Rumunia pod lupą Strasburga - TSUE o reformach sądownictwa

Trybunał Sprawiedliwości UE wypowiedział się o rumuńskich reformach sądownictwa.

Aktualizacja: 26.05.2021 11:04 Publikacja: 26.05.2021 02:00

Rumunia pod lupą Strasburga - TSUE o reformach sądownictwa

Foto: Adobe Stock

Sądy rumuńskie przedłożyły TSUE sześć wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie sporów między osobami prawnymi lub osobami fizycznymi a organami państwowymi. Spory te wpisują się w szeroko zakrojoną reformę wymiaru sprawiedliwości i walkę z korupcją w Rumunii, która była monitorowana od 2007 r. na mocy mechanizmu współpracy i weryfikacji ustanowionego w związku z przystąpieniem Rumunii do UE.

Trybunał w pierwszej kolejności stwierdził, że decyzja 2006/928 i sprawozdania sporządzone na jej podstawie przez Komisję mogą podlegać wykładni na podstawie art. 267 TFUE. Następnie orzekł, że decyzja wchodzi w zakres stosowania traktatu o przystąpieniu.

Czytaj też: Rumunia: Wielki protest sędziów i prokuratury. "Zagrożenie dla niezależności"

Trybunał stwierdził, że decyzja 2006/928 jest dla Rumunii wiążąca w całości i zobowiązuje ją do osiągnięcia założeń zawartych w załączniku do niej. Założenia te mają w szczególności zapewnić poszanowanie wartości państwa prawnego. Rumunia musi zatem zastosować odpowiednie środki i powstrzymać się od wprowadzania środków, które mogłyby realizacji tych celów zagrozić.

Jeżeli chodzi o skutki prawne sprawozdań Komisji na podstawie decyzji 2006/928, Trybunał wskazał, że formułują one wymagania i kierują do Rumunii „zalecenia". Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Rumunia powinna należycie uwzględnić te wymagania i zalecenia oraz powstrzymać się od przyjmowania lub utrzymywania środków, które mogłyby zagrozić osiągnięciu wyznaczonego celu.

Trybunał przypomniał, że sama skuteczna kontrola sądowa jest nieodłącznym elementem wartości państwa prawnego. Następnie podkreślił, że każde państwo członkowskie powinno zapewnić, by organy należące do systemu środków odwoławczych odpowiadały wymogom skutecznej ochrony sądowej. Uregulowania krajowe, skoro stosują się do sędziów sądów powszechnych, którzy orzekają o kwestiach związanych ze stosowaniem lub wykładnią prawa Unii, powinny zatem spełniać te wymagania. W tym względzie zachowanie niezawisłości sędziów ma zasadnicze znaczenie, aby chronić ich przed ingerencją lub naciskami z zewnątrz i wykluczyć wszelki wpływ bezpośredni i pośredni. Wreszcie Trybunał zauważył, że wymóg niezawisłości oznacza obowiązek ustanowienia niezbędnych gwarancji, by system ten nie był wykorzystywany do politycznej kontroli treści orzeczeń sądowych.

W świetle tych ogólnych rozważań Trybunał orzekł, że uregulowanie krajowe może rodzić wątpliwości, jeżeli umożliwia rządowi państwa członkowskiego powoływanie na stanowiska kierownicze organu, który ma prowadzić przeciwko sędziom i prokuratorom dochodzenia dyscyplinarne i wnosić o ich ukaranie.

Trybunał zbadał też zgodność z prawem Unii uregulowań krajowych przewidujących utworzenie sekcji prokuratury właściwej do prowadzenia dochodzeń w sprawach przestępstw sędziów i prokuratorów. Uściślił, że aby takie uregulowanie było zgodne z prawem Unii, musi gwarantować, że sekcja ta nie będzie mogła być wykorzystywana jako instrument politycznej kontroli działalności sędziów i prokuratorów i że będzie szanować wymogi Karty praw podstawowych UE („karta"). Dodał, że rozpatrywane uregulowanie krajowe nie może naruszać konkretnych zobowiązań ciążących na Rumunii na podstawie decyzji 2006/928 w dziedzinie walki z korupcją.

Sąd krajowy powinien ustalić, czy reforma, która doprowadziła do utworzenia w Rumunii wyspecjalizowanej sekcji odpowiedzialnej za prowadzenie dochodzeń wobec sędziów i prokuratorów, i przepisy o powoływaniu prokuratorów przydzielonych do tej sekcji mogą uczynić ją podatną na wpływy zewnętrzne. Jeżeli chodzi o kartę, zadaniem sądu krajowego jest ustalenie, czy rozpatrywane uregulowanie krajowe jest przeszkodą dla rozpatrzenia sprawy danych sędziów i prokuratorów w rozsądnym terminie.

Trybunał orzekł, że przepisy krajowe regulujące odpowiedzialność majątkową państwa i odpowiedzialność osobistą sędziów za szkody spowodowane pomyłką sądową mogą być zgodne z prawem Unii tylko pod warunkiem, że poniesienie osobistej odpowiedzialności sędziego z powodu takiej pomyłki sądowej jest ograniczone do wyjątkowych przypadków i podlega obiektywnym i sprawdzalnym kryteriom. Jasne i precyzyjne przepisy mają zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania niezawisłości oraz dla uniknięcia ryzyka odpowiedzialności jedynie z powodu wydanego orzeczenia.

Uregulowanie krajowe powinno ustanowić niezbędne gwarancje, że ani weryfikacja przesłanek i okoliczności mogących doprowadzić do powstania tej odpowiedzialności, ani powództwo regresowe nie przekształcą się w instrumenty nacisku na działalność orzeczniczą. Właściwe organy powinny same działać obiektywnie i bezstronnie, a przesłanki materialne i szczegółowe zasady proceduralne nie mogą wzbudzać wątpliwości. Ważne jest też, by prawa ustanowione w karcie, w szczególności prawo sędziego do obrony, były w pełni przestrzegane i by do rozstrzygania o odpowiedzialności sędziego właściwy był sąd.

Sądy rumuńskie przedłożyły TSUE sześć wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie sporów między osobami prawnymi lub osobami fizycznymi a organami państwowymi. Spory te wpisują się w szeroko zakrojoną reformę wymiaru sprawiedliwości i walkę z korupcją w Rumunii, która była monitorowana od 2007 r. na mocy mechanizmu współpracy i weryfikacji ustanowionego w związku z przystąpieniem Rumunii do UE.

Trybunał w pierwszej kolejności stwierdził, że decyzja 2006/928 i sprawozdania sporządzone na jej podstawie przez Komisję mogą podlegać wykładni na podstawie art. 267 TFUE. Następnie orzekł, że decyzja wchodzi w zakres stosowania traktatu o przystąpieniu.

Pozostało 86% artykułu
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Prawo w Firmie
Trudny państwowy egzamin zakończony. Zdało tylko 6 osób
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Reforma TK w Sejmie. Możliwe zmiany w planie Bodnara