Aleksandra Sewerynik: ZAiKS na tropie małych i wielkich praw

Organizacje zbiorowego zarządzania (dalej: ozz), w tym ZAiKS, stosują rozróżnienie tzw. małych praw i wielkich praw.

Aktualizacja: 05.06.2016 14:53 Publikacja: 05.06.2016 12:40

Aleksandra Sewerynik: ZAiKS na tropie małych i wielkich praw

Foto: 123RF

Zakwalifikowanie do jednej z tych kategorii decyduje o sposobie zarządzania utworem. Na małe prawa udziela się licencji generalnych, obejmujących cały repertuar danej organizacji. W ZAiKS w skład repertuaru wchodzą utwory autorów, którzy na mocy umowy powierzyli swoją twórczość zarządowi i ochronie ZAIKS, oraz utwory autorów zagranicznych, którzy pobierają tantiemy na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji. Stawki za udzielenie licencji generalnej zawarte są w tabelach wynagrodzeń.

Licencje na korzystanie z utworów z kategorii wielkich praw udzielane są zaś przez ZAiKS indywidualnie, czyli za każdym razem, gdy np. stacja radiowa planuje nadanie takiego utworu. Pomimo posiadania licencji generalnej powinna zawrzeć odrębną umowę licencyjną i zapłacić odrębne wynagrodzenie.

Już z powyższego zestawienia widać, że zakwalifikowanie utworu do jednej z kategorii ma duże znaczenie praktyczne. Niezmiernie ważne jest zatem, by informacje o kryteriach tego podziału były łatwo dostępne i przejrzyste. Określenie definicji małych i wielkich praw stosowanych w ZAiKS wymagało sięgnięcia do kilku źródeł.

Podstawowy dokument, regulamin repartycji (Rr), wskazuje jedynie ogólnie, że: „do kategorii wielkich praw należą utwory dramatyczne, dramatyczno-muzyczne, muzyczno-choreograficzne i do nich podobne oraz utwory poetyckie o długości co najmniej 13 wersów wraz z tytułem – także wtedy, gdy nadane są w częściach stanowiących w takich utworach odrębną artystycznie i zamkniętą całość (§ 26 Rr), zaś „utworami należącymi do kategorii małych praw są utwory słowne z literatury pięknej, muzyczne, słowno-muzyczne oraz choreograficzne – nienależące do kategorii wielkich praw, o których mowa w § 26" (§ 27 Rr).

Jak zatem zakwalifikować np. powieść lub scenariusz filmowy? Czy są to utwory „podobne do utworów dramatycznych" (wielkie prawa) czy raczej „utwory słowne z zakresu literatury pięknej" (małe prawa)?

Informacji dostarczają dopiero instrukcje do formularzy zgłoszeń utworów znajdujące się na stronie www.zaiks.org.pl. Tam, w zakładce dotyczącej wielkich praw, możemy przeczytać, że „w przypadku, gdy zgłaszany utwór jest oryginalnym utworem literackim (powieść, opowiadanie, libretto, dramat), odpowiedni jest formularz zgłoszeniowy „D". W samym formularzu wskazuje się następujące rodzaje utworów należących do kategorii wielkich praw: proza, opowiadanie, scenariusz słuchowiska, dramat, dramat poetycki.

W zakładce dotyczącej małych praw można zaś znaleźć informację, że dla utworu słownego konieczne jest złożenie formularza zgłoszeniowego „B", a w samym formularzu wskazano następujące rodzaje utworów z kategorii małych praw: wiersz, monolog, dialog, prolog, skecz, opowiadanie, fraszka, migawka, konferansjerka, blackout, słowo wiążące, pantomima cyrkowa. W tej zakładce (małe prawa) znajdziemy także formularz zgłoszeniowy „F" dotyczący utworów stworzonych do filmu. Podobne informacje można znaleźć w słowniczku dostępnym na stronie ZAiKS. Jako przykłady utworów z kategorii małych praw wskazuje się tam „krótki utwór wierszowany, skecz, monolog, piosenka, utwór instrumentalny, repryza cyrkowa", a do wielkich praw „powieść, libretto, musical, opera, dramat, słuchowisko czy balet oraz samoistne części takich utworów". Zauważyć można, że opowiadania raz pojawiają się w małych, a innym razem w wielkich prawach.

