie skutków wejścia w życie ustawy nowelizującej, musi zostać wskazane w drodze wykładni - czytamy.

Powstający problem może zostać rozstrzygnięty na podstawie reguły natychmiastowego działania nowego prawa. Zastosowanie tej reguły prowadzi do aktualizacji po wejściu w życie ustawy nowelizującej obowiązku powołania kolegów sądu okręgowego w składzie i według zasad określonych przez nowe przepisy. Rozwiązanie to ma jednak charakter jedynie cząstkowy, ponieważ w jego ramach nie można stwierdzić, jak po zmianie prawa powinien być oceniany status kolegiów, które zostały ustanowione na podstawie przepisów w poprzednim brzmieniu. Jest natomiast rzeczą oczywistą, że należy odrzucić wariant zakładający możliwość równoczesnego działania tych kolegiów obok kolegiów wyłonionych w oparciu o przepisy znowelizowane. Dla pełnego urzeczywistnienia skutków natychmiastowego działania prawa nowego konieczne jest wobec tego przyjęcie, że w związku z wejściem w życie tego prawa dotychczasowe kolegia sądów okręgowych podlegają zniesieniu. Jest to jednak równoznaczne z wygaszeniem mandatów niestałych członków tych kolegiów wybranych na trzyletnią kadencję będącą w toku w chwili zmiany prawa. Żaden przepis ustawy nowelizującej nie przewiduje takiego skutku. Nie należy go również łączyć z wejściem w życie art. 30 § 1 p.u.s.p. w nowym brzmieniu. Przepis ten określa bowiem jedynie skład i zasady wyboru członków kolegium, nie odnosi się natomiast do sytuacji prawnej członków kolegiów, którzy zostali wyłonieni według zasad dotychczasowych na okres wspólnej kadencji (por. art. 28 § 9 w zw. z art. 30 § 2 p.u.s.p.). Prowadzi to do wniosku, że w następstwie wejścia w życie ustawy nowelizującej nie wygaśnie kadencja tych członków, w związku z czym z mocy tej ustawy obsadzone przez nich kolegia nie mogą ulec likwidacji.

Stanowisko to w sposób pośredni potwierdzają rozwiązania ustanowione w niedawnej ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3). Krajowa Rada Sądownictwa jest organem podobnym pod względem struktury do kolegiów, które działają w sądach okręgowych. W myśl art. 187 ust. 1 Konstytucji w skład Rady wchodzą bowiem zarówno członkowie stali, jak i członkowie pochodzący z wyboru. Powołana ustawa wprowadziła zmiany w zakresie zasad wyboru członków spośród osób będących sędziami. W art. 6 tej ustawy prawodawca uznał przy tym za konieczne ustanowienie odrębnej normy, która w sposób wyraźny przewidywała, że w związku ze zmianą prawa mandat członków wybranych na podstawie przepisów dotychczasowych wygaśnie, i określała w tym zakresie stosowny termin. Wynika z tego, że prawodawca nie traktuje reguły wygaśnięcia mandatu w razie zmiany zasad wyboru członka określonego organu jako założonego systemowo rozwiązania intertemporalnego. Do wprowadzenia tego rozwiązania potrzebna jest więc bezpośrednia regulacja w przepisach, a w razie jej braku nie ma podstaw do ustalania wystąpienia podobnych skutków w drodze pozatekstowych domniemań.

- Przedstawione uwagi świadczą, że ustawa nowelizująca wprowadza zmiany w zakresie składu i zasad wyboru członków kolegium sądu okręgowego z uwzględnieniem reguły dalszego działania dotychczasowego prawa - wskazuje Iustitia. - W tej sytuacji kolegia powołane pod rządem przepisów obowiązujących przed wejściem w życie tej ustawy powinny funkcjonować do czasu wygaśnięcia kadencji członków, którzy pochodzą z wyboru - dodaje.