Na podstawie tych informacji można stwierdzić, że powieść to utwór z kategorii wielkich praw, a scenariusz filmowy należy do kategorii małych praw. A jak powinno się kwalifikować korzystanie z fragmentów tych utworów, np. fragmentów powieści? Regulamin repartycji i cytowane źródła wskazują generalnie, że samoistne części (części stanowiące odrębną artystycznie i zamkniętą całość) utworu z kategorii wielkich praw także należą do kategorii wielkich praw. Jeżeli jednak zajrzymy do jeszcze jednego źródła, tabeli wynagrodzeń dotyczącej nadań radiowych i telewizyjnych, przeczytamy tam, że „należą do kategorii wielkich praw poszczególne większe części utworów, stanowiące zamkniętą kompozycyjnie twórczą całość tematyczną i artystyczną, jak np. akt opery, dramatu", ale „nie zalicza się do kategorii wielkich praw nadań pojedynczych fragmentów utworów, jak np. arie operowe, uwertury".

Powyższe rozróżnienie małych i wielkich praw jest bardzo ważne z jeszcze jednego powodu, który chciałabym jedynie zasygnalizować. Zgodnie z art. 21 pr. aut. nadawcy mają obowiązek zawarcia umowy z organizacją zbiorowego zarządzania. Przymus pośrednictwa dotyczy korzystania z „drobnych utworów" i obejmuje wszystkie takie utwory, bez względu na to, czy należą do repertuaru danej ozz czy nie. Tantiemy z tego tytułu są pobierane właśnie za korzystanie z utworów z kategorii małych praw. Czy można rzeczywiście bez wahania stwierdzić, że tak definiowane utwory z kategorii małych praw to zawsze „drobne utwory" w rozumieniu ustawy?

Szkoda, że tak ważna kwestia nie jest precyzyjnie i jednolicie definiowana w podstawowych dokumentach ZAiKS, a zdobycie pełnej informacji wymaga uważnego przejrzenia strony internetowej, tabel wynagrodzeń i różnych formularzy. Warto zatem postulować, by ZAiKS uporządkował listę rodzajów utworów, które zaliczane są do kategorii małych i wielkich praw, i w sposób kompleksowy zdefiniował je w regulaminie repartycji, biorąc pod uwagę sformułowania zawarte w ustawie.

Autorka jest prawnikiem, dyrygentem chóralnym. Współpracuje z kancelarią Hasik i Partnerzy. Prowadzi bloga prawomuzyki.pl

Zakwalifikowanie do jednej z tych kategorii decyduje o sposobie zarządzania utworem. Na małe prawa udziela się licencji generalnych, obejmujących cały repertuar danej organizacji. W ZAiKS w skład repertuaru wchodzą utwory autorów, którzy na mocy umowy powierzyli swoją twórczość zarządowi i ochronie ZAIKS, oraz utwory autorów zagranicznych, którzy pobierają tantiemy na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji. Stawki za udzielenie licencji generalnej zawarte są w tabelach wynagrodzeń.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Opinie Prawne
Prof. Pecyna o komisji ds. Pegasusa: jedni mogą korzystać z telefonu inni nie
Opinie Prawne
Joanna Kalinowska o składce zdrowotnej: tak się kończy zabawa populistów w podatki
Opinie Prawne
Robert Gwiazdowski: Przywracanie, ale czego – praworządności czy władzy PO?
Opinie Prawne
Ewa Szadkowska: Bieg z przeszkodami fundacji rodzinnych
Opinie Prawne
Isański: O co sąd administracyjny pytał Trybunał Konstytucyjny?